اوراق مرابحه در بازار مالی ایران

مرابحه در راه فرابورس

سامان حقیقی: درج یک نماد اوراق مرابحه در فهرست شرکت‌های فرابورسی جهت مهیا شدن شرایط برای انتشار آن بهانه گفت‌وگوی تجارت فردا با علیرضا توکلی، اوراق مرابحه در بازار مالی ایران رئیس اداره ابزارهای نوین مالی فرابورس شد. وی در این گفت‌وگوی کوتاه از جذابیت‌های انتشار اوراق بدهی در فرابورس برای ناشران و خریداران صحبت به عمل آورد و پیش‌بینی کرد در آینده شاهد حجم بالاتری از تامین مالی به این شکل خواهیم بود.
تامین مالی به‌وسیله اوراق مرابحه چه تفاوت‌هایی با سایر روش‌های تامین مالی دارد؟

این اوراق مبتنی بر عقد مرابحه هستند. به زبان دیگر اوراق مبتنی بر فروش اقساطی هستند که در بازار منتشر می‌شوند. ویژگی مشترک کلیه انواع صکوک یا اوراق بهادار اسلامی این است که بر مبنای یکی از عقود اسلامی که عمدتاً از زیرشاخه‌های عقد بیع هستند طراحی می‌شوند. اگر عقد بیع استفاده‌شده عقد اجاره باشد، اوراق آن هم اوراق اجاره خواهد بود. اگر این عقد از نوع فروش اقساطی باشد، اوراق آن هم مرابحه خواهد بود. روش کار نیز به این صورت است که شرکتی را در نظر بگیرید که به مواد اولیه احتیاج دارد. منتها در زمان خرید فاقد نقدینگی لازم است. وی اقدام به انتشار اوراقی توسط نهاد واسط می‌کند. در ادامه نهاد واسط از محل وجوه جمع‌آوری‌شده؛ مواد را خریداری و به صورت طولانی‌مدت و با اقساط در اختیار شرکت متقاضی یا بانی قرار می‌دهد. بدین منظور سود دارندگان اوراق نیز پرداخت شده و اصل پول نیز در سررسید دریافت می‌شود.

کلاً اوراق بهاداری که در ایران منتشر می‌شوند، باید مجوز خود را از نهاد ناظر دریافت کنند. به جز اوراق مشارکتی که دولت و شهرداری‌ها با مجوز بانک مرکزی منتشر می‌کنند، بقیه اوراق بهادار نیازمند کسب مجوز از سازمان بورس است. فرابورس فقط اوراق را پذیرش می‌کند و مقدمات راه‌اندازی معاملات آنها را فراهم می‌کند. مثلاً برخی از دستورالعمل سازمان بورس برای اوراق مرابحه این است که آن کالا یا مواد اولیه باید وجود داشته باشد. قیمت مشخصی داشته باشد. قبل از انتشار اوراق، قرارداد خرید کالاها منعقد شده باشد. و حداکثر مدت سررسید اوراق باید دوساله باشد. دوره‌های پرداخت سود اوراق مرابحه در دستورالعمل ذکر نشده است. پس اوراق مرابحه می‌توانند سودهای ماهانه، فصلی یا حتی در سررسید پرداخت کنند. این مورد در دستورالعمل‌ها باز گذاشته ‌شده است که امکان جذابی برای ناشران اوراق مرابحه است.

به دلیل ملاحظات بانک مرکزی مبنی بر عدم تجاوز نرخ اسمی اوراق از 20 درصد فرابورس با همکاری شرکت‌های تامین سرمایه نوآوری‌هایی برای جذابیت اوراق دو راهکار را در پیش گرفته‌اند که بازدهی و نتیجتاً جذابیت اوراق را برای خریداران بالا می‌برد. راهکار اول فروش اوراق به کسر است. یعنی اوراق می‌توانند قبل از زمان پذیره‌نویسی یا در معاملات ثانویه به کمتر از ارزش اسمی معامله شوند. این عمل باعث بالاتر شدن بازدهی موثر یا واقعی دارندگان اوراق می‌شود. راهکار دوم این است که تامین سرمایه‌ها با اوراق مرابحه در بازار مالی ایران کمک بازارگردان‌ها یک رشد قطعی به اوراق بدهند. یعنی قیمت اوراق در یک دوره مثلاً شش‌ماهه مقداری افزایش یابد. لذا دارندگان علاوه بر دریافت سود نقدی، از سود سرمایه‌ای هم منتفع می‌شوند.

