مفهوم ریسک در سرمایه‌گذاری
مفهوم و ماهیت ریسک
ریسک در مفهوم عام، خطری است که به‌علت نبود اطمینان 2 در مورد وقوع رویدادی در آینده پیش می‌آید و در اصطلاح هر قدر این بی‌اطمینانی بیشتر باشد، ریسک زیادتر است (Ross and Westerfield, 2005).
امروزه مفهوم ریسک توجه سرمایه‌گذاران را به خود جلب کرده است. روشهای گوناگون ارزیابی ریسک برای کمک به سرمایه‌گذاران ابداع شده و استانداردهای مدیریت ریسک توسط سازمانهای حرفه‌ای برای گسترش سیستمهای مدیریت ریسک 3 تدوین گشته است؛ زیرا کنترل ریسک و استفاده از آن در دنیای تجاری امروز به یکی از روشهای ارزش‌آفرین تبدیل شده است (Linsley and Shrives, 2006).
هری مارکویتز (Herry Markowitz)برای اولین بار براساس تعریفهای کمی ارائه‌شده، شاخص عددی برای ریسک معرفی کرد. وی ریسک را انحراف معیار چند دوره‌ای یک متغیر تعریف کرد. به‌عنوان نمونه، ریسک نرخ ارز در خلال سالهای 1371 تا 1381، انحراف معیار نرخ ارز در این سالهاست. سایر شاخصها از جمله ریسک نرخ بازده سهام، ریسک تغییرات قیمت و ریسک نرخ سود نیز به همین ترتیب محاسبه می‌شوند (Markowitz, 1952).
گالیتز (Galitz, 1996)، ریسک را نوسان در هر گونه عایدی می‌داند. تعریف ارائه‌شده، این مطلب را روشن می‌کند که تغییرات احتمالی آینده برای شاخص خاص (مثبت یا منفی)، ما را با ریسک مواجه می‌سازد و بنابراین امکان دارد ما را منتفع یا متضرر سازد.
دو دیدگاه در خصوص تعریف ریسک وجود دارد. دیدگاه اول که هر گونه نوسان در بازده را ریسک‌آفرین می‌داند و دیدگاه دیگر که تنها به جنبه منفی نوسانها توجه دارد.
هیوب (Hube, 1998)، ریسک را احتمال کاهش درامد یا از دست دادن سرمایه تعریف می‌کند. در دیدگاه اول، ریسک، هر گونه نوسان احتمالی بازده اقتصادی در آینده است و در دیدگاه دوم، ریسک به‌عنوان نوسان احتمالی منفی بازده اقتصادی در آینده معرفی می‌شود. از نظر گلیب (Glib, 2002)، پدیده‌ای ریسک نامیده می‌شود که بتواند نتیجه حاصل از انتظار سرمایه‌گذاران را منحرف سازد.
انواع ریسک
با توجه به تغییرات مداوم در عوامل محیطی و سیستمهای اقتصادی، همواره ریسکهای متفاوتی بر ساختار مالی موسسه‌ها اثر می‌گذارند. واحدهای انتفاعی مختلف از جمله شرکتهای صنعتی، تولیدی و خدماتی، موسسه‌های پولی و مالی و حتی دولتها با توجه به حوزه عملکرد خود، با ریسکهای خاصی مواجه می‌شوند که لزوم شناسایی و کنترل آنها کاملاً برای موفقیت سازمان محسوس است. با توجه به انواع تقسیم‌بندی‌های ریسک در کتابهای مختلف، ریسک به دو دسته کلی تقسیم می‌شود:
• دسته اول، ریسک بازار سرمایه است که در آن با توجه به ماهیت مالی متغیرها، روشهای کنترل و مدیریت ریسک اعمال می‌گردد، و
• دسته دوم، ریسک بازار محصول است که شامل انواع ریسک در سطوح عملیاتی است.
ریسکهای مالی
ریسکهای مالی4 مجموعه خطرهایی است که به‌طور مستقیم سوداوری بنگاه‌های مالی را با مشکلات جدی روبه‌رو می‌کند. از آنجا که ریسکهای مالی در مقالات علمی گوناگون مورد واکاوی و بررسی دقیق قرار گرفته، لذا در این مقاله سعی شده است تا تمرکز اصلی بر ریسکهای غیرمالی و رویکردهای نوین برای مقابله با این جنبه از ریسک باشد.
ریسکهای غیر مالی
ریسکهای غیرمالی 5 به مجموعه مخاطراتی گفته می‌شود که در قالب ریسک مالی تعریف‌پذیر نباشد. این تقسیم‌بندی با این فرض انجام گرفته است که گروهی از ریسکها، ماهیت مالی و گروهی جنبه غیرمالی دارند. بر این اساس، انواع ریسکهای غیرمالی شامل ریسک مدیریت، ریسک سیاسی، ریسک صنعت، ریسک عملیاتی و ریسک نیروی انسانی است (Campbell and Kracaw, 1993).
تصمیمهای نادرست مدیران اجرایی شرکتها و موسسه‌ها می‌تواند تبعات منفی یا به عبارتی ریسک مدیریت 6 را برای سازمان به‌دنبال داشته باشد. براساس سطوح مختلف مدیریتی، میزان ریسک ناشی از تصمیمهای نادرست متفاوت است و به‌میزان زیادی، سطح عملکرد سازمان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. هنگامی که این تغییرات از ناحیه مراجع حقوقی، قضایی یا اداری دولت باشد، صرف‌نظر از وجود یا نبود منافع سیاسی یا اقتصادی، ریسک به‌وجود آمده ریسک سیاسی یا کشور 7 نامیده می‌شود. تغییرات قوانین شامل قوانین مالیاتی و قوانین صادرات و واردات منجر به ریسک سیاسی می‌شود (Francis,1996).
