قرارداد اختیار معامله (Option) چیست؟
اختیار معامله یا Option قراردادی است قانونی بین یک خریدار و یک فروشنده به نحوی که خریدار Option، حق خرید یا فروش یک دارایی مشخص را در یک قیمت توافقی و تا یک زمان معین، از فروشنده خریداری کرده و مبلغی برای در اختیار داشتن این حق تا آن زمان میپردازد. این یک قرارداد الزامی برای فروشنده ولی یک اختیار و نه الزام برای خریدار Option است. به عبارت دیگر قرارداد اختیار معامله نوع خاصی از ابزار مشتقه است و میتواند در بورس و یا خارج از بورس مورد معامله قرار گیرد. برحسب دارایی مورد نظر انواع مختلفی از اختیار معاملهها وجود دارد اما بیشتر اختیار معاملههایی که در بورسها معامله میشوند دارایی پایهشان سهام و یا قراردادهای آتی است. اما اختیار معاملههایی که در بازارهای خارج از بورس صورت میگیرند شامل داراییهای پایه زیادی مثل اوراق بهادار، ارزها، داراییهای فیزیکی، سواپها و بستهای از داراییها (Basket Of Assets) میشوند. اختیار معاملهها در هر قراردادی میتوانند ظاهر شوند. در معاملات Option، قابلیتها و کاربردهای متنوع و منحصر به فرد Option به عنوان یک ابزار قدرتمند در کنترل ریسک سرمایهگذاری و ایجاد سودآوری در شرایط مختلف نوسانات بازار (صعودی، نزولی و حتی راکد) بررسی میشود.
A. راهنمای بخش ها
B. راهنمای سامانه ها
C. راهنمای ابزارها + ویژگی ها
D. راهنمای پروفایل ها
E. راهنمای حساب + پنل کاربری
F. مفاهیم و آموزش های پایه
G. آموزش مفاهیم و روش های تحلیلی
H. آموزش روش ها و مفاهیم معاملاتی
I. روش ها و مفاهیم پرداخت ارزی
هر گونه کپی برداری از محتوا، تولیدات، شکل و سایر اجزای سایت صرفا با موافقت مکتوب مجاز می باشد
اوراق بهادار چیست؟ انواع و نحوه خرید
همه ما انسان ها در طول زندگی خود بارها و بارها کلماتی از قبیل اوراق بهادار، بورس، ابزار مالی ، اوراق بدهی، بازار مشتقات و این دسته موضوعات را یا در اخبار تلویزیون و رادیو و یا از اطرافیان خود شنیده ایم و با انها آشنا هستیم اما خیلی از افراد اطلاعی از تعاریف علمی این مفاهیم و کاربرد انها در اقتصاد کشور، جهان و حتی در زندگی شخصی خود ندارند. اوراق بهادار در واقع سندی قابل داد و ستد است که انواع گوناگونی دارد و نوعی ارزش مالی را برای مالک آن به همراه دارد. در این مقاله میآموزیم که اوراق بهادار به چه معناست؟ انواع آن چیست؟ چگونه و تحت چه شرایطی امکان خرید و فروش انرا داریم؟ اگر شما هم به دنبال افزایش دانش اقتصادی خود هستید تا پایان این مقاله با مدرسه بورس همراه باشید.
آشنایی با انواع دارایی(Asset)
در دنیای اقتصاد هر چیزی که انرا به عنوان دارایی میشناسیم به دو دسته تقسیم بندی میشود :
- دارایی های مشهود :دارایی های ملموس که جنبه فیزیکی دارند ، مثل : مسکن ، طلا ، اسکناس و …
- دارایی های نامشهود :دارایی های غیرملموس که جنبه فیزیکی ندارند اما ارزشمند هستند مثل : برند تجاری ، اوراق بهادار ، اطلاعات و …
اوراق بهادار به عنوان یک دارایی مالی نامشهود با توجه به انواع گوناگون خود کاربرد های مختلفی دارد برای مثال دارند تعدادی اوراق بهادار سهام یک شرکت است ، در واقع به میزان سهام خود مالک بخشی از شرکت محسوب میشود و در سود و زیان شرکت شریک است.
اوراق بهادار چیست؟
اوراق بهادار، سندی است که دارنده قانونی را مشخص کرده و ارزش مالی دارد.همچنین این سند قابلیت داد و ستد داشته و برای انتقال دارایی استفاده میشود.نهادی که این اوراق را صادر میکند،صادرکننده اوراق است و برای اینکه هرنوع از این اوراق بدست خریدار برسد واسطه هایی به نام کارگزاری ها هستند که با نهاد صادرکننده اوراق در ارتباط هستند و اوراق های مختلف را برای خریداران و متقاضیان خریداری میکنند.
انواع اوراق بهادار
چهار نوع اصلی اوراق بهادار عبارت اند از :
- اوراق بدهی ( اوراق قرضه )
- اوراق صاحبان سهام
- اوراق مشتقات
- اوراق ترکیبی ( ترکیبی از اوراق بدهی و سهام )
اوراق بدهی( اوراق قرضه )
اوراق بدهی یا به عبارتی اوراق قرضه (Bonds) ، اوراقی است با درامد ثابت (Fix Income)که در تاریخ سررسید آن ،میزان پول قرض گرفته شده همراه با بهره ای از قبل مشخص شده توسط وام گیرنده بازپرداخت میشود.
ارزش معاملات روزانه اوراق بدهی به مراتب بیشتر از اوراق سهام هست ، زیرا این نوع اوراق همیشه مورد توجه سرمایه گذاران نهادی ، در کنار بنگاه های دولتی و غیر دولتی است و میزان زیادی از این اوراق نزد آنها نگه داری میشود.
اوراق بهادار اسلامی (صکوک)
از انجا که اوراقی همچون اوراق قرضه به دلیل ربوی بودن در بازار سرمایه اسلامی قابل معامله نیستند ، کارشناسان درصدد برامدند که ابزاری منطبق با تعالیم اسلام طراحی کنند که از انها به عنوان ابزار مالی اسلامی یا صکوک یاد میشود که به سه گروه کلی تقسیم میشوند :
• اوراق غیر انتفاعی چون قرض الحسنه
اوراق بهاداری است که بر اساس قرارداد قرض بدون بهره منتشر می شود و به موجب آن قرارداد، ناشر اوراق به میزان ارزش اسمی آنها از دارندگان اوراق استقراض می کند و به همان مقدار به آنها بدهکار است و بایستی در سررسید معین یا عندالمطالبه به آنان بپردازد.
