شاخص آینده دلار آمریکا

یک گام دیگر برای مقابله با سلطه دلار

بانک مرکزی چین اعلام کرد که این کشور قرارداد سوآپ ارزی با اندونزی به ارزش ۲۸.۸۱میلیارد دلار امضا کرده است.

به گزارش مشرق به نقل از راشاتودی، بانک مرکزی چین اعلام کرد: یک قرارداد سوآپ ارزی به ارزش ۲۸.۸۱ میلیارد دلار بین این کشور و اندونزی امضا شده است. براساس بیانیه بانک مرکزی چین، این قرارداد برای مدت سه سال و با هدف تسهیل مبادلات تجاری دوجانبه، افزایش سرمایه‌گذاری دو کشور در طرف مقابل و حفظ ثبات بازارهای مالی امضا شده است.

راهکار کشورها برای مقابله با افت ارزش پول ملی

طرح پوتین برای مقابله با سلطه دلار آمریکا با طلا

این قرارداد امکان مبادله ارزی ۲۰۰ میلیارد یوآن با ۴۴۰ تریلیون روپیه اندونزی و یا بالعکس را فراهم می‌کند. قرارداد اجرای این طرح سوآپ ارزی در اجلاس سالانه سازمان همکاری‌ اقتصادی آسیا ـ اقیانوسیه امضا شده و حجم مبادلات ارزی بر مبنای آن دو برابر توافق سوآپ ارزی قبلی دو کشور است.

تری بارجیو، رئیس کل بانک مرکزی اندونزی نیز طی بیانیه‌ای آورده است که امضای این توافق نشان دهنده تقویت همکاری پولی بین بانک مرکزی اندونزی و بانک مرکزی چین است و از طرف دیگر نشان می‌دهد هر دو بانک مرکزی متعهد به حفظ ثبات بازارهای مالی در سایه مشکلات کنونی در بازارهای مالی جهانی هستند. قرارداد سوآپ ارزی یک ابزار اقتصادی است که به کشورها امکان مبادلات ارزی مستقیم و دریافت وام بدون واسطه دلار یا یورو را فراهم کرده و امکان تجارت به ارزهای ملی کشورها را فراهم می‌کند.

این اقدام می‌تواند هند و چین را از مشکل نرخ برابری روپیه اندونزی در مقابل دلار در مبادلات تجاری نجات دهد. ماه گذشته میلادی بانک مرکزی چین قرارداد مشابهی را بانک مرکزی ژاپن بست. جنگ تجاری با واشنگتن، پکن را مجبور کرده است طی ماه‌های گذشته روند حذف دلار از اقتصاد خود را تسریع کند.

طی سال گذشته اقدام کشورها در مقابله با سلطه دلار و حذف حداکثری آن از اقتصاد خود به یک رویه متداول در جهان بدل شده است. در ماه آگوست نیز قطر و ترکیه یک قرارداد سوآپ ارزی برای فراهم آوردن ثبات بیشتر اقتصادی و مالی در مقابل فشارهای آمریکا با آنکارا امضا کردند.

درس‌هایی از بررسی تطبیقی روند دلار و شاخص کل بورس در ۳۰ سال اخیر

شاخص کل بورس ایران در ۲۸ سال اخیر، همواره در یک کانال بلند مدتی با فراز ونشیب همراه شده بود و موفق نشده بود که سقف کانال را شکسته و از آن خارج شود. خوشبختانه از اواخر سال ۱۳۹۸، با افزایش شمار مخاطبان بورس و صدور کد بورس و تزریق نقدینگی به بازار سرمایه، شاخص کل بورس ایران توانست از ۵۰۰ هزار واحد سال ۹۸ به بیش از ۲ میلیون واحد در تابستان سال ۱۳۹۹ برسد.

رشد بیش از ۳۰۰ درصدی شاخص کل بورس در عرض چند ماه، شگفتی بورس در تاریخ ۵۰ ساله بورس ایران بود. متاسفانه مدیریت بازار سرمایه و اقتصاد کشور به گونه ای شد که در چند شاخص آینده دلار آمریکا ماه اخیر،‌شاهد روند نزولی شاخص کل بورس و صف های فروش میلیاردی و میلیونی بسیاری از سهامی هستیم که چند ماه پیش از صف های خرید میلیونی و میلیاردی قفل بودند.