ریسک صنعت 8 نوسانهای بازده سرمایه‌گذاری است که احتمالاً بر اثر اتفاقات یا رویدادهای خاص و تغییرات در صنعت خاص رخ می‌دهد. ریسک عملیات 9 هنگامی بررسی می‌شود که سازمانها عملیات خود را به‌خوبی انجام نداده‌اند و سیستمهای کنترل داخلی و روشهای انجام کار به‌درستی تعریف یا اجرا نمی‌شوند. منظور از نیروی انسانی، کارکنانی است که مهارتهای ویژه‌ای دارند. شرکتهای دارای ریسک نیروی انسانی 10 در صورت از دست دادن کارکنان خود، برتریهای خود را نیز از دست می‌دهند.
راهبردهای مقابله با ریسکهای مالی و غیرمالی
برای برخورد با انواع خطرات در بنگاه‌های مالی، چهار راهبرد وجود دارد.
1- امتناع از ریسک: در این شیوه، مدیران بنگاه مالی با امید به اینکه مشکلات خودبه‌خود و به آسانی حل خواهند شد، از مقابله و برخورد اصولی با خطرات خودداری می‌کنند،
2- پذیرش ریسک: یعنی تحمل زیان در هنگام روبه‌رو شدن با ریسک. پذیرش ریسک، راهبرد قابل‌قبول برای خطرات کوچکی محسوب می‌شود که هزینه حفاظت از آن بیشتر از زیانهای وارد باشد،
3- انتقال ریسک: راهبرد انتقال ریسک، پذیرش هزینه‌های کوچک برای جلوگیری از بروز زیانهای بزرگ است که اغلب از طریق پیش‌بینی اقدامات احتیاطی مانند انعقاد قرارداد با شرکتهای بیمه محقق می‌شود، و
۴- کاهش ریسک: کاهش ریسک به‌طور عادی بر مدیریت آسیب‌پذیری و بهره‌برداری منطقی و مناسب از امکانات اجرایی، فنی و همچنین برقراری کنترلهای داخلی بازدارنده تاکید دارد.
در هر حال، آن چه در این راهبرد ارزشمند است، سنجش و ارزیابی نتایج کارهای بر عهده گرفته‌شده و اطمینان از کارکرد دقیق ابزار کنترل داخلی است.
رویکردهای شناسایی و اندازه‌گیری ریسکهای مالی
با توجه به تحقیقات و تلاشهای به‌عمل آمده در بررسی اندازه‌گیری ریسکهای مالی، میتوان طبقه‌بندی زیر را در مورد معیارهای اندازه‌گیری ریسک ارائه داد (Bessis, 2002):
• حساسیت: متغیر وابسته‌ای که بر اثر تغییر متغیر مستقل تغییر می‌کند. برای نمونه، میتوان به معیارهای تغییرات قیمت در قبال تغییر واحد نرخ سود، دیرش و ضریب حساسیت (بتا) اشاره کرد،
• نوسان: منظور از نوسان، تغییر در اطراف میانگین یا عامل تصادفی دیگر مثل واریانس و انحراف معیار است، و
• معیارهای ریسک نامطلوب: این معیارها برخلاف معیارهای نوسان، تنها بر بخش مخرب ریسک تاکید دارند و در حقیقت نوسانهای زیر سطح میانگین یا متغیر هدف را محاسبه می‌کنند. نیم انحراف معیار و نیم واریانس، از معیارهایی هستند که برای محاسبه ریسک نامطلوب، ارزش و سرمایه در معرض خطر مورد استفاده قرار می‌گیرند.
رویکردهای نوین شناسایی و ارزیابی ریسکهای غیرمالی
به‌دلیل ارتباط ریسکهای غیرمالی با مفاهیم و متغیرهای کیفی، شناخت و ارزیابی ریسک غیرمالی از اهمیت خاصی برخوردار است. به‌طور کلی، دو رویکرد اصلی را میتوان برای شناسایی و ارزیابی ریسکهای غیرمالی برشمرد:
رویکرد اول: ارزیابی ریسکهای غیرمالی با استفاده از سیستمهای خبره
سامانه‌های خبره 11 به دسته‌ای خاص از نرم‌افزارهای رایانه‌ای اطلاق می‌شود که به کاردانان و متخصصان انسانی در راه‌اندازی به‌صورت کلی یا جایگزینی بخشی از آن در زمینه‌های محدود تخصّصی کمک می‌کند. این سامانه‌ها در واقع نمونه‌های ابتدایی و ساده‌تری از فناوری پیشرفته سامانه‌های مبتنی بر دانش به حساب می‌آیند و معمولاً اطلاعات را به‌شکل واقعیات و قواعد پایگاه دانش را به‌شکل ساختارمند ذخیره می‌کنند و همواره با استفاده از روشهای خاص استنتاج، نتایج مورد نیاز از این داده‌ها حاصل می‌شود.
تدوین ساختار سیستم خبره یکی از هدفهای هوش مصنوعی است و در آن تلاش می‌شود تا هوش انسان با استفاده از برنامه‌های کامپیوتری شبیه‌سازی شود. به‌طور کلی «هوش» را میتوان به مهارتهای مبتنی بر شناخت مانند توانایی درک زبان، شناسایی و تجزیه‌وتحلیل ریسک و تصمیم‌گیری تعمیم داد. سیستمهای خبره از دیدگاههای اصلی و مهم حاصل از فعالیتهای اولیه در حل مسئله است.
دانش خبره، ترکیبی از درک مبانی نظری مسئله و مجموعه‌ای از قوانین اکتشافی حل مسئله است. سیستمهای هوشمند با اکتساب این دانش از سوی فرد خبره ساخته می‌شوند و کدگذاری آن به‌شکلی صورت می‌گیرد که برای کامپیوتر تشخیص‌پذیر باشد. این تکیه بر دانش فرد خبره برای راهکارهای حل مسئله از ویژگیهای مهم سیستمهای خبره محسوب می‌شود.
هر سیستم خبره از دو بخش مجزای پایگاه دانش و موتور تصمیم‌گیری ساخته شده است. پایگاه دانش سیستم خبره از هر دو نوع دانش مبتنی بر حقایق 12 و نیز دانش غیرقطعی 13 استفاده می‌کند. دانش حقیقی یا قطعی، نوعی دانش است که میتوان آن را در حیطه‌های مختلف به اشتراک گذاشت و تعمیم داد. در سوی دیگر، دانش غیرقطعی بیشتر مبتنی بر برداشتهای شخصی است. هرچه حدسها یا دانش غیرقطعی مورد استفاده در سیستم خبره بهتر باشد، سطح خبرگی آن بیشتر خواهد بود و در شرایط خاص، تصمیمهای بهتری گرفته خواهد شد. شناسایی و اندازه‌گیری ریسکهای غیرمالی از طریق سیستمهای خبره و با توجه به دانش قطعی و غیرقطعی، از روشهای نوین در بررسی و تجزیه‌وتحلیل ریسکهای غیرمالی است.