اوراق بهادار غیر انتفاعی است که به قیمت اسمی مشخص برای مدتی معین منتشر می شود و به واقفینی که قصد مشارکت در طرحهای عام المنفعه را دارند واگذار می شود.
• اوراق انتفاعی با بازده مشخص
اوراق انتفاعی مثل مرابحه، اجاره، استصناع و اوراق انتفاعی با بازده انتظاری مانند اوراق مشارکت و مضاربه که تعاریف آنها بشرح زیر می باشد.
مرابحه
اوراق بهاداری است که دارندگان آن به صورت مشاع مالک دارایی مالی هستند که بر اساس قرارداد مرابحه حاصل شده است، این اوراق بازدهی ثابت داشته و قابل فروش در بازار ثانوی میباشند.
اجاره
اوراق بهاداری است که براساس عقد اجاره منتشر می شود و نشان دهنده مالکیت مشاع دارندگان آن، در دارایی مبنای انتشار اوراق است که اجاره داده می شود.
استصناع
اسناد و گواهیهای دارای ارزش یکسان هستند و برای تجمیع وجوه لازم جهت ساخت دارایی استفاده میشوند که پس از ساخت، تحت تملک دارنده صُکوک در می آید.
اوراق مشارکت
سندی است گویای مالکیت دارنده آن نسبت به بخشی از یک دارایی حقیقی که متعلق به دولت، شرکتهای تعاونی یا خصوصی است و تا سررسید اوراق، صاحب اوراق مشارکت در تغییر قیمت دارایی شریک می شود.
مضاربه
سندی است گویای مالکیت دارندگان آن بطوریکه ناشر اوراق مضاربه با واگذاری اوراق، وجوه متقاضیان اوراق را جمع آوری کرده و به عنوان مضاربه در اختیار بانی قرار می دهد، بانی در فعالیت اقتصادی سودآور (بازرگانی) به کار می گیرد و در پایان هر معامله یا پایان هر دوره مالی سود حاصله را براساس نسبت هایی که از پیش روی اوراق تعیین شده، میان خود و صاحبان اوراق تقسیم می کند.
اوراق سهام(Stocks)
اوراق صاحبان سهام به انواع گوناگونی با معیار های متفاوت دسته بندی میشوند که دو نوع پر کاربرد ان عبارت اند از :
۱- سهام عادی
۲- سهام ممتاز
متداول ترین نوع این اوراق ، سهام عادی است که در بازار بورس اوراق بهادار معامله میشود و که دارای دو نوع ارزش اسمی و بازاری هستند ؛ ارزش اسمی سهام هر شرکتی در ایران مبلغ 100 تومان است ، درحالی که ارزش بازاری سهام این گونه محاسبه نمیشود و تنها ابزار سنجش آن ، میزان عرضه و تقاضا در تابلوی سهام است و این نوع سهام نشان دهنده میزان مشارکت و مالکیت دارنده آن در شرکت است.
نکته قابل توجه این است که دارندگان این نوع سهام سود ثابتی دریافت نمیکنند چه بسا ممکن هست که مورد ضرر و زیان هم قرارگیرند، به همین ترتیب این نوع سهام در زیرمجموعه دارایی های پرریسک قرار میگیرد.
سهام ممتاز هم تا حدودی شبیه به سهام عادی است با این تفاوت که میزان سود دارنده آن ، ثابت و غالبا به صورت توافقی است که بر سود سهامداران عادی مقدم است.
اوراق مشتقه(Derivatives)
اوراق مشتقه نوعی ابزار مالی است که صرف برگه و سند آن ارزشی ندارد بلکه به واسطه پشتوانه خود یعنی کالاهای فیزیکی ( دارایی های پایه ) که در مقابل خرید اوراق به خریدار تعلق میگیرد ،ارزش پیدا میکند.
رایج ترین دارایی های پایه یا مبنا شامل کالاها ، مواد اولیه مثل مواد شیمیایی ، فلزات ، طلا و حتی سهام و … میشود.
به عبارتی قرارداد میان خریدار و فروشنده همان اوراق مشتقه است ،درحالی که بهای این قرارداد و قیمت آن براساس قیمت تعیین شده برای کالای مدنظر مشخص میشود.
انواع اوراق مشتقه
اوراق مشتقه به طور کلی به 4 دسته تقسیم میشوند :
قرارداد آتی
قرارداد آتی یا (Future Contracts) قراردادی می باشد، که طرفین معامله، در زمان کنونی تصمیم می گیرند که کالایی را در زمانی مشخص در آینده، معامله نمایند. قیمت، ارزش و میزان معامله در زمان فعلی تعیین می گردد اما انتقال کالا و پول در آینده، صورت می گیرد.
قرارداد سلف
در واقع، قرارداد سلف به قراردادی گفته میشود که به موجب این قرارداد، کالا با قیمت معینی در زمانی مشخص در آینده (با توافق طرفین) تحویل داده میشود و مبلغ آن در هنگام معامله پرداخت میگردد.
قرارداد اختیار معامله
اختیار معامله (Option) قراردادی دوطرفه بین خریدار و فروشنده است که براساس آن خریدار قرارداد، حق(نه تعهد) دارد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت معین و در زمانی مشخص بخرد یا بفروشد.
قرارداد معاوضه
معاوضه (swap) به این معناست که طرفین قرارداد بدون اینکه وجه نقدی ضمن عقد مبادله نمایند دو مال عینی و معین موضوع عقد قرار میگیرد.
ویژگی های اوراق بهادار
این اوراق ، گواهی هستند که دلالت دارند بر پرداخت مبلغ ثبت شده روی آنها(مبلغ اسمی اولیه ) توسط منتشر کننده آن در آینده به این صورت که یک ورقه بصورت ثبتی و قانونی توسط دولت (یا هر موسسه دیگر) منتشر می شود که روی آن مبلغ اسمی و اولیه مشخص شده است اما زمان بازپرداخت و سررسید انها به دلیل انواع گوناگونی که دارند متفاوت است.