شاخص کل پس از ۲۸ سال، سقف کانال اول را شکست و ظرف مدت ۱۰ ماه به سقف کانال دوم رسید. اکنون برای رسیدن به سقف کانال سوم که ۸ میلیون واحد است، کار سختی در پیش ندارد و تنها بازگشت آرامش و اعتماد به بورس و اقتصاد ایران، می تواند شاخص کل بورس ایران را تا تابستان سال ۱۴۰۱ شمسی به بالای ۸ میلیون واحد برساند. اما نکته مهم این است که در این ۲۸ سال، وضعیت دلار با شاخص کل همراه بوده است.

بررسی تطبیق روند منحنی شاخص کل بورس ایران با روند منحنی دلار آمریکا از سال ۱۳۷۱ تا شاخص آینده دلار آمریکا سال ۱۳۹۹ نشان گر این واقعیت است که اولا، بورس ایران تورم محور است و معیار تورم، دلار آمریکا است. ثانیا، رشد بورس معمولا با فاز تاخیری پس از رشد دلار همراه می شود و این روند را همواره در ۲۸ سال اخیر دیده بودیم.

منحنی روند شاخص کل بورس ایران از سال ۱۳۷۱ تا سال ۱۳۹۹ را در عکس بالا مشاهده می کنید که با فراز و نشیب هایی صعودی بوده است

دلار آمریکا از اول سال ۱۳۹۹ تا به امروز، بیش از ۱۰۰ درصد رشد داشته و همچنان روند رشد خود را تا زمان انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در ۱۳ آبان ۹۹ و حتی پس از آن در صورت عدم تغییر عوامل بنیادی و کاهش ریسک های سیستماتیک بازار، ادامه خواهد داد تا در گام اول به ۵۰ هزار تومان برسد. این را تکنیکال دلار نشان می دهد.

عکس بالا، تطبیق منحنی روند شاخص کل بورس با منحنی شاخص دلار در ۲۸ سال اخیر را نشان می دهد که رشد بورس به موازات رشد دلار اما با تاخیر همراه بوده است

پس بورس ایران، تورم محور بوده و با رشد دلار، شاهد رشد خوبی در شاخص کل و شاخص هم وزن و قیمت بسیاری از سهام دلاری وغیر دلاری بورس خواهیم بود. بررسی هایی که در نمودار شاخص کل و دلار انجام شده نشان می دهد که شاخص دلار ظرف ۲۸ سال اخیر، بیش از ۲۰ هزار درصد رشد کرده است.

در حالی که در این بازه زمانی، شاهد رشد ۳۷۱ هزار درصدی شاخص بورس هستیم. یعنی همان طور که در عکس زیر هم نشان دادیم، شاخص کل بورس ایران در بازه ۲۸ ساله، ۱۸ برابر دلار، رشد داشته است.

یعنی همچنان در این بازه ۲۸ ساله، سهامداری با بسیاری از سهام بورس ایران، بازدهی بیشتری از نگهداری دلار به سرمایه گذاران صبور داده است. این یک واقعیت پیدا در بورس ایران است که سود سهام بنیادی در بورس ایران به مراتب بیشتر از بازارهای موازی همچون ارز و طلا است. این روند انشاله در سال های آینده با قدرت بیشتری ادامه خواهد یافت.

عکس شاخص این گفتار را نگاه کنید. منحنی پایینی منحنی دلار در ۲۸ سال اخیر و منحنی بالایی، منحنی روند شاخص کل بورس در این بازه زمانی است. شاخص کل به نسبت دلار، ۱۸ برابر رشد بیشتری را در ۲۸ سال اخیر تجربه کرده است.

پس همچنان انتظار داریم طبق اصل سوم تکنیکال که تاریخ در بورس تکرار می شود، روند بازدهی بیشتر بورس به نسبت دلار در سال های آینده ادامه دار باشد. تلاش کنید با پول مازاد، سهام بنیادی در قیمت های آس خریداری کرده و خوب سهامداری کنید. تاریخ ۳۰ ساله بورس ایران بارها نشان داده است که سودهای رویایی (منظور بالای ۱۰۰ هزار درصد)، نصیب سهامداران بلند مدتی (بالای ۳ تا ۵ سال ) می شود.

غنوش و شبهرن و انرژی۳ و خصدرا و شتران، تنها مشت نمونه خروار است که بارها در سلسله گفتارهای بورسی روزیاتو به آن اشاره کردیم. بورس ایران طبق فاند، محکوم به صعود است و اصلاح دستوری بورس که در ماه های اخیر شاهد بودیم، تمام شدنی است و توجیه بنیادی برای نزول ادامه دار بورس در ماه های آینده ، وجود نخواهد داشت. بورس بین المللی کیش از آبان استارت می خورد و روند شگفتی سازی بورس انرژی را از ۳۰ مهر ۹۹ با فروش ۱ میلیارد دلار بنزین در عرض چند ساعت شاهد بودیم.