عملکرد این ابزار با استفاده از تعریف دقیق، جامع و مانع از ریسکهای غیرمالی، معیارها و شاخصهای مشخص‌شده در نمایه 2 صورت می‌گیرد و از طریق آن دانش غیرقطعی موجود در پایگاه دانش سیستمهای خبره را برای تجزیه‌وتحلیل ریسکهای غیرمالی بهینه می‌کند. ایجاد پایگاه دانش کارا نیز بخش دوم سیستمهای خبره (به‌عنوان موتور تصمیم‌گیری) را مفهوم ریسک در سرمایه‌گذاری قادر می‌سازد تا با استفاده از قابلیت شناسایی جملات دارای محتوای اطلاعاتی مخاطره‌آمیز، بتوانند ریسکهای موجود در گزارشهای سالانه شرکتها را مشخص کنند. شناخت ریسکهای موجود در گزارشهای مالی نیز این امکان را فراهم می‌سازد تا سرمایه‌گذاران و ذینفعان بتوانند با آگاهی بیشتری نسبت به وضعیت شرکت تصمیم‌گیری کنند.
رویکرد دوم: ارزیابی ریسک غیرمالی با استفاده از شمارش جمله‌های دارای محتوای اطلاعاتی
رویکرد دوم در شناسایی و ارزیابی ریسک، شمارش جمله‌های گزارشهای سالانه است که در چند سال اخیر مورد توجه محققان قرار گرفته است. میلن و ادلر (Milne and Adler, 1999) پیشنهاد استفاده از «جمله» را به‌عنوان پایه‌ای برای علامتگذاری یا کدگذاری مطرح کردند که بسیار درخور اطمینان و مطمئنتر از دیگر روشهای تجزیه‌وتحلیل است. علاوه بر این، اگرچه در بسیاری از مطالعات از جملات برای کدگذاری و یا علامتگذاری استفاده شده است، ولی استفاده از کلمه برای شناسایی و ارزیابی ریسکهای غیرمالی رایجتر است. استفاده از کلمه یا بخشی از صفحه به‌عنوان پایه و اساس ارزیابی ریسکهای غیرمالی، از رویکردهای نوین برای این منظور است.
برخی از محققان استفاده از کلمات را مورد انتقاد قرار دادند و مدعی شدند که کلمات هیچگونه معنا و مفهومی را منتقل نمی‌کنند، مگر اینکه قابل ارجاع به جمله‌های مناسب و مرتبط باشد. علاوه بر این، تصمیم‌گیری درباره اینکه کدام کلمه یا کلمات به‌عنوان ابزاری برای بیان ریسکهای غیرمالی در نظر گرفته شوند، از مباحثی مفهوم ریسک در سرمایه‌گذاری است که به‌دلیل کیفی بودن آن با انتقاد روبه‌رو شده است. همان‌طور که پیشتر بدان اشاره شد، تجزیه‌وتحلیل ریسکهای غیرمالی به‌دلیل کیفی بودن کلمات یا به‌طور کلی متغیرهای آن، از طریق روش تحلیل محتوا صورت می‌گیرد. انتخاب روش تحلیل محتوا به این دلیل صورت می‌گیرد که روش مذکور بر ابعاد یا سطوح اطلاعات ریسک تاکید دارد و کیفیت آن را مدنظر قرار می‌دهد.
تحلیل محتوا، عامترین و رایجترین روشی است که در ارزیابی جملات دارای محتوای اطلاعاتی درباره ریسکهای غیرمالی مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال، این روش یکی از روشها و رویکردهای ارزیابی ریسکهای غیرمالی در طی سالهای گذشته بوده است.
نتیجه‌گیری
دنیای امروز همواره با مفهوم ریسک روبه‌روست، زیرا بازده سرمایهگذاریها همواره با این مفهوم همراه است و تنها راه مواجه شدن با این مفهوم، شناسایی، ارزیابی و کنترل آن است. با توجه به ماهیت ریسک در سرمایهگذاریها، برای تنظیم پرتفوی سرمایه‌گذاری مطلوب لازم است ریسک و انواع آن را شناخت و در سرمایه‌گذاری‌های خود در نظر گرفت.
در این مقاله، مفهوم ریسکهای مالی و غیرمالی، ماهیت ریسک و انواع ریسک شامل ریسکهای مالی و ریسکهای غیرمالی و سپس راهبردهای نوین مقابله با آن مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت، رویکردهای نوین ارزیابی ریسکهای غیرمالی در سرمایهگذاریها مطرح گردید.
ریسکهای غیرمالی از جمله مواردی هستند که برای استفاده‌کنندگان صورتهای مالی دارای محتـوای اطلاعـاتی است، اما با این حال توجه دقیقی به آن نمی‌شود. امید است با ایجاد دیدگاه روشن درباره ریسک و به‌ویژه ریسکهای غیرمالی و در نظر گرفتن آن در تجزیه‌وتحلیل صورتهای مالی توسط استفاده‌کنندگان، بتوان دیدگاههای موجود درباره ریسکهای غیرمالی را تقویت و از این طریق سرمایه‌گذاران را برای گرفتن تصمیمهای بهتر و صحیحتر یاری کرد.
ریسک بازار (Market Risk)
تعریف
ریسک بازار یکی از انواع ریسک مالی و به معنای زیانهای ناشی از نوسانات قیمت‌های بازار بوده و ناشی از عواملی است که بر عملکرد کلی بازارهای مالی که سرمایه‌گذار در آن مشارکت دارد اثر می‌گذارد.
متون منتخب از منابع غیر‌فارسی
English Definition 1: The risk of losses (in both on and off-balance sheet positions) arising from movements in market prices.