شرایط و نحوه خرید اوراق بهادار
برای ورود به بازار سرمایه ، همه افراد نیازمند انجام دو دسته کار هستند، ابتدا آموزش کاربردی که لازمه آن گذراندن ساعت ها آموزش با کیفیت هست و در مرحله دوم نیاز به دریافت کد بورسی و دسترسی به سیستم معاملات و خرید اوراق بهادار می باشد، که مراحل آن بشرح زیر می باشد:
1- وارد شدن در سامانه سجام و ثبت نام با وارد کردن شماره همراه خود و دیگر اطلاعات خواسته شده و تکمیل کردن مراحل احراز هویت به صورت الکترونیکی در همین سامانه
2- ارسال شدن کد بورسی شما از طریق پیامک که یک عبارت شامل 5 رقم و 3 حرف است.
3- انتخاب کارگزاری مناسب جهت دسترسی به پنل معاملات خود و ثبت نام در آن
4- ارسال شدن نام کاربری و رمز عبور پنل معاملاتی شما در کارگزاری ثبت نام شده از طریق پیامک و ایمیل
5-پرداخت مبلغی به حساب معاملاتی از طریق درگاه های اینترنتی
( حداقل مبلغ برای خرید 500هزار تومان است )
6-خرید اوراق بهادار
مدارک مورد نیاز برای خرید اوراق بهادار
مدارک مورد نیاز برای افراد حقیقی :
● تصویر صفحه اول شناسنامه
● تصویر پشت روی کارت ملی
● تصویر آخرین مدرک تحصیلی
● اطلاعات شماره حساب بانکی اعم از شماره حساب، شماره شبا، نام شعبه ، کد شعبه و بانک مورد نظر
● داشتن کارت بانکی با رمز دوم برای پرداخت هزینه ثبت نام در سجام به صورت آنلاین
● افراد زیر ۱۸ سال نمیتوانند به صورت مستقیم مراحل ثبت نام بورس را انجام داده و نیاز به حضور والدین خود دارند.
مدارک مورد نیاز برای افراد حقوقی :
● تصویر روزنامه رسمی آگهی تأسیس شرکت
● تصویر روزنامه رسمی آگهی کلیه تغییرات
● تصویر اساسنامه شرکت
● کپی شناسنامه و کارت ملی اعضای هیئت مدیره
● تکمیل فرم مشخصات مشتریان حقوقی و تعهدنامه
● تکمیل فرم توافقنامه معاملات آنلاین
● تکمیل فرم قرارداد معاملات برخط و پاسخ به معاملات برخط
● شرکت در آزمون معاملات بر خط
● ارائه نامه درخواست کد معاملاتی در سربرگ شرکت
● مدارک معرفی نماینده رسمی شرکت برای دریافت کد بورسی
خرید آنلاین و غیر حضوری اوراق بهادار
پس از دریافت نام کاربری و رمز عبور خود برای استفاده از پنل معاملاتی کارگزاری و واریز حداقل مبلغ مورد نیاز (500هزار تومان) ، میتوانید سهام و اوراق مدنظر خود را خریداری کنید و انرا در پرتفوی خود (سبدسرمایه گذاری) در پنل معاملاتی خود مشاهده کنید.
برای مشاهده لیست تمام سهام و صندوق های سرمایه گذاری و … میتوانید به سایت Tsetmc مراجعه کنید.
برای یادگیری کامل سایت Tsetmc پیشنهاد میکنیم در دوره اموزش نوین TSETMC مدرسه بورس شرکت کنید.
کارگزاران اوراق بهادار
برای مشاهده لیست کارگزاری های معتبر و دارای مجوز کافی است به سایت سازمان بورس اوراق بهادار مراجعه و در( قسمت فیلتر ها < نوع < کارگزاری ) کارگزاری مورد نظر خود را انتخاب کنید.
زمان خرید اوراق بهادار
بورس اوراق بهادار ایران در روزهای شنبه تا چهارشنبه به جز روزهای تعطیل باز است.
ساعت ۸:۴۵ الی ۹ زمان پیش گشایش است که در این زمان خرید و فروشی انجام نمیشود و فقط میتوان در آن سفارشات خود را در دامنه قیمتی آن روز قرار داد.
از ساعت ۹ الی ۱۲:۳۰ زمان اصلی بازار است که معاملات در این زمان انجام میشود.
از ساعت 11:30 الی 12 پیش گشایش و از 12 الی 15 زمان انجام معملات صندوق های طلا هست.
کارمزد خرید اوراق بهادار
فرمول محاسبه میزان کارمزد در زمان خرید : ( در زمان خرید نرخ مالیات صفر است )
0/003712 × قیمت خرید × تعداد سهام = محاسبه کارمزد خرید (سهام بورس)
0/003632× قیمت خرید × تعداد سهام = محاسبه کارمزد خرید (سهام فرابورس)
فرمول محاسبه میزان کارمزد در زمان فروش :
0/0088 ×قیمت خرید × تعداد سهام = محاسبه کارمزد فروش (هم سهام بورس و هم فرابورس)
سخن آخر
از همه شما ،همراهان گرامی مدرسه بورس سپاسگذاریم که تا پایان این مقاله با ما همراه بودید. بسیار خوشحال میشویم اگر درخواست ها و پیشنهادات و انتقادات خود را در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید. در نهایت ، همه فعالان بازار سرمایه برای اینکه بتوانند برای سال های متمادی و در هر شرایط اقتصادی در بازار بورس ماندگار باشند و به طور مستمر سود کنند نیاز هست که اموزش ببینند. شما میتوانید با شرکت در دوره جامع نوابغ بورس و سرمایه گذاری هر انچه که برای تبدیل شدن به یک سرمایه گذار حرفه ای لازم دارید بدست اورید.