پس از انتخابات ریاست جمهوری امریکا، شاهد ادامه عرضه اولیه های بورس خواهیم بود که گل سرسبد آن، غول پالایشگاهی ایران و جهان یعنی ستاره خلیج فارس در بندرعباس است.

پیش بینی مهم از قیمت دلار | آینده مبهم قیمت دلار

قیمت دلار عمده در بازار متشکل ارزی صبح امروز ابتدا ۲۵ هزار و ۴۷۱ تومان ثبت شد و در نیمه روز به ۲۵ هزار و ۵۰۵ تومان رسید. قیمت دلار خرده فروشی (سنا) نیز صبح امروز ۲۵ هزار و ۷۲۶ تومان اعلام شد و در نیمه روز ۲۵ هزار و ۷۶۰ تومان شد.

قیمت دلار این روزها دچار نوسانات بسیاری شده است.متوسط هفتگی قیمت دلار که در حال افزایش است با این مساله مواجه شده که در آینده نزدیک ممکن است قیمت بالاتری به خود بگیرد.طبیعتا افزایش قیمت دلار تاثیر مستقیم بر بازار خواهد داشت.چند روزی است که قیمت دلار در حال افزایش است و ممکن است به کانال 28 هزار تومان ورود کند. مسئولان مربوطه حتما باید مقابل افزایش قیمت دلار بایستند و برای این بحران چاره ای کنند.

سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا دیروز در نشستی مطبوعاتی از امیدواری دولت این کشور نسبت به آینده نشست‌های هسته‌ای وین خبر داد. همچنین او گفت که در صورت برداشتن گام متقابل توسط دولت ایران، راه زیادی تا حصول توافق دوجانبه نمانده است.

وزیر امور خارجه این کشور نیز در حاشیه نشست خود با سناتور‌های سنا گفت: قرار دادن نام سپاه پاسداران در لیست گروه‌های تروریستی از ابتدا یک تصمیم شاخص آینده دلار آمریکا استراتژیک اشتباه بود. حال اما معمای موجود در فضای بازار روز گذشته این است که با وجود سیگنال‌های مثبت در اخبار سیاسی منتشر شد، چرا شاخص ارزی در روندی افزایشی وارد کانال ۲۸ هزار تومانی شد؟

وضعیت قیمت دلار در سال جدید

دیروز چهارشنبه هفتم اردیبهشت بازار ارز شاهد تحرکات افزایشی در نرخ اسکناس آمریکایی بود. قیمت دلار که در روز سه‌شنبه و در راستای افزایش تقاضای حاصله از کاهش قیمت سکه توانسته بود برای ساعاتی در سطوح قیمتی کانال ۲۸ هزار تومانی معامله شود، دیروز در پله نخست این کانال فعالیت خود را به پایان رساند.

این ارز در معاملات صبح روز گذشته به نسبت به آخرین نرخ روز سه‌شنبه حدود ۸۰ تومان کاهش داشت. بهای هر عدد آن در رقم ۲۷ هزار و ۹۰۰ تومان به فروش رسید. اما طولی نکشید که روند بازار شکل وارونه شد. در معاملات پیش از ظهر روز گذشته دلار توانست برای سومین بار در سال جاری وارد کانال ۲۸ هزار تومانی شود.

این روند افزایشی تا برخورد نرخ این ارز به سقف قیمت ۲۸ هزار و ۲۰۰ تومانی ادامه داشت، اما پس از این برخورد روند مذکور متوقف شد. و دلار شروع به نوسان در بازه قیمتی ۲۸ هزار و ۱۰۰ تا ۲۸ هزار و ۲۰۰ تومان کرد. در نهایت قیمت هر برگ اسکناس دلار در روز گذشته به نسبت روز سشنبه ۱۲۰ تومان افزایش یافت. بهای هر دلار در پایان روز سه‌شنبه به رقم ۲۸ هزار و ۱۰۰ تومان رسید.

فضای سیاسی رسانه‌ها در روز گذشته حاوی سیگنال‌های مثبت و مناسبی برای بازار ارز بود. روز گذشته وزارت امور خارجه آمریکا در جلسه‌ای با نمایندگان مجلس سنای این کشور به سوالات برجامی این نمایندگان پاسخ داد.

احتمال بازگشت به برجام

ند پرایس، سخنگوی این دستگاه دولت آمریکانسبت به آینده نشست‌های هسته‌ای اظهار امیدواری کرد. او از احتمال بازگشت طرفین درصورت برطرف شدن اختلاف‌های دو جانبه ایران و آمریکا خبر داد. بلینکن، وزیر امور خارجه این کشور نیز در جمع دولتمردان آمریکا قراردادن نام سپاه پاسداران جمهوری اسلامی در لیست گروه‌های تروریستی را اشتباهی استراتژیک خواند.