English Definition 2: Market risk is the possibility of an investor experiencing losses due to factors that affect the overall performance of the financial markets in which he or she is involved. Sources of market risk include recessions, political turmoil, changes in interest rates, natural disasters and terrorist attacks.
English Definition 3: Market risk is the risk that the value of an investment will decrease due to changes in market factors. These factors will have an impact on the overall performance on the financial markets and can only be reduced by diversification into assets that are not correlated with the market.
ترجمه متون منتخب از منابع غیر‌فارسی
- منبع اول: ریسک بازار به مفهوم ریسک زیان‌هایی (در هر دو وضعیت اقلام بالای خط ترازنامه یا اقلام زیر خط ترازنامه) است که از نوسانات قیمت‌های بازار نشأت می‌گیرد.
- منبع دوم: ریسک بازار به معنای احتمال تحمل زیان توسط سرمایه‌گذار به واسطه عواملی است که بر عملکرد کلی بازارهای مالی که وی در آن مشارکت دارد، اثرگذار است. منابع ریسک بازار شامل رکود، بی‌نظمی‌های سیاسی، تغییر در نرخ بهره، بلایای طبیعی و حملات تروریستی است.
- منبع سوم: ریسک بازار به مفهوم ریسکی است که ارزش سرمایه‌گذاری به واسطه تغییرات در عوامل بازار کاهش می‌یابد. این عوامل بر روی عملکرد کلی بازارهای مالی اثرگذار است و فقط با متنوع‌سازی دارایی‌هایی که با بازار هم‌حرکتی ندارند، قابل کاهش است.
آدرس منابع غیر‌فارسی
Reference Address 1: https://www.ecb.europa.eu/home/glossary/html/glossm.en.html
Reference Address 2: https://www.investopedia.com/terms/m/marketrisk.asp
Reference Address 3: https://www.syndicateroom.com/learn/glossary/market-risk
متون منتخب از منابع فارسی
- تعریف فارسی اول: ریسک بازار به معنای ریسک ذاتی در انجام معاملات در بازاری که قیمت‌ها ممکنست تغییر کنند می‌باشد. ریسکهای واضح بازار عبارتند از خرید از بازاری که متعاقبا سقوط می‌کند و فروش به بازاری که صعود می‌کند؛ این ریسکها را میتوان با مصون‌سازی خصوصا از طریق قراردادهای آتی یا معاملات اختیاری کاهش داد، اما هرگز نمی‌توان آنها را حذف کرد.
آدرس منابع فارسی
- آدرس منبع فارسی اول: لو، جاناتان (۱۳۹۴)، فرهنگ تشریحی مالی و بانكی آكسفورد. مترجم محمدحسن مهدوی، تهران: نشر ادبستان.
الگوی نوشتار تعریف
مقایسه سرمایه گذاری کم ریسک و سرمایه گذاری پرریسک
با درک بهتر ریسک، سرمایه‌گذاران می‌توانند سبدهایی بسازند که نه تنها احتمال زیان کمتری دارند، بلکه حداکثر زیان احتمالی کمتری نیز دارند.
در این مطلب به مقایسه سرمایه گذاری کم ریسک ( Low-Risk) و سرمایه گذاری پرریسک ( High-Risk) میپردازیم.
ریسک قطعا برای سرمایه گذاری واجب است. هر بحثی در مورد بازده یا عملکرد بدون اشاره به ریسک موجود، بی معنی است. اما مشکل سرمایه گذاران جدید در درک ریسک و تفاوت بین ریسک کم و ریسک زیاد است.
با توجه به اهمیت ریسک برای سرمایه گذاری، بسیاری از سرمایه گذاران جدید تصور می کنند این یک ایده کاملاً تعریف شده و قابل اندازه گیری است. اما متاسفانه اینطور نیست. اگرچه ممکن است عجیب به نظر برسد، اما هنوز توافقی در مورد معنای «ریسک» یا نحوه اندازه گیری آن وجود ندارد.
محققان اغلب سعی کرده‌اند از نوسانات به‌عنوان جایگزین ریسک استفاده کنند. تا حدی، این موضوع کاملا منطقی است. نوسانات، اندازه گیری میزان تغییر یک عدد معین در طول زمان است. هرچه دامنه احتمالات گسترده تر باشد، احتمال اشتباه بودن برخی از آن احتمالات بیشتر می شود. به عبارتی، اندازه گیری نوسانات نسبتاً آسان است.
متأسفانه، نوسان به عنوان یک معیار ریسک، ناقص است. درست است که سهام یا اوراق قرضه با نوسان بیشتر، مالک را در معرض طیف وسیع تری از نتایج احتمالی قرار می دهد، اما لزوماً بر احتمال نتایج آن تأثیر نمی گذارد. از بسیاری جهات، نوسانات بیشتر شبیه تلاطمی است که یک مسافر در هواپیما تجربه می کند شاید ناخوشایند باشد، اما سقوط حتمی نیست.
میتوان به ریسک به عنوان احتمال عملکرد ضعیف یا کاهش ارزش یک دارایی نگاه کرد. اگر سرمایه‌گذاری، یک دارایی را با انتظار 10 درصد بازدهی بخرد، احتمال بازدهی کمتر از 10 درصد، ریسک آن سرمایه‌گذاری است. به این معنی که عملکرد ضعیف نسبت به یک شاخص، لزوماً ریسک نیست. اگر سرمایه‌گذار یک دارایی را با انتظار7 درصد بازدهی بخرد و 8 درصد بازدهی دریافت کند، این واقعیت که S&P 500 بازدهی 10 درصدی داشته باشد، تا حد زیادی بی‌ربط است.
نکات مهم
- هیچ تعریف یا ارزیابی کاملی از ریسک وجود ندارد.
- سرمایه‌گذاران بی‌تجربه بهتر است به ریسک، به عنوان ضرر احتمالی یک سرمایه‌گذاری معین و مقدار آن فکر کنند.
- با درک بهتر ریسک، سرمایه‌گذاران می‌توانند سبدهایی بسازند که نه تنها احتمال زیان کمتری دارند، بلکه حداکثر زیان احتمالی کمتری نیز دارند.