ارزش گذاری اختیار معامله
اختیار معادله در معنای کلی، نوعی قرارداد است که در آن فروشنده، اختیار معامله به خریدار، اختیار خرید یا فروش کالایی خاص در زمان آینده را با قیمت توافقی یا تضمینی که هم اکنون مشخص می گردد، می دهد. این اختیار الزام اور نیست. البته ممکن است این قیمت توافقی به صورت تابعی از تغییرات قیمت کالای مذکور در بازار سهام صورت بگیرد. از حدود دویست سال پیش انواع مختلفی از اختیارهای معامله در بازار بورس شیکاگو داد و ستد می گردد. کاربرد چنین اختیاراتی را می توان به عنوان مثال، جهت کاهش ریسک خرید قراردادهای آتی توجیه کرد؛ اگر شخصی نیازمند کالایی خاص در زمان آینده باشد، اما ورود در قراردادهای آتی با ریسک بالا ارزیابی کند، می تواند با خرید یک اختیار خرید مناسب بر روی قرارداد آتی مذکور ریسک خود را پایین بیاورد. سیستم بانکی، امروزه در کشورهای پیشرفته در حجم بسیار وسیع از اختیار معامله در زمینه نرخ ارز، نرخ بهره و سایر زمینه ها استفاده می کند. این زمینه ها در کشور ما هنوز مورد توجه کافی قرار نگرفته و توجه به آنها فرصت های قابل توجهی را فرا روی نظام بانکی قرار می دهد. مساله مهمی که هم از نظر ریاضی و هم از نظر اقتصادی حائز اهمیت است، کاهش ریسک فروش این اوراق اختیار معامله و تعیین ارزش حال آنهاست. در سال 1973 بلک-شولز و به طور جداگانه مرتن، روشی را برای محاسبه ی استراتزی پوشش ریسک فروش اوراق اختیار معامله ای ارایه کردند و نشان دادند که در مدل آن ها همواره می توان ریسک فروش اختیار معامله را پوشش داد. در نتیجه ی تحقیقات مهم آنها در حدود بیست سال بعد در سال 1995 شولز و مرتن جایزه نوبل در اقتصاد را دریافت کردند. در این تحقیق بخشی به معرفی مفاهیم، کارکردها و انواع اختیار معامله اختصاص داده شده و در قسمت دیگر، به مدل های متداول در تعیین قیمت اختیار معامله اشاره شده و مبنای محاسباتی مدل های معمولی و مدل هایی که بر مبنای محاسبات تصادفی بنا شده اند شرح داده شده است.
اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟
اوراق اختیار فروش تبعی یکی از انواع ابزار مشتقه است، همانطور که میدانید ابزار مشتقه هم زیرمجموعه اوراق بهادار محسوب میشود. لازم به یادآوری است ابزار مشتقه اوراقی است با هدف کاهش ریسک و به طبع کاهش ضرر در معاملات که امروزه طرفداران زیادی دارد و هم در بازارهای مالی و هم بازارهای محصول کاربرد دارد. در این مقاله به اختصاص درباره این اوراق میپردازیم. با ما همراه باشید تا به گوشهای از علل محبوبیت این اوراق پی ببرید!
در ابتدا خوب است از کل به جز با این مجموعه آشنا شویم:
تعریف اوراق بهادار و اوراق مشتقه
اوراق بهادار، اوراق اوراق اختیار معامله و کاربردهای آن مالی هستند که قابل خرید و فروش هستند و انواعی دارند: اوراق صاحبان سهام، اوراق مشتقه و اوراق بدهی. اوراق مشتقه همانطور که گفته شد زیرمجموعه اوراق بهادار است با این مزیت که ریسک کمتری برای معامله میطلبد و قرارداد ایمنتری برای افرادی است که میخواهند از ضرر قابلتوجه در امان باشند.
فهرست عناوین مقاله:
انواع اوراق مشتقه
اوراق مشتقه به ۴ نوع تقسیم میشود که هر یک در یکی از بازار بورس یا بازار فرابورس (OTC) فعالیت میکنند. این انواع به شرح زیر هستند:
۱. قراردادهای آتی:
همانطور که از نامش پیداست این قراردادها با وضعیت اقتصادی کنونی و تعیین شده بسته میشود اما در آینده اجرا خواهد شد. روی این نوع قرارداد مقررات خاص حاکم است و تحت نظارت سازمان بورس (بورس دارای مکان فیزیکی است) است. ریسک بالایی به نسبت اوراق مشتقه دارد زیرا در بازار احتمال نوسان قیمت وجود دارد اما در عین حال منافعی دارد که بخصوص در بازار محصول به نفع فروشنده است هرچند قیمتها افزایش پیدا کرده باشد؛ از این نظر که فروشنده حداقل از پیش این اطمینان را دارد که درگیر مشکلات عرضه و تقاضا نخواهد شد و تمامی محصولاتش خریداری میشود در ضمن احتمال افزایش قیمت محصول از کاهش آن بیشتر است.
۲. قراردادهای انتقال:
مانند مورد قبلی است با این تفاوت مشهود که بازار این نوع قرارداد از نوع خارج بورس است و علاوه بر اینکه بصورت آنلاین بررسی میشود و پشتیبانی مطمئنی ندارد واسطه ای برای جوش خوردن قرارداد در دست نیست و لازم است با طرف مقابل به صورت فردی آشنایی کافی داشته باشید تا بتوانید برای بستن قرارداد اطمینان کنید که خود چالشی استرسزا است.
۳. قراردادهای اختیار فروش تبعی:
در ادامه به طور کلیتری به آن پرداخته خواهد شد.
۴. قراردادهای معاوضه (سوآپ):
ریشه این قرارداد شاید به دوران خیلی قبلتر از صنعتی شدن با عنوان مبادله کالا به کالا برگردد، اما اکنون هر دو طرف به جای استفاده از بازار محصول میتوانند از بازار مالی هم بنا بر یک متغییر تصادفی قرارداد معاوضه انجام دهند. در قراردادهای دیگر دو طرف فروشنده و خریدار هستند ولی در این نوع از نرخ ثابت و نرخ شناور استفاده میشود. این قرارداد خیلی بین مردم محبوبیت ندارد و بیشتر مورد استفاده سهامداران خیلی بزرگتر مثل بانکها است زیرا انقدر سرمایه دارند که ریسک بالای این قراردادها ورشکست نشوند.
قراردادهای اختیار فروش تبعی
به دلیل پیچیدگی این نوع قرارداد ترجیح دادیم با مثالی آن را برای شما شفافتر سازیم. در ابتدا باید بدانید این قرارداد در بین مردم بهطور عامیانه به عنوان بیمه سهام شناخته میشود چرا که در نوسانات اقتصادی زیادی که همیشه اشخاص را برای خرید سهام دچار تردید میکند کاری شبیه به بیمه انجام میدهد و رغبت خریداران بازار مالی را برای خرید سهام شرکتهای در معرض ریسک افزایش میدهد.