در این میان اما سوال اکثریت فعالان ارزی این است که چرا با وجود انتشار سیگنال‌های مذکور قیمت دلار در روندی صعودی قرار گرفت؟

در پاسخ به این سوال عده‌ای از تحلیلگران بازار ارز به ازدیاد اخبار در هر دو فاز مثبت و منفی مذاکرات وین اشاره می کنند. نتیجه قطعی نبودن این اخبار کاهش اثرگذاری آنها بر بازار است.

به همین دلیل برای مشاهده واکنش‌های مثبت یا منفی نرخ دلار به این نشست‌ها‌ باید منتظر خبری حاوی قطعیت مانند خبر بازگشت طرفین به پایتخت اتریش بود. البته عده دیگری از این کارشناسان نیز پایان ماه رمضان و از سرگیری برخی معاملات بزرگ را عامل افزایش تقاضا و بالا رفتن قیمت دلار می‌دانند.

در بازار سکه و طلای داخل نیز با وجود ریزش مجدد قیمت جهانی اونس طلا و حضور آن در کانال ۱۸۰۰ دلاری، سکه شاهد تغییرات چشمگیری نبود. قیمت طلا نسبت به نرخ روز سه‌شنبه ۴۰ هزار تومان کمتر شد و در رقم ۱۳ میلیون و ۱۰۰ تومان ایستاد.

دلار بعد از تعطیلات نوروزی در بازار آزاد افزایش قیمت قابل توجهی داشت و قیمت آن مجددا به کانال ۲۷ هزار تومانی صعود کرد. حالا چند روزی است که در همین کانال نوسان دارد؛ به طوری که چند روز قبل قیمت آن از نیمه کانال ۲۷ هزار تومان نیز عبور کرد هرچند در ادامه اندکی در همین کانال قیمت آن کاهشی شد.

مهم ترین دلیل افزایش قیمت دلار، اخبار مرتبط با مذاکرات هسته ای در وین عنوان می شود. به نظر می رسد معامله گران در برهه فعلی، اخبار مذاکرات را مثبت ارزیابی نمی کنند و دلار که با انتشار خبرهای مثبت درباره نزدیک شدن به توافق، سیر نزولی به خود گرفته بود، حالا دوباره خیز برداشته است.

تصمیم جنجالی ترکیه برای اقتصاد

تورم سالانه منتهی به شاخص آینده دلار آمریکا اکتبر در ترکیه به بیش از 85 درصد رسید.تورم سرسام‌آور و سقوط ارزش لیر زندگی میلیون ها نفر از شهروندان ترکیه را به خطر .

فردای اقتصاد: تورم سالانه منتهی به اکتبر در ترکیه به بیش از 85 درصد رسید.تورم سرسام‌آور و سقوط ارزش لیر زندگی میلیون ها نفر از شهروندان ترکیه را به خطر انداخته.ترکیه ای که در دو دهه پیش اینگونه نبود.اقتصاد این کشور بین سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۲۱ با رشد متوسط سالانه، ۵.۸ درصدی در تولید ناخالص داخلی، جهش‌های بسیاری را تجربه کرد.اما بحران آرام آرام در اقتصاد این کشور شروع شد.روند کاهش ارزش لیر که از سال ۲۰۱۳ آغاز شد، تداوم یافت و در یک سال گذشته ابهت لیر بیش از پیش در مقابل دلار آمریکا فرو ریخت.

ارزش هر دلار آمریکا که در سپتامبر ۲۰۲۱ برابر با ۸ لیر بود، در اکتبر ۲۰۲۲ به ۱۹ لیر رسید و در حال حاضر هم هر دلار آمریکا با بیش از ۱۸ لیر مبادله می‌شود.یکی از نتایج اصلی کاهش ارزش پول، تورم است. وقتی ارزش پول کاهش پیدا می‌کند، اجناس وارداتی گران می‌شوند.

با توجه به این‌که اکثر کشورها واردکننده کالاهایی همچون سوخت، مواد خام و محصولات فناوری هستند،از این روست که ارزش پول پایین‌تر به معنای افزایش قیمت‌ها است.