سرمایه گذاری با ریسک زیاد
سرمایه‌گذاری پرریسک، سرمایه‌ای است که درصد از دست دادن آن یا عملکرد منفی برای آن زیاد است. به عنوان مثال، اگر به شما گفته شود احتمال 50/50 وجود دارد که سرمایه شما بازده مورد انتظار شما را به دست آورد، ممکن است به نظر پرخطر باشد. اگر به شما گفته شود که 95 درصد احتمال دارد سرمایه گذاری، بازده مورد انتظار شما را ارائه نکند ، تقریباً همه قبول خواهند کرد که این سرمایه گذاری پرریسک است.
با این حال، ریسک همان چیزی است که بسیاری از سرمایه گذاران از در نظر گرفتن آن غافل هستند. برای درک آن، به عنوان مثال تصادفات اتومبیل و هواپیما را در نظر بگیرید. تحلیل شورای امنیت ملی در سال 2019 به ما گفت که احتمال مرگ غیر عمدی یک فرد، نسبت به 1 در 30 سال 2004، به 1 در 25 افزایش یافته است. با این حال، احتمال مرگ در تصادف رانندگی تنها 1 در 107 است، در حالی که احتمال مرگ پس از برخورد صاعقه بسیار ناچیز است (1 در 138849).
در نتیجه سرمایه گذاران باید هم احتمال و هم شدت نتایج بد را در نظر بگیرند.
سرمایه گذاری کم ریسک
طبیعتاً، در سرمایه گذاری کم ریسک، خطر کمتری وجود دارد، چه از نظر میزان سرمایه گذاری و چه از نظر اهمیت سرمایه گذاری برای پرتفوی. در سرمایه گذاری کم ریسک، سود کمتری نیز وجود دارد، اما به نسبت بازه زمانی، بازدهی بهتری دارد.
سرمایه گذاری کم ریسک نه تنها به معنای پیشگیری از هرگونه ضرر احتمالی است، بلکه به معنای مطمئن شدن از مخرب نبودن آن ضررها است.
اگر سرمایه‌گذاران این مفهوم را بپذیرند که ریسک سرمایه‌گذاری، با از دست دادن سرمایه و یا عملکرد ضعیف نسبت به انتظارات تعریف می‌شود، تعریف سرمایه‌گذاری‌های کم‌ریسک و پرریسک را به‌طور قابل‌توجهی آسان‌تر می‌کند.
اجازه دهید چند مثال را برای درک بیشتر، تفاوت بین سرمایه گذاری های پرریسک و کم ریسک در نظر بگیریم. سهام بیوتکنولوژی بسیار پرریسک است. اکثریت قریب به اتفاق درمان های آزمایشی جدید، با شکست مواجه خواهند شد، و جای تعجب نیست که سهام بیوتکنولوژی نیز در نهایت افت خواهد کرد. بنابراین، هم درصد بالایی از عملکرد ضعیف (بیشتر شکست خواهند خورد) و هم مقدار زیادی از عملکرد ضعیف وجود دارد.
در مقایسه، اوراق قرضه خزانه داری ایالات متحده، ریسک پذیری بسیار متفاوتی را ارائه می دهد. تقریباً هیچ شانسی وجود ندارد که سرمایه گذار دارای اوراق قرضه خزانه داری، نتواند سود و اصل پرداخت های اعلام شده را دریافت کند. حتی اگر تأخیر در پرداخت وجود داشته باشد، سرمایه گذاران احتمالاً بخش بزرگی از سرمایه گذاری را دریافت خواهند کرد.
نکته: سرمایه‌گذاران باید با در نظر گرفتن عواملی مانند تنوع، افق زمانی، بازده مورد انتظار و اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت، به ریسک از چندین زاویه نگاه کنند.
ملاحظات خاص
همچنین در نظر گرفتن تأثیری که تنوع می تواند بر ریسک یک سبد سرمایه گذاری داشته باشد، مهم است. به طور کلی، سرمایه گذاری در سهام شرکت های (Fortune 100) کاملاً امن است و می توان انتظار داشت سرمایه گذاران طی سالیان متمادی بازدهی تک رقمی متوسط رو به بالا را کسب کنند.
با این حال، همیشه این ریسک وجود دارد که یک شرکت خصوصی شکست بخورد. شرکت‌هایی مانند ایست من کداک (Eastman Kodak) و وول ورث (Woolworths) نمونه‌های معروفی از داستان‌های موفقیت‌آمیز هستند که در نهایت نابود شدند. علاوه بر این، بازار همیشه نوسان دارد.
اگر یک سرمایه گذار، تمام پول خود را در یک سهم سرمایه گذاری کند، احتمال کمی وجود دارد که رویداد بدی رخ دهد، اما شدت احتمالی آن بسیار زیاد است. سبد سهامی متشکل از 10 سهم از این قبیل داشته باشید. با اینکار نه تنها ریسک عملکرد ضعیف سبد سهام کاهش می یابد، بلکه شدت ضرر بالقوه آن نیز کاهش می یابد.
سرمایه گذاران باید به ریسک، نگاهی جامع و منعطف داشته باشند. به عنوان مثال، تنوع بخشی، قسمت مهمی از ریسک است. داشتن سبد سهامی که همگی ریسک پایینی دارند و همچنین ریسک یکسانی دارند، می تواند بسیار خطرناک باشد. به عنوان مثال، در حالی که احتمال سقوط یک هواپیمای خصوصی بسیار نادر است، اما این اتفاق رخ می دهد. ممکن است داشتن سبد اوراق قرضه خزانه داری کم ریسک، یک سرمایه گذاری کم ریسک به نظر برسد، اما همه آنها ریتم مشابهی دارند. وقوع یک رویداد با احتمال بسیار کم (مانند نکول دولت ایالات متحده) ویرانگر خواهد بود.