در بورس ۲ نتیجه کلی وجود دارد:
۱. سود کنید یا نه سود کنید نه ضرر
همانطور که بالاتر گفته شد به دلیل ترس از نوسانات اقتصادی قرارداد اختیار فروش تبعی شبیه به بیمه عمل میکند، مثل بیمهای که به هر عنوانی پرداخت میکنید شما نیز این اوراق را برای جبران خسارت روز مبادا خریداری میکنید، حال اگر ضرر نکنید این اوراق بلااستفاده خواهند شد و هزینه خریداری آن جبران ناپذیر است که البته در مقابل سودی که شما بردید به چشم نخواهد آمد.
در صورتی که ضرر کنید با استفاده از این اوراق با قیمتی که شرکت مقابل تعیین کرده بود میتوانید به نقدینگی رسیده و ضرر را کم کنید. بعنوان مثال ۱۰۰ سهم با قیمت هر سهم ۴۰۰ تومان خریداری کردهاید اما ظاهرا قیمت سهام این شرکت به سمت افت و ورشکستگی پیش میرود پس برای اینکه اعتماد شما را نگهدارد اوراق فروش تبعی را در مدت زمان مشخص در دسترس خرید سهامداران قرار میدهد مثلا برای هر سهم ۴۵۰ تومان در مدت ۹ ماه.
در صورتی که شرکت به سمت سوددهی برود و مبلغ سهام از ۴۵۰ تومان فراتر رود شما حاضر نمیشوید سهم خود را کمتر بفروشید پس این اوراق شما بی استفاده میشوند. اما اگر شرکت ورشکسته شود میتوانید با فروش این اوراق با مبلغ تعیین شده ۴۵۰ تومان همچنان سود داشته باشید، درست است که این سود آن سودی نیست که شما سرمایهگذاریتان را بر پایهاش برنامهریزی کرده بودید اما حداقل ضرری هم ندارد.
قوانین خرید
- حتما باید شخص مالک سهام برای خرید این اوراق اقدام کند و به هیچ شخص دیگری بهعنوان واسطه و حتی اعضا خانواده این اوراق فروخته نمیشوند.
- به هر تعداد اوراقی که میخواهید نمیتوانید خریداری کنید! بلکه تعداد آن را فروشندگان اوراق تعیین میکنند. نمیتوانید بیشتر از سهم خود اوراق خریداری کنید چون در این صورت مقادیر باقیمانده غیرمجاز و بلااستفاده هستند و تنها مبلغی که برای خرید آنها هزینه کردید را ضرر میکنید.
- اگر تعداد سهم شما از مقداری که فروشنده تعیین کرده است تجاوز کند شما بخاطر اینکه سهم بیشتری دارید مجاز به خرید بیشتر نخواهید شد.
- اگر تعداد اوراق اختیار فروش تبعی قابل خرید به اندازه یا بیشتر از تهداد سهام شما بود و شما به اندازه سهام خود اوراق خریداری کردید، در صورتی که تا پایان مهلت اعمال اوراق اختیار شما مقداری از سهام خود را به فرد دیگری واگذار کنید تعداد اوراق بیشتر از حد سهام باقی مانده غیرمجاز و بلااستفاده خواهد شد.
- در مورد قبل شما با واگذار کردن بخشی از سهم خود به فرد دیگر مجاز به فروش اوراق مربوط به سهم را به شخص ثالث نخواهید داشت.
- در اوراق اختیار فروش تبعی مهلتی تعیین شده است که اگر از تاریخ آن بگذرد ارزش اوراق باطل میشود و هیچ مبلغی بابت آن نمیتوانید طلب کنید. حتما به مهلت اوراق توجه کنید، شما تنها تا سررسید آن تاریخ قادر به اعمال اوراق هستید.
- شما قادر به اعمال اوراق تا زمان تعیین شده هستید اما قادر به استفاده دیگری از آنها نیستید: توجه کنید که این دو جمله مفهوم یکسانی ندارند. شما نه به سهامداران دیگر و نه به خود عرضهکننده نمیتوانید اوراق را بفروشید.
- وقتی اوراق خود را اعمال کردید، شرکت هدف تا مهلت زمانی خاصی باید مبلغ تعیین شده را به شما بپردازد در غیر اینصورت طق فرمول قانونی همان شرکت مشمول جریمه خواهد شد و مبلغ این جریمه نیز به حساب شما افزوده میشود.
- تحویل مبلغ تعیین شده در اوراق از سمت شرکت مربوطه به دست سهامدار با شرایط مختلفی صورت میگیرد اما در اکثر قوانین باید حضوری و مبلغ به صورت نقدی به فرد مالک سهام تقدیم گردد.
- در صورتی که مهلت پایان اوراق بگذرد و شما در حالت سود یا نه سود نه زیان باشید بطور اتوماتیک اوراق بی ارزش میشوند و نیازی نیست شخصا اقدام کنید.
- اعلامیه آگاهی فروش اوراق اختیار فروش تبعی حداکثر تا یک روز قبل از در دسترس قرار گرفتن اطلاعرسانی میشود و دارای سررسید خاص است که در صورت گذشتن تاریخ آن قادر به تهیه این اوراق نخواهید شد.
پاسخ به چند سوال رایج درباره اوراق اختیار فروش تبعی
۱.آیا از وقت خریداری شدن اوراق اختیار فروش تبعی تا قبل از پایان مهلت هر زمان که سهامدار اراده کند میتواند آنها را اعمال کند؟
جواب: این یکی از باورهای اشتباه رایج درباره این اوراق است. در اصل شرکت عرضه قصد دارد شما را ترغیب کند که با بیمه خود تا مهلت تعیین شده به آن فرصت پیشرفت بدهید، تا سررسید مهلت استفاده نمیتوانید این اوراق را اعمال کنید. برای مثال اگر مهلت اوراق ۶ ماه تعیین شده است سررسید آن در اواخر این مدت است و مهلت پایان هم به وضوح اعلام میشود.
۲. آیا میتوان اوراق اختیار فروش تبعی را قبل از خرید خود سهم خریداری کرد؟
در جواب این سوال را پاسخ بدهید، آیا شما میتوانید ماشینی را که هنوز خریداری نکردهاید بیمه کنید؟ همان روز که اقدام به خرید این اوراق میکنید به طور سیستمی تعداد سهام و اوراق شما چک خواهند شد در صورتی که سهامی نداشته باشید تنها ضرر مالی خرید را تجربه خواهید کرد اما یک استثنا در میان است: اگر خرید سهام تا پایان همان روز بهطور کامل انجام گیرد خرید اوراق نیز موفقیتآمیز خواهد بود.