با اینکه افزایش نرخ تورم در ترکیه از پاییز گذشته و در پی اقدام بانک مرکزی این کشور مبنی بر کاهش نرخ بهره و اعلام نرخ ۱۴ درصدی همزمان با سقوط ارزش لیر و تهاجم نظامی روسیه به اوکراین، سرعت گرفت اما تیم اردوغان معتقدند که افزایش صادرات، تولید و اشتغال با اتکا به تسهیلات ارزان بانکی و لیر تضعیف شده در برابر ارزهای عمده جهان به کاهش نرخ تورم منجر می‌شود

مقامات ترکیه از آن‌چه در حال وقوع است مطلع هستند و بارها به نقد وضعیت موجود پرداخته‌اند.

با این‌حال برخلاف اکثر دیگر اقتصادهای پیشرفته جهان، بانک مرکزی ترکیه از دولت این کشور مستقل نیست. درنتیجه رسیدگی به این مشکلات دشوار است.

ترکیه به یک کلاس درس جهانی بدل شده، علاوه بر اینکه عبرت آموز است خودش هم باید عبرت بگیرد، در غیر اینصورت ممکن است ویرانی بزرگی در این کشور رخ دهد.

آینده لیر در انتظار دیپلماسی اردوغان

تهران-ایرنا– بحران کاهش ارزش پول همچنان در حال تخریب اقتصاد ترکیه است، چنانچه دیروز(شنبه) قیمت هر لیر به محدوده پایین‌ترین میزان خود در سه سال اخیر رسید؛ یعنی یک هزار و ۹۴۰ تومان؛ آیا این روند ادامه می‌یابد یا رجب طیب اردوغان می‌تواند تا قبل از انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۳ چاره‌ای برای آن پیدا کند؟

لیر ترکیه همچنان روند نزولی خود را ادامه می‌دهد و امروز به یک هزار و ۹۴۰ تومان رسید؛ هر لیر ترکیه در روزهای مشابه سال گذشته یعنی در تاریخ ۲۵ بهمن ۱۳۹۹ با رقم سه هزار و ۷۲۰ تومان داد و ستد شده بود که مقایسه قیمت روز جاری با آن، بیانگر کاهش ۴۸ درصدی یا یک هزار و ۷۸۰ تومانی لیر ترکیه نسبت به سال گذشته است؛ یعنی اگر فردی در سال گذشته بخشی از سرمایه را در خرید لیر سرمایه گذاری کرده‌ بود، امروز ۴۸ درصد از ارزش آن کمتر شده است. همین روند در مقابل دلار آمریکا نیز صادق است.

نکته حائز اهمیت این است که این روند کاهشی در یک سال اخیر نوسان شاخص آینده دلار آمریکا نداشته، یعنی این طور نبوده که گاهی افزایش و گاهی کاهش پیدا کند، بلکه همواره در شیب کاهش قرار داشته است؛ به این ترتیب، ارزش این ارز خارجی نسبت به ۶ ماه گذشته ۳۷ درصدافت داشته ؛ چرا که هر لیر در ۲۳ مرداد شاخص آینده دلار آمریکا ۱۴۰۰ با رقم سه هزار و ۹۰ تومان داد و ستد شده بود و در مقایسه با قیمت امروز، هر لیر یک هزار و ۱۵۰ تومان کاهش یافته است.

واحد پول ترکیه، در دوره سه ماهه نیز نسبت به ریال ۳۵ درصد و در شاخص آینده دلار آمریکا یک ماهه ۶ درصد کاهش را تجربه کرده است.

کاهش نرخ بهره بانکی، عمده‌ترین دلیلی است که برای افت ارزش لیر ذکر می‌شود؛ سیاستی که اردوغان شخصا پیگیرِ آن است و در دو سال اخیر به خاطر سرپیچی رئیسان بانک مرکزی ترکیه از کاهش چهار درصدی نرخ بهره بانکی، سه رئیس بانک را تغییر داده است.

اردوغان معتقد است که "کاهش نرخ بهره بانکی موجب کاهش نرخ تورم می‌شود،«براساس این سیاست اقتصادی،مالی و پولی می‌توان با تورم مبارزه کرد و سرمایه گذاری برای تولید و رشد اقتصادی شاخص آینده دلار آمریکا تقویت و سیاست صادارت محور را صادرات را تقویت و شغل ایجاد کرد.»

ارتباط کاهش نرخ بهره بانکی با کاهش ارزش پولی این گونه است که وقتی بانک مرکزی نرخ بهره را کاهش می‌دهد، پول برای استقراض ارزان‌تر می‌شود و بنابراین نسبت به سایر ارزها ارزش کمتری پیدا می‌کند.