سرمایه گذاران همچنین باید فاکتورهایی مانند افق زمانی، بازده مورد انتظار و دانش را در هنگام فکر کردن به ریسک لحاظ کنند. در مجموع، هر چه سرمایه گذار بیشتر صبر کند، احتمال دستیابی به بازده مورد انتظار بیشتر است. مطمئناً بین ریسک و بازده همبستگی وجود دارد و سرمایه‌گذارانی که انتظار بازدهی کلان را دارند باید ریسک بسیار بزرگ‌تری از عملکرد ضعیف را بپذیرند. دانش نیز مهم است. دانش، نه تنها در شناسایی سرمایه‌گذاری‌هایی که به احتمال زیاد به بازده مورد انتظار ختم می شود نقش دارد ، بلکه در شناسایی اشتباهات و خطرات نیز کاربرد دارد.
آشنایی با ریسک و انواع آن
واژه لاتین ریسک که در زبان فارسی، از آن به مفهوم خطر نام برده می‌شود، یکی از بنیادی‌‌ترین مفاهیم دنیای پول و تجارت است. به بیان ساده، مفهوم ریسک به معنی زیان احتمالی نهفته در هر نوع سرمایه‌گذاری است. با ورود به دنیای معامله‌گری، اجتناب از ریسک غیرممکن می‌باشد و به منظور انجام محاسبات منطقی و سرمایه‌گذاری هوشمندانه‌تر، باید همیشه درصد مشخصی برای ریسک در نظر بگیریم. برخی افراد به اشتباه گمان می‌کنند که ریسک صرفاً به معنی نوسانات بازار یا حرکات قمارگونه برخی معامله‌گران می‌باشد؛ در حالی که ریسک در اصلی ترین وجه خود، به عدم قطعیت اشاره می‌کند.
اهمیت تعیین ریسک
به همین جهت تمام کسانی که با تجارت سر و کار دارند، باید توجه ویژه‌ای به آن داشته و مفهوم ریسک را به خوبی درک کنند زیرا، در غیر این صورت عواقب خطرناکی در انتظارشان خواهد بود. ریسک در دارایی‌های مختلف و همچنین برای مدیریت سرمایه‌های خرد و کلان، شامل مؤلفه‌های گسترده و متفاوتی می‌باشد اما، تمرکز مطلب فعلی بر توضیح مسائل مرتبط با ریسک برای سرمایه گذاران حقیقی در بازار سهام است. در واقع بسیاری باور دارند؛ به دلیل ماهیت بازار سرمایه که به طور ذاتی با پول و سفته بازی سر و کار دارد؛ درک عمیق این مفهوم، یکی از الزامات اساسی معامله‌گری موفقیت آمیز در این بازار است.
انواع ریسک در بازار سهام
ریسک به انواع و اقسام مختلفی تقسیم می‌شود که ریسکهای بازار مالی را میتوان در دو دسته سیستماتیک و غیرسیتماتیک تقسیم بندی نمود.
ریسک سیستماتیک؛ مربوط به وقایع کلان اقتصادی، تحولات سیاسی و… بوده و مرتبط با صنعت یا شرکت خاصی نیست. بارزترین ویژگی این نوع از ریسک، غیر قابل پیش بینی بودن آن است زیرا مربوط به رخدادهای مهم و بزرگ در سطح کشور یا جهان می‌باشد که عموماً نتایج و تأثیرات نهایی این امور قابل پیش‌بینی و محاسبه نیستند. معامله‌گران باید با درنظر داشتن رویکردهای تدافعی مشخص، همیشه آمادگی رویایی با چنین اتفاقاتی را داشته باشند، چون وقوع آنها در هر لحظه محتمل بوده و شدت و ضعف اثرات ناشی از این بحران‌ها نیز مشخص نیست. از نمونه‌های ریسک سیستماتیک، میتوان به تغییرات نرخ بهره، اثرات تورم، تحریم‌های بین المللی، جنگ و… اشاره نمود.
ریسک غیر سیستماتیک؛ ناشی از رخدادهای داخلی بازار سهام نظیر شرایط صنعت، وضعیت کلی شرکت، تحرکات سهامداران عمده و… بوده و تا حد زیادی به واسطه دانش تحلیل بازار قابلیت پیش بینی دارد. در واقع می توان گفت، این اتفاقات با صنعت یا شرکت خاصی مرتبط بوده و معمولاً کل بازار را تحت تأثیر قرار نمی‌دهند. طی سالهای اخیر برخی از صنایع خاص، نقش مهمی در تأمین نیازهای درآمدی کشور ایفا نموده‌اند و از همین روی سرمایه گذاران نسبت به اخبار و وقایع پیرامون این شرکتها، تمرکز و حساسیت بالایی دارند. کوچک ترین تغییرات در شرایط فعالیت آنها، از سوی فعالان بازار به دقت رصد شده و می‌تواند موجب نوسانات قیمتی شدید در ارزش سهام این شرکتها شود. از نمونه این مسائل، میتوان به بحث تعیین نرخ خوراک شرکتهای پتروشیمی در لوایح بودجه‌ای اشاره نمود که قیمت سهام گروه محصولات شیمیایی را به وضوح تحت الشعاع قرار می‌دهد. تغییرات نرخ سوخت صنایع، قوانین مالیاتی شرکتها، تعرفه‌های صادرات و واردات، ترکیب هیئت مدیره و… مثال‌هایی برای ریسک غیر سیتماتیک هستند.
نحوه تعیین ریسک برای یک موقعیت معاملاتی
همان‌گونه که در مقاله قبلی نیز به آن اشاره شد، یکی از اصول قطعی و مرسوم انجام معاملات موفق در بازار سهام، تعیین ریسک پیش از ورود به معامله است. به منظور تعیین ریسک یک موقعیت معاملاتی در ابتدا باید مشخص کنیم که در هر معامله چند درصد ضرر نسبت به کل سرمایه، برای ما قابل تحمل و منطقی خواهد بود؟
مقدار ایده‌آل و توصیه شده ریسک در هر معامله، بین ۱ تا ۳ درصد می‌باشد که در ابتدای شروع فرآیند معامله‌گری توصیه می‌شود؛ از همان ۱ درصد یا حتی مقادیری کمتر شروع کنید. در کنار تعیین ریسک هر موقعیت معاملاتی، باید قوانینی برای محدوده‌های مجاز ریسک پذیری در دوره‌های زمانی مشخص نیز داشته باشید. به طور مثال باید بدانید که روزانه، هفتگی و ماهانه حداکثر چه مقدار پذیرش ریسک از نظر شما منطقی بوده و به بقای بلند مدت شما در بازار آسیبی نمی‌رساند. ممکن است یک معامله‌گر، ریسک هر معامله را به درستی تعیین کرده و به آن پایبند باشد اما، این فرد در طول روز معاملات متعددی را انجام می‌دهد و در این مورد هیچگونه محدودیتی برای خود متصور نیست! فرض کنید چندین معامله او در طول یک روز، به صورت پشت سرهم با ضرر خاتمه یابند؛ عملاً در چنین شرایطی مدیریت سرمایه اعمال نشده و زیان سنگینی به حساب معاملاتی وارد آمده است. در نتیجه توصیه می‌شود که بر اساس مدیریت ریسک شخصی تمام جزئیات مربوط به ریسک معاملات خود را تعیین نموده و از این قوانین پیروی کنید.