۳. در صورتی که اوراق بیشتر از مجاز را خریداری کنیم یا فردی بدون داشتن سهام اوراق بخرد، هزینه آن کجا میرود؟
جواب: با توجه به اینکه هر عرضهکننده مقدار ثابتی اوراق را در دسترس قرار میدهد با این کار افراد شاید افراد دیگری مشمول تمام حق خود برای خرید به اندازه سهم خود نشوند پس این مبلغ بعنوان خسارت به عرضهکننده تعلق میگیرد.
اطلاعیه فروش
موارد مهمی هست که عرضهکننده حتما باید در اطلاعیه درج کند از جمله:
- کل حجم عرضه فروش اوراق
- حداقل حجمی که روزانه در دسترس قرار میگیرد: در صورتی که سهم موردنظر شما برای خرید بالاتر از این سقف باشد باید برای تکمیل خرید روز دیگری مراجعه کنید این قانون اندکی به مساوات سهم خرید افراد کمک میکند که کسی صرفا بخاطر جلو بودن در این صف قادر به خرید سهم بیشتر نباشد زیرا تعداد کل اوراق میزان ثابت و مشخصی است.
- قیمت اوراق: مشخص میشود به ازای هر سهم چه مبلغی از طریق اوراق اختیار فروش تبعی میتوانید طلب کنید.
- محدودیت تعداد خرید اوراق: حتما باید قید شود زیرا تعداد اوراق بیشتر از تعداد سهم باطل هستند.
- مهلت معاملاتی: بازه چند روزه مهلت خرید اوراق است.
- تاریخ اعمال:هم قیمت و هم تاریخ بهطور واضح در همان ابتدای خرید مشخص شده است.
- سهم پایه: نام همان سهمی که این اوراق بر طبق آن در دسترس تهیه قرار گرفته است.
مزایا استفاده از این اوراق
- ضرر ناچیزی در صورت ورشکسته شدن شرکت مربوطه به سهامدار وارد میگردد.
- سهامدار میتواند به راحتی سهام خود را در صورت نارضایتی خارج نماید.
- با توجه به نوسانات قیمت در بازار، این اوراق ابزار مشتقه با کارکرد بیمهای خود ریسک سرمایهگذاری را کاهش میدهد و خیلی از شرکتها با این روش از ورشکستگی نجات پیدا کردهاند.
- ریسک بیشتر طبیعتا زمینهساز سود/ زیان بیشتر است. در این سرمایهگذاری با اینکه سود چشمگیر نیست سرمایهگذاران معاملات ایمنتری را تجربه خواهند کرد. همچنین نوسانات قیمت بازار باعث استرس سهامدار و خارج کردن سریع سرمایه از شرکتها نمیشود.
معایب استفاده از اوراق اختیار فروش تبعی:
- این اوراق مستقل نیستند و تنها در صورتی که شما دارای سهام باشید قابل استفاده هستند.
- امکان فروش آنها پس از خرید به خریدار سهامتان/ عرضهکننده وجود ندارد.
- اگر شما به سود برسید مبلغی که بابت اوراق پرداخت کردهاید به شما پس داده نخواهد شد.
- شاید تعداد اوراق عرضه شده در هر مهلت کمتر از تعداد سهم شما باشد.
- در هر روز مهلت خرید اوراق تنها تعداد مشخصی از آن را به شما میفروشند و در صورت تقاضا بیشتر شما باید در روزهای آینده مراجعه کنید.
- پس از گذشت تاریخ این اوراق عرضهکننده هیچ تعهدی نسبت به اعمال آن ندارد.
- خریداری این اوراق شاید بیمهای برای ضرر هرچه کمتر شما باشد اما تضمینکننده سودگیری شما هم نیست.
سخن آخر
بطور خلاصه اگر علاقه به سرمایهگذاری در بازار بورس هستید اما آنقدر سرمایه ندارید که از پس زیانهای چشمگیر جان سالم به در ببرید یا از استرس نوسانات اقتصادی بازار فراری هستید و میخواهید با خیال آسوده زمانی را بدون فشارصرف تفکر روی درست/ غلط بودن تصمیمتان درباره سرمایهگذاری روی سهام هدف بگذرانید ما ابزار اختیار فروش تبعی را به شما پیشنهاد میکنیم. توجه کنید که اکثر معایبی که برای این اوراق ذکر شد ناشی از بیتوجهی به تاریخ و مهلتهای تعیین شده است و در صورتی که به مفاد اطلاعیه دقت کافی را نشان دهید از مزایا این اوراق بهرهمند خواهید شد.امیدوارم این مطلب برایتان مفید واقع شده باشد.
قرار داد اختیار معامله چیست؟
ساعد نیوز: اختیار معامله، قراردادی است که به خریدار آن، اختیار و نه اجبار خرید یا فروش یک دارایی معین را در قیمت تعیین شده تا یک زمان مشخص اعطا می کند. از سوی دیگر فروشنده اختیار معامله اجبار دارد که تا پیش از انقضای مهلت آن، هر زمان که خریدار تمایل به اجرای قرارداد داشت، مفاد قرارداد را اجرا کرده و دارایی معین شده را در قیمت تعیین شده معامله کند.