البته کاهش نرخ بهره بانکی همیشه اثر یکسانی ندارد و کاملا به نرخ تورم وابسته است؛ وقتی نرخ تورم پایین باشد، کاهش نرخ بهره بانکی موجب می‌شود مصرف‌کنندگان برای خرید کالاهای بیشتری تسهیلات بگیرند و صاحبان کسب و کارها برای گسترش عملیات و استخدام کارگران جدید وام بگیرند. علاوه بر این، نرخ‌های پایین‌تر، صادرات کشور را نسبتاً ارزان‌تر و در نتیجه رقابتی‌تر در مقایسه با کالاهای سایر کشورها می‌کند و همه اینها باعث تشویق رشد اقتصادی می‌شود. البته به شرطی که نرخ تورم بالا نباشد. مساله‌ای که اکنون در ترکیه حاکم شده و شاخص تورم سالانه قیمت مصرف کننده در ترکیه در ماه ژانویه نزدیک ۴۹.۶۹ درصد و شاخص تورم سالانه قیمت مصرف کننده تخمینی و قابل پیش‌بینی در سال ۲۰۲۲ میلادی ۳۶.۸ درصد است.

البته علاوه بر کاهش نرخ بهره بانک مرکزی در سال جاری در مواجهه با افزایش تورم، لیر نیز از تنش‌های مداوم میان آنکارا و واشنگتن و کاهش ذخایر ارزی آسیب دیده است.

علاوه بر کاهش نرخ بهره بانک مرکزی در سال جاری در مواجهه با افزایش تورم، لیر نیز از تنش‌های مداوم میان آنکارا و واشنگتن و کاهش ذخایر ارزی آسیب دیده است. با توجه به در پیش بودنِ انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۳، مردم ترکیه و ناظران بین‌المللی منتظر اقدامی موثر از طرف دولت ترکیه هستند، البته اقداماتی همچون تغییر حساب‌های ارزی به لیر، جذب طلاهای خانگی و . آغاز شده است اما هیچ نشانه‌ای از تغییر در رویکرد اردوغان نسبت به نرخ بهره بانکی مشاهده نمی‌شود.

در این ارتباط، پژوهشگر ایرنا با «سید علی قائم‌مقامی» کارشناس مسائل ترکیه گفت و گو کرد.

قائم‌مقامی معتقد است اردوغان اعلام کرده تورم ناشی از بهره بانکی یا همان ربا است. از همین رو تصمیم گرفت سیاست‌هایش را بر مبنای کاهش بهره بانکی قرار دهد و بهره بانکی که تا ۲۰ درصد رسیده بود را به ۱۵ درصد و سپس به ۱۴ درصد کاهش دهد. همین موضوع به یکباره باعث افزایش قیمت دلار در این کشور شد.

ایرنا: دلایل متفاوتی از طرف دولت و مردم ترکیه و همچنین کارشناسان اقتصادی برای افت ارزش لیر در یک سال اخیر مطرح می‌شود، به نظر شما کدام دلایل با واقعیت بیشتر انطباق دارد؟

قائم‌مقامی: ترکیه بدهی خارجی بسیار زیادی دارد؛ حدود ۴۶۵ میلیارد دلار؛ علاوه بر آن، ۲۲۰ میلیارد دلار هم بهره این بدهی‌هاست که باید در سال ۲۰۲۱ پرداخت می‌شد.

همچنین، سیاست‌های مالی و پولی ترکیه یک سری اشتباهات دارد؛ از جمله اینکه بانک مرکزی به صورت دستوری کاهش نرخ سود بانکی را اجرایی کرده است و این بانک در این زمینه به دستور رئیس جمهوری عمل می‌کند نه به طور مستقل. این شرایط به گونه‌ای است که رئیسان قبلی بانک مرکزی ترکیه به دلیل اینکه خلاف نظر اردوغان عمل می‌کردند، برکنار شدند و این شد که اردوغان رئیس بانک مرکزی جدید را منصوب کرد و دستور داد که بهره بانکی را ابتدا از ۱۹ به ۱۵ و بعد به ۱۴ درصد برساند. این تصمیم موجب کاهش ارزش لیر نسبت به سایر ارزها شد.

هر دلار آمریکا در ژانویه ۲۰۲۱ حدود ۷ لیر بود که این عدد تقریبا به ۱۶ لیر رسید و اکنون حدود ۱۳.۴۶ لیر است؛ این نسبت برای یورو دو واحد بیشتر است؛ یعنی اکنون هر یک یورو بیش از ۱۵ لیر ترکیه ارزش دارد.