وجود بازارگردان رکنی است که در همه اوراق پذیرفته‌شده توسط فرابورس اجباری است. در فرابورس دو نوع بازارگردانی وجود دارد. اول بازارگردانی مبتنی بر مذاکره است و بر مبنای قیمت اسمی عمل می‌کند. وقتی اوراق به قیمت یک میلیون ریال به فروش می‌رسد، بازارگردان هم این قیمت را به عنوان قیمت مرجع در نظر می‌گیرد. اگر در بازار با تغییر نرخ مواجه شویم ممکن است بازار‌گردان یک‌طرفه فقط خریدار اوراق باشد و در مورد فروش نتواند کاری انجام دهد. دوم بازارگردانی مبتنی بر حراج است که حدوداً از یک سال پیش در فرابورس اجرا می‌شود. در این روش بازارگردانی که ما بیشتر به ناشران و بازارگردانان آنها توصیه کرده‌ایم، قیمت اوراق را شناور در نظر می‌گیرد. قیمت می‌تواند از زیر قیمت اسمی تا قیمت‌های بالاتر از آن هم نوسان داشته باشد. لذا قیمت اوراق متناسب با نوسانات سود در بازار قابلیت تعدیل پیدا می‌کنند.

اوراق مرابحه در بازار مالی ایران

عرضه ۵ هزار میلیارد ریال اوراق صکوک مرابحه برای بهمن دیزل

عصر خودرو- با مجوز سازمان بورس و اوراق بهادار، صکوک مرابحه شرکت بهمن دیزل به مبلغ ۵ هزار میلیارد ریال از طریق شرکت فرابورس ایران از روز دوشنبه عرضه عمومی خواهد شد.

به گزارش پایگاه خبری «عصر خودرو» به نقل از روابط عمومی شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه، غلامرضا ابوترابی اعلام کرد: با مجوز سازمان بورس و اوراق بهادار، صکوک مرابحه شرکت بهمن دیزل (سهامی عام) به مبلغ 5 هزار میلیارد ریال از طریق شرکت فرابورس ایران از روز دوشنبه 31 خرداد تا چهارشنبه 2 تیر 1400 در نماد "دیزل04" عرضه عمومی خواهد شد.

وی افزود: صکوک مرابحه شرکت بهمن دیزل به ارزش 5 هزار میلیارد ریال جهت خرید قطعات تولید خودرو از طریق شرکت فرابورس ایران عرضه می‌شود.

مدیرعامل شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه اظهار داشت: این اوراق 4 ساله و با نرخ 18 درصد می باشد که اقساط آن هر سه ماه یک بار پرداخت می گردد.

وی در باره شیوه ضمانت و ارکان انتشار این اوراق توضیح داد: جهت تضمین پرداخت اقساط و اصل اوراق در سررسید، بخشی از سهام شرکت‌های گروه بهمن(سهامی عام) و تراکتورسازی ایران(سهامی عام) توثیق گردیده است. شرکت تامین سرمایه تمدن به عنوان متعهد پذیره نویس و بازارگردان این اوراق ایفای نقش می‌نماید.

شرکت کارگزاری بانک توسعه صادرات عامل فروش، شرکت واسط مالی آذر ناشر اوراق و شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه عامل پرداخت این اوراق هستند.

ابوترابی تصریح کرد: در این اوراق، شرکت واسط مالی آذر(ناشر) به وکالت از طرف خریداران اوراق، با منابع حاصل از انتشار صکوک مرابحه، مواد اولیه مورد نیاز(قطعات تولید خودرو) شرکت بهمن دیزل(بانی) را نقداً خریداری خواهد نمود و سپس این مواد اولیه را به صورت اقساطی به بانی خواهد فروخت و بانی متعهد می شود که در سررسیدهای سه ماهه، اقساط مربوطه اوراق مرابحه در بازار مالی ایران را از طریق ناشر و شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه به دارندگان اوراق پرداخت نماید.