پس از مشخص شدن درصد ریسک احتمالی، به منظور تعیین حجم مجاز معامله، باید به جزئیات استراتژی معاملاتی خود رجوع کرده و نقاط ورود و خروج و فاصله آنها نسبت به یکدیگر را محاسبه و بررسی کنیم. نحوه دقیق تعیین حجم معاملات و نقاط خروج، در مقالات آتی آسان بورس برای شما عزیزان، توضیح داده خواهد شد.
در ادامه برای درک بهتر نحوه تعیین ریسک، به یک مثال ساده توجه نمایید:
سرمایه گذار الف در حساب معاملاتی خود، ۱۰ میلیون تومان موجودی دارد. این شخص بر اساس استراتژی مدیریت ریسک، برای هر موقعیت معاملاتی ۳ درصد ریسک در نظر می‌گیرد. به عبارت دیگر، در صورتی که پیش بینی او از آینده این سهم اشتباه بوده باشد؛ نهایتاً با پذیرش ضرر ۳۰۰ هزار تومانی، سهام خود را به فروش خواهد رساند.
رعایت محدوده ریسک
برخی معامله‌گران حین خروج از معامله، تعلل دارند و به امید بازگشت سهم به مدار صعودی، از بازار خارج نشده و گمان می‌کنند؛ با تحمل چند درصد زیان بیشتر، فرصت کسب سود مورد انتظارشان را خواهند داشت! اما منطق سرمایه‌گذاری در بازار سهام ایجاب می‌کند که به محدوده‌های ریسک پذیری خود پایبند باشیم زیرا ممکن است؛ هیچ‌گاه بازگشتی رخ نداده و یک روند نزولی طولانی مدت به همراه صف‌های فروش سنگین، موجب تقبل یک ریسک نامحدود صرفاً برای یک موقعیت معاملاتی شود.
در مقاله بعدی، در مورد مفهوم بازده و رابطه آن با ریسک صحبت خواهیم نمود تا، به عنوان یک معامله‌گر سهام قادر به تعیین ریسک و بازده معاملات خود باشید.
ریسک پذیری در سرمایه گذاری
Metaphor of risk in business. Risk management concept. Businessman remove one piece from tower.
در صورت راه‌اندازی کسب‌وکاری جدید به طور حتم نیاز به سرمایه‌گذاری خواهید داشت. سرمایه‌گذاری در کسب‌وکار عاملی برای رشد و رسیدن به نتیجه ایده‌آل است. در این میان موضوعی که باید موردتوجه و بحث قرار گیرد، ریسک پذیری در سرمایه گذاری است.
تمامی سرمایهگذاریها در انواع کسب‌وکارها درجاتی از ریسک را پشت سر گذاشته‌اند. همچنین کسب‌وکارهایی وجود دارند که در اثر ریسک پذیری در سرمایه گذاری تمامی یا بخشی از سرمایه خود را هنگام نابه‌سامان بودن اوضاع بازارها از دست بدهند.
اگر در کسب‌وکار خود سرمایه‌گذاری کرده‌اید یا در حال اقدام به سرمایه‌گذاری هستید، بهتر است تا پایان این مطلب همراه باشید؛ چرا که اطلاعات ذکر شده در آن به آگاهی شما افزوده و در نتیجه کمک خواهد کرد تا ریسک کمتری را در سرمایه‌گذاری داشته باشید.
ریسک پذیری در سرمایه گذاری به چه معناست؟
کلمه ریسک به‌تنهایی یعنی خطر. زمانی که اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنید، بنا بر نوساناتی که در بازار و ارز وجود دارد احتمال دارد نتیجه مطلوبی را از سرمایه‌گذاری خود به دست نیاورید. ریسک به عدم اطمینان به بازدهی و رشد مثبت سرمایه گفته می‌شود، یعنی احتمال آن که سرمایه خود را از دست بدهید و به درجه منفی برسید وجود دارد.
دسته‌بندی سرمایه‌گذاران از نظر ریسک پذیری در سرمایه گذاری
افراد از نظر سرمایه‌گذاری به شرح زیر به سه گروه تقسیم می‌شوند.
افراد خنثی در ریسک پذیری در سرمایه گذاری
این دسته از سرمایه‌گذاران به میزان درصد ریسک سرمایه خود توجهی ندارند. سرمایه‌گذاران خنثی همیشه و در همه حال سرمایه‌گذاری را انتخاب می‌کنند که میزان درصد سود آن بالا باشد، هرچند که احتمال ریسک منفی بیشتر است.
افراد ریسک‌گریز
سرمایه‌گذاران ریسک گزیر هنگامی سرمایه‌گذاری می‌کنند که درصد بروز ریسک منفی و در کمترین حالت ممکن باشد. این دسته از افراد هیچ‌گاه به سراغ سرمایه‌گذاری‌هایی نمی‌روند که احتمال می‌دهند بخشی از سرمایه خود را از دست خواهند داد. همچنین این سرمایه‌گذاران از دریافت سود بسیار بالا خودداری می‌کنند تا در معرض ضرر کمتری قرارگیرند.