اختیار معامله، قراردادی است که به خریدار آن، اختیار و نه اجبار خرید یا فروش یک دارایی معین را در قیمت تعیین شده تا یک زمان مشخص اعطا می کند. از سوی دیگر فروشنده اختیار معامله اجبار دارد که تا پیش از انقضای مهلت آن، هر زمان که خریدار تمایل به اجرای قرارداد داشت، مفاد قرارداد را اجرا کرده و دارایی معین شده را در قیمت تعیین شده معامله کند. این اوراق ازنظر نوع قرارداد بر دو نوع کلی تعریف شده اند: اختیار خرید (Call) و اختیار فروش (Put) و ازنظر نحوه اعمال نیز بر دو نوع کلی آمریکایی و اروپایی هستند. اختیار معامله آمریکایی در هر زمان تا زمان سررسید قابل اجراست اما اختیار معامله اروپایی فقط در تاریخ انقضا اجرا پذیر است. به طور مثال، فرض کنید شما در پایان معاملات روز ۱۵ ژوئن سال ۲۰۰۷ میلادی ۱۰۰ سهم شرکت گوگل را با قیمت هر سهم ۵۰۵ دلار خریداری کرده اید. این سرمایه گذاری ۵۰۵ دلاری به طور بالقوه در ریسک کامل گوگل (از یک خبر کوچک تا ورشکستگی کامل) شما در معرض خطر از دست دادن ارزش سرمایه گذاری خود قرار می دهد. به منظور پوشش ریسک این دارایی در برابر نوسانات نامطلوب بازار می توان از اختیار فروش (Put Option) استفاده کرد. از آنجا که هر قرارداد اختیار فروش طبق تعریف ۱۰۰ سهم را کنترل می کند، برای از بین بردن ریسک سرمایه گذاری مذکور لازم است ۱۰ قرارداد اختیار فروش (مثلا در قیمت تعیین شده ۴۹۰ و تا سه ماه آینده) خریداری نمود. بدین معنی که با ادغام سرمایه گذاری اولیه خرید (۱۰۰۰ سهم گوگل) با خرید ۱۰ قرارداد اختیار فروش در قیمت ۴۹۰ دلار، شما تا سه ماهه آینده (زمان انقضای اوراق اختیار فروش) حق خواهید داشت سهام خود را در قیمت ۴۹۰ دلار به فروشنده این اوراق اختیار فروش، بفروشید.
با توجه به قیمت واقعی اختیار فروش سه ماهه گوگل در قیمت ۴۹۰ دلار در تاریخ یاد شده، خرید این ۱۰ قرارداد اختیار فروش، ۲۰۵۰۰ دلار (کمی بیش از ۴% کل سرمایه گذاری) برای شما هزینه در بر خواهد داشت. در صورت کاهش قیمت سهام گوگل به قیمتی کمتر از ۴۹۰ دلار (مثلا ۴۵۰ دلار) شما می توانید از این حق بهره برده و همچنان سهام خود را در قیمت تعیین شده ۴۹۰ دلار به فروش برسانید و در صورت افزایش قیمت سهام (مثلا ۵۴۰ دلار)، از حق خود گذشته و سهام را در قیمت بالاتر در بازار خواهید فروخت؛ بنابراین شما در این مثال با صرف هزینه ی در حد ۴% کل سرمایه گذاری تا انقضای مهلت اوراق اختیار فروش (سه ماه آینده) فارغ از هرگونه تغییر در بازار یا تغییر در شرکت گوگل از فروش سهام خود در قیمت ۴۹۰ دلار یا بالاتر مطمئن خواهید بود. در همین مثال فرض کنید شخصی اعتقاد به سقوط اندک (مثلا ۱۰ درصد) قیمت سهام شرکت گوگل در آینده ای نزدیک دارد این شخص می تواند از قابلیت خاص اختیار معامله به نام اهرم مالی (Leverage) بهره برده و اقدام به خرید ۱۰ قرارداد سه ماهه اختیار فروش (Put) گوگل در قیمت ۴۹۰ بکند. به عبارتی این شخص بدون سرمایه گذاری عظیم در سهام گوگل، تنها بیمه این سرمایه گذاری را خریداری کرده است. خرید ۱۰ قرارداد اختیار معامله مذکور، به این شخص حق فروش ۱۰۰۰ سهم گوگل را در قیمت ۴۹۰ دلار تا سه ماه آینده، اعطا می کند با توجه به مثال قبل برای خرید این ۱۰ قرارداد ۲۰۵۰۰ دلار هزینه لازم است. در صورت افت حدودا ۱۰ درصدی سهام گوگل به ۴۵۰ دلار، هر قرارداد اختیار فروش مذکور حداقل ۴۰۰۰ دلار در بازار ارزش پیدا خواهند کرد؛ زیرا اوراق اختیار معامله و کاربردهای آن هرکدام از آن ها به دارنده اجازه خواهند داد ۱۰۰ سهم گوگل را از بازار ۴۵۰ دلار خریداری و به قیمت تعیین شده ۴۹۰ دلار بفروشد. (۴۵۰ – ۴۹۰)*۱۰۰=۴۰۰۰ بنابراین این ۱۰ قرارداد کلا در بازار در قیمت ۴۰۰۰۰ دلار قابل فروش هستند و با توجه به قیمت خرید آن ها بازگشت سرمایه ای در حد ۱۰۰% ایجاد خواهند کرد. اوارق اختیار معامله، کارکردهای فراوان و متنوع دیگری نیز در بازارهای ارز، کالا و قرارداد آتی دارند. کارکردهای متنوع اختیار معامله به منظور کنترل ریسک سرمایه گذاری یا کسب درآمد به عناوین یاد شده ختم نمی شوند و پرداختن به آن ها در حالت های مختلف بازار (صعودی، نزولی، مستقیم و یا پر نوسان) که به اصطلاح استراتژی های معاملات اختیار معامله نام دارند، به فرصت های جداگانه ای نیاز دارد.
قراردادهاي اختیار معامله به دو دسته طبقه بندي می شوند:
الف - قرارداد اختیار خرید: دارندة این نوع اختیار معامله، حق دارد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت مشخصی – به قیمت توافقی– در دورة زمانی معینی بخرد. در ادامه، دو حالت خرید و فروش قرارداد اختیار خرید در قالب مثال توضیح داده شده است. 2 اوراق اختیار معامله و کاربردهای آن حالتی را در نظر بگیرید که سرمایهگذار تصمیم میگیرد که اختیار خرید (از نوع اروپایی) 100 سهم شرکت "الف" را با قیمت توافقی 10000 ریال بابت هر سهم، خریداري کند. فرض کنید قیمت جاري سهم مزبور 9800 ریال، تاریخ انقضاي قرارداد چهار ماه، و قیمت قرارداد اختیار معامله بابت هر سهم 500 ریال است. بنابراین سرمایهگذاري اولیه – براي خرید قرارداد – 50000 ریال است. اگر قیمت سهم در تاریخ انقضاي قرارداد کمتر از 10000 ریال باشد، مسلم است سرمایهگذار قرارداد را به اجرا نمیگذارد چون خریدن سهمی که قیمت روز آنکمتر از 10000 ریال است با قیمت توافقی 10000 ریال بخردانه نیست. در این وضعیت سرمایهگذار میزان سرمایهگذاري اولیۀ خود (50000 ریال) را از دست میدهد. اما اگر قیمت سهم در تاریخ سررسید بیشتر از 10000 ریال باشد، سرمایهگذار قرارداد را به اجرا میگذارد. فرض کنید قیمت سهم به 11500 ریال برسد. با اجراي قرارداد سرمایهگذار میتواند 100 سهم را با قیمت هر واحد 10000 ریال خریداري کند. اگر او در همان زمان سهم خود را در بازار به فروش برساند مبلغ 150000 ریال (1500 ریال بابت هر سهم) – بدون در نظر گرفتن هزینههاي معاملاتی – سود میکند. با در نظر گرفتن هزینۀ اولیۀ خرید قرارداد اختیار معامله سود خالص سرمایهگذار 100000 ریال است. این مثال در جدول زیر به طور خلاصه ارائه شده است.