به گفته وی، تاکنون در حوزه خودروسازی 15 مورد تامین مالی مجموعاً به مبلغ 58,565 میلیارد ریال از طریق انتشار انواع صکوک توسط شرکت‌های سایپا، ایران خودرو، کرمان موتور و شرکت های تابعه آنها در بازار سرمایه صورت پذیرفته است و شرکت گروه بهمن چهارمین خودروسازی است که از این طریق اقدام به تامین مالی می‌نماید.

برای آگاهی از تازه های جهان خودرو، جدیدترین قیمت ها و بازار خودرو ایران اینستاگرام خودرو امروز را دنبال کنید

جزئیات و تاثیرات انتشار ۱۱ هزار میلیارد تومان اوراق مرابحه در روزهای پایانی سال

در شرایط کنونی، یکی از راه‌های تأمین کسری اوراق مرابحه در بازار مالی ایران بودجه، استفاده از ظرفیت انتشار اوراق مالی است که نسبت به سایر راه‌حل های ممکن نظیر استقراض از بانک مرکزی، نه تنها اثرات منفی کمتری دارد بلکه به گواه اقتصاددانان موجب هدایت درست جریان نقدینگی موجود در جامعه شده و می‌تواند اثرات مثبتی را به همراه داشته باشد و به عبارت دیگر تامین مالی دولت از این طریق ضد تورمی است.

به گزارش ایسنا، چندی پیش فرابورس ایران از انتشار ۱۱ هزار میلیارد تومان اوراق مرابحه و عرضه آن توسط این سازمان در تاریخ ۲۵ اسفند ماه (فردا) خبر داده بود.

این مبلغ بصورت اوراق مرابحه عام دولت با دو سررسید ٤٨ و ٤٢ ماهه با نرخ کوپن ١٨ درصد و پرداخت شش ماهه منتشر خواهد شد و بر مبنای جریان نقدینگی و توان تسویه دولت تعیین شده، در حالی که سر رسید اسناد خزانه اسلامی حداکثر سه ساله است.

در این زمینه طبق آنچه کارشناسان می‌گویند تامین مالی فوق در راستای پوشش کسری بودجه عمومی و تامین نیازهای ضروری و اجتناب ناپذیر کشور با مجوز شورای عالی هماهنگی اقتصادی انجام می شود و در شرایط کنونی، یکی از راه‌های تامین کسری بودجه است که نسبت به سایر راه‌حل های ممکن نظیر استقراض از بانک مرکزی، نه تنها اثرات منفی کمتری دارد بلکه به گواه غالب افراد صاحب‌نظر، موجب هدایت درست جریان نقدینگی موجود در جامعه میشود و می‌تواند اثرات مثبتی را به همراه داشته باشد. به عبارت دیگر تامین مالی دولت از این طریق ضد تورمی است.

از سوی دیگر باتوجه به اینکه نرخ این اوراق که بر مبنای مظنه گیری تعیین شده است می باید بالاتر از نرخ معاملات ثانویه اسناد خزانه اسلامی باشد.

همچنین طبق آنچه اعلام شده، بر اساس معاملات ثانویه اسناد خزانه، منتهی به هفدهم اسنفند ماه جاری، نرخ میانگین معاملات ثانویه اسناد خزانه اسلامی با سررسید تا سه سال ۲۳.۱۹ است، لذا علیرغم طولانی تر بودن سررسید و حجم مبلغ، اختلاف فاحشی نسبت به نرخ اسناد خزانه وجود ندارد.

همچنین براساس اعلام فرابورس، نرخ مورد اقدام پایین تر از نرخ کشف شده در مظنه گیری است.

طبق این اطلاعیه نرخ اوراق، تابع شرایط عمومی اقتصاد کشور و اقدامات سیاستگذاران از جمله عملیات بازار باز است، لذا نرخ مورد معامله حاصل تاثیر متقابل تمامی متغیرهاست. همچنین عنوان شده که انتشار این اوراق که در آخرین روزهای سال انجام می شود، به نسبت حجم نقدینگی کشور، عدد قابل توجهی نیست و تا قبل و بعد از آن، فرصت برای استفاده بخش خصوصی برای تامین مالی از طریق بازار سرمایه فراهم است.