ایرنا: نتایج تصمیمِ دولت ترکیه بعد از چند ماه در کاهش ارزش پول مشخص شد، اما اردوغان از تصمیم خود کوتاه نیامد؛ دولت چه هدفی را از اجرای این برنامه دنبال می‌کند؟

قائم‌مقامی: اردوغان معتقد است اگر شاخص آینده دلار آمریکا ما نرخ بهره بانکی را کاهش دهیم، در آن صورت تورم هم کاهش پیدا می کند؛ او معتقد است که نرخ بهره بانکی ترکیه باید مانند اروپا و آمریکا حدود ۱.۵ درصد باشد، در حالی که شرایط ترکیه با کشورهای اروپایی و آمریکا بسیار متفاوت است. اقتصاددانان می‌گویند این نظریه اردوغان قابل قبول نیست و کاهش نرخ سود بانکی باید بر مبنای نرخ تورم محاسبه شود.

ایرنا: این شرایط چه تبعاتی به دنبال دارد؟

قائم‌مقامی: بر اساس گزارش بلومبرگ، ذخیره ناخالص ارزی بانک مرکزی بالای ۹۰ میلیارد دلار است اما ذخیره ارزی خالص ۵۰ تا ۵۵ میلیارد دلار؛ یعنی ترکیه ذخیره ارزی منفی دارد؛ برای اینکه نمی‌تواند اصل سرمایه و سود تسهیلات خارجی‌ها را پرداخت کند؛ علاوه بر این، ترکیه نفت و گاز وارداتی از جمهوری آذربایجان را به دلار پرداخت شاخص آینده دلار آمریکا می‌کند؛ کشورهای اروپایی و چین که در ترکیه سرمایه‌گذاری کرده‌اند نیز، به طور کامل با دلار و یورو تضمین شده است؛ این یعنی همه بازپرداخت‌های ترکیه به ارز است و در شرایطی که نرخ لیر نسبت به ارزهای دیگر خارجی کاهش پیدا کرده، هزینه پرداخت این سودها افزایش یافته است.

ایرنا: آنکارا چه اقداماتی برای کنترل این شرایط در دستور کار قرار داده است؟

قائم‌مقامی: دولت ترکیه برای مدیریت افت ارزش دلار، چندین برنامه را آغاز کرده است، از جمله تبدیل حساب‌های سپرده ارزی به حساب‌های سپرده لیر ترکیه و عرضه طلاهای خانگی با مکانیزم سود تضمین شده، اما هنوز هیچ کدام از این برنامه‌ها آنچنان که باید مورد استقبال مردم قرار نگرفته است. بنا به گفته وزیردارایی تاکنون ۱۰ میلیارد دلار سپرده ارزی به سپرده لیر ترک تبدیل شده است.

دولت ترکیه برای مدیریت افت ارزش دلار، چندین برنامه را آغاز کرده است، از جمله تبدیل حساب‌های سپرده ارزی به حساب‌های سپرده لیر ترکیه و عرضه طلاهای خانگی با مکانیزم سود تضمین شده، اما هنوز هیچ کدام از این برنامه‌ها آنچنان که باید مورد استقبال مردم قرار نگرفته است. قدم اول، طرح حساب سپرده لیرترک تضمین شده توسط نرخ ارز شناور است؛ دولت ترکیه اعلام کرده است که مردم می‌توانند حساب ارزی خود را تبدیل به حساب لیر ترکیه بکنند و نرخ سود برای این حساب‌ها به صورت شناور (شاخص آینده دلار آمریکا شاخص آینده دلار آمریکا یعنی متناسب با نوسان نرخ ارز) محاسبه می‌شود؛ دولت ترکیه عنوان این برنامه را سرمایه‌گذاری مشارکتی گذاشته و نرخ سود – که دولت، آنرا نرخ مشارکت می‌نامد – حدود ۱۹ تا ۲۴ درصد محاسبه می‌شود. دولت با این تصمیم قصد دارد حجم سپرده‌گذاری لیر ترک را افزایش دهد و ارزش لیر را حفظ کند.

نورالدین نباتی وزیر خزانه داری ترکیه به تازگی درخصوص حجم سپرده لیرترک تضمین شده با نرخ ارز شناور گفته است، مجموع حجم سپرده‌های جدید از ۳۴۰ میلیارد لیرترک فراتر رفت و ۴۹ درصد مبلغ ناشی از تبدیل حساب‌های ارزی به حساب سپرده لیر است.

او معتقد است مدل جدید اقتصادی ترکیه مبتنی بر نرخ بهره پایین، باعث افزایش تولید، اشتغال و صادرات، حل مشکل کسری حساب جاری ترکیه و تثبیت نرخ لیر ترک خواهد شد.