ب _ قرارداد اختیار فروش 1 : این قرارداد به دارنده حق میدهد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت توافقی در دورة زمانی مشخصی بفروشد. درحالیکه خریدار قرارداد اختیار خرید، به امید افزایش قیمت آن را میخرید، خریدار قرارداد اختیار فروش پیشبینی میکند که قیمت در آینده کاهش خواهد یافت. سرمایهگذاري را در نظر بگیرید که قرارداد اختیار فروش (از نوع اروپایی) 100 سهم شرکت "الف" را با قیمت توافقی 7000 ریال خریداري میکند. فرض کنید که قیمت جاري سهم مزبور 6500 ریال، تاریخ انقضاي قرارداد سه ماه بعد، و قیمت قرارداد براي هر سهم 700 ریال باشد. بنابراین سرمایهگذاري اولیه (براي خریدقرارداد) 70000 ریال است. چون قرارداد اروپایی است، فقط در زمان انقضا قابل اجراست و در صورتیکه قیمت در آن زمان کمتر از 7000 ریال باشد اجرا میشود. فرض کنید قیمت سهم شرکت "الف" در تاریخ انقضا 5500 ریال باشد، سرمایهگذار میتواند براساس قرارداد 100 سهم را با این قیمت بخرد و با قیمت 7000 ریال بفروشد و 150000 ریال (1500 ریال براي هر سهم) سود به دست آورد. اگر 70000 ریال سرمایهگذاري اولیه را از این مبلغ کم کنیم. سود خالص سرمایهگذار 80000 ریال خواهد بود. در این راهبرد نیز تضمینی وجود ندارد که سرمایهگذار سود کند. اگر قیمت کالا در زمان انقضا، بیشتر از 7000 ریال باشد، قرارداد اختیار فروش ارزش ندارد و سرمایهگذار مبلغ 70000 ریال سرمایهگذاري اولیه را از دست میدهد. این مثال در جدول زیر خلاصه شده است.
روش های اختیار معامله
قواعد نامگذاری برای کمک به شناسایی خواص مشترک انواع مختلف اختیار معامله کاربرد دارد که شامل:
- اختیار معامله اروپایی: اختیار معامله فقط در تاریخ سررسید امکان اعمال وجود دارد.
- اختیار معامله آمریکایی: اختیار معامله ممکن است در روزهای قبل از سررسید معامله شود (امکان اعمال قبل از سررسید وجود دارد)
- اختیار معامله برمودا: اختیار معامله ممکن است در تاریخ های مشخص شده از قبل یا قبل از سررسید اعمال شود. (ترکیبی از آمریکایی و اروپایی)
- اختیار معامله آسیایی
- اختیار معامله بلامانع: اختیار معامله با ویژگی های عمومی که موقعی می تواند اعمال شود که قیمت اوراق بهادار پایه از سطح خاصی بگذرد
- اختیار معامله نامتعارف : هر یک از طبقه های بزرگ از اختیار معامله که ممکن است شامل ساختارهای پیچیده مالی باشد.
اختیار معامله باید دارای ۴ اصل زیر باشد:
- نوع اختیار معامله مشخص باشد. یعنی مخص باشد اختیار خرید است یا اختیار فروش
- زمان سررسید که خریدار می تواند از حق اختیار خود استفاده نماید مشخص باشد.
- قیمت اعمال (قیمتی که در زمان سررسید، خرید یا فروش بر اساس آن صورت می گیرد) باید مشخص باشد.
- قیمت اختیار (همان مبلغی که در ابتدا خریدار بابت حق اختیار پرداخت می ود) باید مشخص باشد.
مزایای قرارداد اختیار معامله
قرارداد اختیار معامله مزایای زیادی دارد که سه مورد از آنها به شرح زیر می باشد:
1-با توجه به زمانی که دارید درباره خرید و فروش سهام تصمیم گیری کنید
همانطور که میدانید قراردادهای اختیار معامله در بازه زمانی معینی در نظر گرفته می شوند و این موضوع فرصتی را برای خریدار ایجاد میکند تا در این مدت تعیین شده زمان کافی برای تصمیم گیری مناسب (خرید یا فروش سهم) داشته باشند.به این معنی که خریدار می تواند تصمیم خود مبنی بر خرید یا فروش را تثبیت کند و در مدت زمان باقیمانده تصمیم بگیرد که چه زمانی سهام خود را بفروشد و یا نگه دارد.
۲-با قرارداد اختیار معامله ریسک معامله را کاهش دهید
با استفاده از قرارداد اختیار معامله میتوان وضعیت آینده سهم را پیش بینی کرد و میزان ریسک را به حداقل رساند. در واقع در قرارداد اختیار معامله خریدار تنها به اندازه هزینه ای که برای خرید حق اختیار پرداخته است، متضرر خواهد شد.
۳-با اختیار معامله، درآمد از سهام برای شما فقط به بازدهی سهام و سود تقسیمی محدود نمیشود
سرمایه گذار میتواند علاوه بر کسب درآمد از بازدهی سهام و سود تقسیمی با فروش قرارداد اختیار معامله سهام هم کسب درآمد کند. در واقع فروش اختیار معامله سهام (متعلق به سرمایه گذار یا سهامی که قصد خرید آن را دارد) از پیش پا افتاده ترین روش های معاملاتی می باشد.
دیدگاه شما