بنا بر این گزارش، حجم اوراق خریداری شده توسط صندوق های سرمایه گذاری و سایر سرمایه گذاران و خریداران تابع ترجیحات و ارزیابی های آنها از فرصت های سرمایه گذاری و نیز مدیریت ریسک پرتفو است. همچنین به نسبت نصاب اوراق در دارایی های صندوق ها که توسط سازمان بورس تعیین می شود، معمولا صندوق ها اوراق کمتری در پرتفوی خود دارند که علت آن کسری در عرضه اوراق بیان می شود.

در اطلاعیه انتشار این اوراق اعلام شده که اوراق دولت در دارایی صندوق ها، ابزار کاهش ریسک دارایی ها است و به همین علت برای اطمینان از سلامت صندوق، خرید اوراق دولت توسط صندوق ها انجام می شود.

این اوراق که فردا به میزان اوراق مرابحه در بازار مالی ایران ۱۱ هزار میلیارد تومان از سوی وزارت امور اقتصادی و دارایی توسط فرابورس عرضه خواهد شد، بصورت اوراق مرابحه عام دولت با دو سررسید ٤٨ و ٤٢ ماهه با نرخ کوپن ١٨ درصد و پرداخت شش ماهه به سرمایه گذاران عرضه می شود که صاحب نظران مربوطه معتقدند آثار شامل "افرایش حدود چهار درصدی نسبت به اوراق اسناد خزانه اسلامی قابل معامله در بازار"، "افزایش نرخ بازدهی انتظاری سرمایه گذاران"، "حضور کمرنگ تر بخش خصوصی جهت تامین مالی از طریق انتشار اوراق بدهی در بازار سرمایه به نسبت هزینه تامین مالی بازار پول" و "بلوکه شدن منابع صندوق های سرمایه گذاری (به عنوان خریداران اصلی اوراق) و همچنین بانک ها به دلیل نبود رکن بازارگردان و همچنین افزایش ریسک نقدشوندگی سرمایه گذاران" قابل ذکر است.

لزوم استفاده از بازار اوراق اسلامی برای تأمین مالی تولید/ رشد ۵۷ درصدی تأمین مالی بخش خصوصی در سال ۱۴۰۰

میثم زارع‌زاده، مدیر ابزارهای مالی فرابورس ایران به تشریح فاکتورهای مختلف بازار بدهی فرابورس از جمله وضعیت تامین مالی مبتنی بر بدهی و تامین مالی بخش خصوصی پرداخت و گفت: در پایان اسفندماه سال۱۴۰۰ بازار اوراق بدهی شرکت فرابورس ایران ارزشی معادل ۳,۷۸۱ هزار میلیارد ریال را به ثبت رسانید که نسبت به زمان مشابه سال گذشته شاهد رشد ۵۹ درصدی بوده است.

به نقل از فرابورس، میثم زارع‌زاده مدیر ابزارهای مالی فرابورس ایران با خبر دادن از رشد ۴ درصدی تامین مالی مبتنی بر بدهی فرابورس در سال گذشته عنوان کرد: در سال۱۴۰۰، حدود ۲,۵۰۰ هزار میلیارد ریال تأمین مالی مبتنی بر بدهی در بازار سرمایه انجام شده که بازار ابزارهای نوین اوراق مرابحه در بازار مالی ایران مالی فرابورس ایران میزبان نزدیک به ۸۰ درصد آن معادل ۲,۰۰۴ هزار میلیارد ریال اوراق بدهی بوده است.

زارع‌زاده با تاکید بر نقش بهادارسازی بدهی‌ها بر انضباط مالی و نظم‌بخشی به حساب‌های دولت عنوان داشت: دولت در سال۱۴۰۰ با انتشار ۸۴۰ هزار میلیارد ریال اوراق مرابحه عام و ۱,۰۶۵ هزار میلیارد ریال اسناد خزانه اسلامی در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران سعی در اصلاح، بهبود کیفیت و ترکیب بدهی‌های خود داشت.