گام بعدی، جذب طلاهای خانگی است که اردوغان از آن به عنوان «طلاهای توی بالش» یاد می‌کند؛ او معتقد است بیش از پنج هزار تن طلا معادل ۲۶۰ تا ۲۹۰ میلیارد دلار طلا در خانه‌های مردم وجود دارد که باید در بانک‌ها جذب شود. در این برنامه، دولت تضمین کرده است که اگر ارزش طلا نسبت به لیر کاهش پیدا کرد مابه‌التفاوت پرداخت خواهد شد اما اگر ارزش آن افزایش یافت، به صاحبان طلا سود پرداخت خواهد شد.

ایرنا: چرا مردم از این طرح استقبال نکردند؟

قائم‌مقامی: اولا در شرایط کنونی که کشور با مشکلات اقتصادی مواجه شده است، هیچ کس اعتماد نمی‌کند و علاوه براین، مردم ترکیه طلا را برای روزهای مبادا ذخیره می‌کنند و هیچ وقت این پس‌انداز خود را در ریسک وارد نمی‌کنند؛ به همین دلیل است که تا الان جذب طلا به بانک‌ها موفقیت آمیز نبوده است؛ دو سال پیش نیز چنین طرحی از طرف دولت اعلام شده بود اما در آن زمان هم تنها ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار طلا جذب شد.

انتخابات ۲۰۲۳ برای دولت ترکیه مهم است؛ اگر دولت بتواند در ماه‌های پیش رو حمایت‌های خارجی را جذب کند و بخشی از برنامه‌های داخلی همچون تبدیل حساب‌های ارزی و جذب طلاهای خانگی مورد اقبال عمومی قرار بگیرد، ممکن است بتواند خود را از این شرایط خارج کند، در غیر این صورت، روند کنونی همچنان ادامه خواهد یافت. ایرنا: با توجه به نزدیک بودن زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۳، فکر می‌کنید دولت ترکیه می‌تواند از این شرایط عبور کند؟

قائم‌مقامی: آن طور که کارشناسان اقتصادی می‌گویند، ادامه روند کنونی، ارزش لیر را بیش از این نیز کاهش می‌دهد، چرا که بار سنگین تامین ارز برای بازپرداخت بدهی‌های خارجی و همچنین تامین مواد اولیه‌ای همچون نفت و گاز ترکیه به خزانه داری ترکیه وارد خواهد شد و به این ترتیب تورم دوباره افزایش پیدا خواهد کرد.

البته دولت ترکیه یک نسخه دیپلماتیک را نیز برای حل مشکل خود انتخاب کرده است که به دنبال آن، وزیر خزانه‌داری ترکیه در ماه فوریه برای جذب سرمایه خارجی به لندن سفر با سرمایه گذاران خارجی و بانک‌ها دیدار کرد. علاوه براین، اردوغان به دنبال جذب سرمایه کشورهای عربی خلیج فارس نظیر بحرین، قطر و امارات عربی متحده و عربستان سعودی است تا به این ترتیب بتواند از شرایط کنونی گذر کند.

دولت ترکیه بعد از سلب حمایت آمریکا از مجمع گازی مدیترانه شرقی، با این مجمع نیز وارد مذاکره شده است؛ این مجمع با محوریت رژیم صهیونیستی قصد دارد گاز خود را به اروپا صادر کند که این اقدام را از دو مسیر می‌تواند انجام دهد؛ مسیر نخست ۱۹۰۰ کیلومتر مسافت دارد و از عمق ۳۰۰۰ متری عبور می‌کند و دارای ظرفیت ۱۰ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی در سال است. هزینه ساخت ۹ میلیارد یورو و مدت ساخت در ۷سال است. اما مسیر دوم شامل رژیم صهیونیستی به جزیره قبرس و از جزیره قبرس به ترکیه به ۳۴۲ کیلومتر کاهش پیدا می‌کند؛ بدین سبب ترکیه تلاش می‌کند که با رژیم صهیونیستی روابط دیپلماتیک در سطح سفیر و رئیس جمهور برقرار کند. ترکیه در نظر دارد علاوه بر مزیت‌های اقتصادی حاصل از این ترانزیت، قدرت چانه‌زنی با ایران و روسیه را پیدا می‌کند.

بنابراین، قطعا انتخابات ۲۰۲۳ برای دولت ترکیه مهم است؛ اگر دولت بتواند در ماه‌های پیش رو حمایت‌های خارجی را جذب کند و بخشی از برنامه‌های داخلی همچون تبدیل حساب‌های ارزی و جذب طلاهای خانگی مورد اقبال عمومی قرار بگیرد، ممکن است بتواند خود را از این شرایط خارج کند، در غیر این صورت، روند کنونی همچنان ادامه خواهد یافت.