افراد ریسک‌پذیر در ریسک پذیری در سرمایه گذاری
این دسته از سرمایه‌گذاران در امر سرمایه‌گذاری عملکردی جسورانه دارند. به‌طوری که با وجود قطعی نبودن دریافت سود بالا و ریسک مثبت نسبت به سرمایه‌گذاری اقدام می‌کنند. قابل‌ذکر است که این دسته از افراد هنگام سرمایه‌گذاری بدون تحقیق و آگاهی نسبت به آینده سرمایه خود، سرمایه‌گذاری نمی‌کنند.
انواع ریسک‌پذیری در سرمایه‌گذاری
ریسک در سرمایه‌گذاری در حالت کلی ترکیبی از دو گروه سیستماتیک و غیرسیستماتیک است که در ادامه با انواع آنها آشنا خواهید شد.
مفهوم کلی ریسک سیستماتیک
ریسک سیستماتیک ریسکی است که شامل کل بازار می‌شود و تمامی صنعت‌های موجود در بازار را در برمی‌گیرد. جنگ، نرخ بهره، تورم و تحریم‌های سیاسی کشورها از عوامل تأثیرگذار در ریسک سیستماتیک به شمار می‌روند.
ریسک تورم
ریسک پذیری در سرمایه گذاری از نوع ریسک تورم همان‌طور که از نام آن قابل‌فهم است به تورم و قدرت خرید مردم وابسته است. در این حالت از ریسک با افزایش تورم، سرمایه شما از سود و بازدهی بالایی برخوردار خواهد بود، اما هرچه میزان تورم کاهش یابد شما با ریسک تورم منفی روبرو می‌شود.
ریسک سیاسی
ریسک سیاسی در سرمایه‌گذاری شامل مواردی مانند تحریم، قانون، مالیات و موانع تجاری است که بر شرایط اقتصادی و سیاسی کشور حاکم می‌شود.
ریسک ارز در ریسک پذیری در سرمایه گذاری
ریسک نرخ ارزی از مهم‌ترین انواع ریسک پذیری در سرمایه گذاری به شمار می‌رود. با تغییر میزان ارزش ارزهای مختلف که روی آنها سرمایه‌گذاری کرده‌اید، ریسک منفی یا مثبت سرمایه شما به‌مراتب تغییر خواهد کرد.
ریسک نرخ بهره
ریسک نرخ بهره یعنی دو گزینه جهت سرمایه‌گذاری پیش‌روی شما قرار گیرد و گزینه‌ای را انتخاب کنید که میزان درصد سوددهی آن بیشتر باشد و در مقابل، گزینه‌ای را که احتمال افزایش سوددهی آن پس از گذشت مدتی زیاد است را رد کنید.
ریسک غیرسیستماتیک
ریسک غیرسیستماتیک در ریسک پذیری در سرمایه گذاری تنها یک صنعت یا سهام خاص را در بر می‌گیرد. با ایجاد تنوع در مکان سرمایه‌گذاری به‌مراتب میتوان از بروز ریسک منفی غیرسیستماتیک در سرمایه جلوگیری کرد.
ریسک بازار
در این نوع از ریسک در سرمایه‌گذاری، ارزش سرمایه‌گذاری شما وابسته به نوسانات موجود در بازار است. در این میان احتمال دارد ارزش سود سرمایه‌گذاری شما افزایش یابد یا کاهش پیدا کند.
ریسک متمرکز
ریسک متمرکز بدین معنا است که شما تمامی دارایی‌های خود را در یک جا سرمایه‌گذاری کنید. با اعمال کردن تمام سرمایه جهت سرمایه‌گذاری در یک کسب‌وکار، شرکت یا سهام ریسک یا مفهوم ریسک در سرمایه‌گذاری خطر ازدست‌دادن سرمایه بر اثر نوسانات بازار افزایش خواهد یافت.
اگر قصد سرمایه‌گذاری دارید، برای کاهش ریسک پذیری در سرمایه گذاری روی یک مورد و یک جا تمرکز نکنید.
ریسک تجاری
ریسک تجاری یعنی شما قصد مشارکت با کسب‌وکاری را داشته باشید که در حیطه کاری شما فعالیت می‌کنند. در این مورد نیز میزان ریسک بالا بوده مفهوم ریسک در سرمایه‌گذاری و احتمال روبرو شدن با سرمایه و سوددهی منفی وجود دارد. عموماً اختلاف‌نظر و نوع فعالیت عامل بروز ریسک تجاری به شمار می‌روند.
ریسک نقدشوندگی
این نوع از ریسک در سرمایه‌گذاری نشان‌دهنده قدرت و توانایی فروش سرمایه است. به عبارت ساده‌تر ریسک نقدشوندگی به قدرت و سرعت تبدیل سرمایه به وجه نقد گفته می‌شود.
جهت آشنایی و درک بیشتر ریسک‌پذیری در سرمایه‌گذاری به ادامه این قسمت از مطلب توجه کنید.
برای کسانی که سرمایه گذاری بزرگ انجام می دهند، ریسک منفی و ضرر مالی به‌مراتب افزایش می‌یابد. تنها موردی که این دسته از سرمایه‌گذاران را با دیگر سرمایه‌گذاران متمایز می‌کند، دریافت سود بالا در صورت نبود ریسک است.
شایان‌ذکر است که میزان سرمایه با میزان ریسک منفی و سوددهی رابطه‌ای مستقیم دارد و همین امر باعث شده است تا سرمایه‌گذاران ریسک پذیری در سرمایه گذاری زیاد را در اولویت خود قرار دهند.
“کم بخر و گران بفروش” این ضرب‌المثل زمانی صدق می‌کند که در صورت وجود نوسان در بازارها، از میزان سرمایه کمتری برای سرمایه‌گذاری استفاده کنید تا به سود مطلوب و در برخی مواقع بیشتر دست یابید.
جمع‌بندی
در این نوشته به بررسی ریسک پذیری در سرمایه گذاری و آشنایی با انواع ریسک پرداخته شده است. در صورت اقدام به سرمایه‌گذاری پیشنهاد می‌شود، این مطلب را به طور کامل مطالعه کنید و در رابطه موارد ذکر شده در آن تحقیقات لازم را انجام دهید.
دیدگاه شما