به گفته وی دولت در سال ۱۴۰۰ در مجموع ۱,۹۰۵ هزار میلیارد ریال اوراق مرابحه عام در نمادهای «اراد ۸۵ الی اراد ۱۰۳» و اسناد خزانه اسلامی در نمادهای «اخزا ۹۱۶ الی اخزا ۹۱۸» و «اخزا ۰۰۱ الی اخزا ۰۱۱» در بازار ابزارهای مالی فرابورس ایران منتشر و پذیرش کرده است، عنوان کرد: از سوی دیگر حدود ۹۲۴ هزار میلیارد ریال بابت اصل و سود اوراق منتشر شده اعم از اوراق مشارکت، مرابحه، مرابحه عام، منفعت و اسناد خزانه اسلامی توسط خزانه‌داری کل کشور با دارندگان اوراق تسویه شده است.

او در ادامه با اعلام اینکه تسویه بخشی از بدهی‌های مسجل دولت با پیمانکاران با استفاده از اسناد خزانه اسلامی در سال ۱۴۰۰، رشد ۱۰۶ درصدی را به نسبت سال ۱۳۹۹ داشته است، افزود: از سوی دیگر دولت محترم در زمینه تامین مالی با بهره‌گیری از سازوکار اوراق مرابحه عام در سال ۱۴۰۰ کاهش ۳۸ درصدی را تجربه کرده است

زارع‌زاده با یاد کردن از بازار بدهی به عنوان یکی از بال‌های مهم نظام تأمین مالی در کشور بیان کرد: این بازار نقشی پررنگ و بهینه را در رونق تولید، پیشبرد و تحقق شعار سال ۱۴۰۰ ایفا کرده است که در صورت استفاده موثر و کارا از ظرفیت‌های این بازار می‌توان منابع قابل توجهی را برای تخصیص به صنایع مولد کشور تامین کرد.

نگاه ویژه فرابورس اوراق مرابحه در بازار مالی ایران به تامین مالی بخش خصوصی

زارع‌زاده با تاکید بر نگاه ویژه فرابورس ایران به نظام تأمین مالی بنگاه‌های اقتصادی به دلیل چالش‌برانگیز بودن این موضوع برای بخش خصوصی بیان کرد: با در اختیار گذاشتن طیف وسیعی از ابزارهای بدهی، بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران در سال۱۴۰۰ شاهد تأمین مالی ۹۹ هزار میلیارد ریال از طریق اوراق بدهی برای بخش خصوصی بود که نسبت به سال گذشته رشد ۵۷ درصدی را نشان می‌دهد. همچنین به لحاظ تنوع ابزارهای مالی نوین، سهم اوراق اجاره ۷۳.۵ هزار میلیارد ریال، اوراق مرابحه ۲۴.۵ هزار میلیارد ریال و اوراق خرید دین یک هزار میلیارد ریال بوده است.

مدیر ابزارهای مالی فرابورس ایران با اشاره به رشد قابل توجه بازار بدهی در سال‌های اخیر به عنوان یکی از ارکان مهم در نظام تأمین مالی اظهار داشت: علی‌رغم این رشد، این بازار در مقایسه با نظام بانکی و بازار سهام هنوز مراحل اولیه رشد خود را طی می‌کند و ظرفیت‌های زیادی برای توسعه بیشتر دارد.

او در ادامه در تشریح وضعیت ارزش و حجم معاملات به عنوان یکی از خط‌کش‌های مرتبط با نقدشوندگی عنوان کرد: در پایان اسفندماه سال۱۴۰۰ بازار اوراق بدهی شرکت فرابورس ایران ارزشی معادل ۳,۷۸۱ هزار میلیارد ریال را به ثبت رسانید که نسبت به زمان مشابه سال گذشته شاهد رشد ۵۹ درصدی بوده است. همچنین روزانه به طور متوسط ۱۹۳ میلیون ورقه بدهی در سال ۱۴۰۰ در بازار ابزارهای نوین مالی شرکت فرابورس ایران معامله و دست به دست شده است و تا پایان اسفندماه ۱۴۰۰ در مجموع ۴۶ میلیارد ورقه بدهی مورد معامله قرار گرفته است.

زارع‌زاده با تاکید بر افزایش ۵۷۵ درصدی حجم معاملات اوراق بدهی تا پایان ۱۴۰۰ گفت: از کل حجم معاملات اوراق بدهی در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران در سال ۱۴۰۰معادل ۹۵ درصد یعنی ۴۳ میلیارد و ۸۶۶ میلیون ورقه از نوع معاملات عمده بوده که ۹۸ درصد این معاملات معادل ۴۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون ورقه مربوط به عملیات بازار باز است، همچنین ۱,۶۰۱ میلیون ورقه در بازار خرد معامله شده و مابقی معاملات در بازار بلوک صورت گرفته است.

شفافیت نرخ‌های موجود در بازار با کمک اوراق بدهی

مدیر ابزارهای مالی فرابورس ایران یکی از مهم‌ترین مزیت‌های معامله اوراق بدهی در یک بازار شفاف و رقابتی را تجمیع و تولید اطلاعات مربوط به قیمت‌ها در یک سازوکار قابل اتکا دانسته و عنوان کرد: این رویکرد شفافیت بیشتری را به نرخ‌های موجود در بازار می‌دهد. در همین راستا روند میانگین نرخ بازده تا سررسید اسناد خزانه اسلامی به عنوان ابزار بدهی که کمترین ریسک را دارد، در سال۱۴۰۰ در بازه ۲۰.۵ درصد تا ۲۵.۳ درصد قرار داشته است که آیینه‌ای ‌از نرخ سود تعادلی شکل گرفته در شبکه بانکی است.

زارع‌زاده در پایان اقدامات فرابورس ایران در جهت توسعه بازار بدهی را معرفی ابزارهای نوین مالی، تسهیل فرآیندهای تأمین مالی و فراهم آوردن زیرساخت‌های لازم دانست و عنوان کرد: امید است با ریل‌گذاری‌های صحیح صورت‌گرفته شاهد تعمیق بازار بدهی و افزایش کارایی این بازار در عرصه‌های اقتصادی باشیم.

بررسی اوراق مرابحه مصون از تورم در جلسه کمیته فقهی بورس، مورخ ۲۹ بهمن ۱۳۹۹

دبیرکمیته تخصصی فقهی بورس در گفت وگو با انجمن مالی اسلامی ایران به تشریح موضوعات جلسه اخیر کمیته فقهی بورس پرداخت.

مجید پیره، دبیر کمیته فقهی بورس در تشریح موضوعات جلسه اخیر کمیته فقهی بورس گفت: در جلسه کمیته تخصصی فقهی بورس که در مورخه چهارشنبه ۲۹ بهمن۹۹ برگزار گردید، درخصوص پیشنهادهایی که از سوی وزارت اموراقتصادودارایی پیرامون انتشار اسناد خزانه اسلامی مطرح شده بود طرح بحثی صورت گرفت.

این اسناد برای تامین مالی بخش دولتی منتشر میشوند و مطابق بودجه سنواتی بخشی از تامین مالی دولت به عهده این اسناد خزانه است. در جلسات قبلی کمیته فقهی این موضوع طرح بحث شده بود و در این جلسه نیز راجع به توسعه اسنادخزانه اسلامی طرح بحث شده و پیشنهادهایی مطرح گردید که به وزارت اقتصاد برای اصلاح رجاع داده شد.

در این جلسه همچنین در مورد انتشار اوراق مرابحه مصون از تورم نیز طرح بحث صورت گرفت. در این اوراق مرابحه، موضوع مصونیت از تورم از موضوعات مهمی است . بسیاری از اوراق باداشتن قابلیت مصونیت از تورم این قابلیت را دارند که جذابیت های بیشتری را برای سرمایه گذاران فراهم کنند. در نهایت، کمیته فقهی با انتشار این اوراق درصورت ایجاد تغییرات در قرارداد های منعقد بین ارکان موافقت نمود.

به عبارت دیگر کمیته تخصصی فقهی با کلیت انتشار اوراق مرابحه مصون از تورم موافقت کرد اما این امر را منوط بر این کرد که تغییراتی در قرارداد ها و چهارچوب انتشار این اوراق بوجود بیاید . این تغییرات بعد از نهایی شدن در متن مصوبه، جمع بندی و تصمیم گیری خواهد شد.