ضریب بتا در بورس چه کاربردی دارد؟

نحوه‌ی محاسبه‌ی ضریب بتا

رفتار بازگشت‌پذیری بتا براساس سطوح مختلف ریسک سبد سهام در بورس اوراق بهادار تهران

در این مقاله با استفاده از الگوی چهارعاملی فاما و فرنچ و عامل مومنتوم معرفی‌شدۀ کارهارت، رفتار بازگشت‌پذیری بتا براساس درجات مختلف ریسک سبد سهام در بورس اوراق بهادار تهران بررسی شده است. این نوع رفتار موجب بی‌ثباتی عامل بتا در بازار می‌شود؛ همچنین سبب می‌شود الگوهای قیمت‌گذاری، کارآیی لازم را برای ارزیابی عملکرد نداشته باشد. با استفاده از اطلاعات مربوط به شرکت‌های فعال در بورس اوراق بهادار تهران و تشکیل 25 سبد با معیارهای مختلف در بازه زمانی 1384 تا 1393 و نیز متغیرهای بتای متحرک و ریسک نوسانات ویژه، بازگشت‌پذیری بتا در بورس و فرابورس تهران سنجیده و رفتار آن تحلیل شده است. برای آزمون پرسش‌ها از الگوی رگرسیون خطی چندمتغیره استفاده شده است؛ روش آماری به‌کاررفته نیز داده‌های مقطعی است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد بازگشت بتا در بورس اوراق بهادار تهران برای سبد‌های پرریسک بازار رخ داده است و با حذف سبدهای پرریسک از بازار، رفتار برگشت‌پذیری بتا کنترل‌ می‌شود.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.23831170.1397.6.3.4.9

موضوعات

• قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای

عنوان مقاله [English]

The Beta Reversal Behavior through Different Levels of Portfolio Risk in Tehran Stock Exchange

نویسندگان [English]

• Gholamreza Mansourfar 1
• Mehdi Heidari 2
• Mohsen Farhadi Sharif Abad 3

1 Associate Professor, Accounting and Finance Dept., Faculty of Economics and Management, Urmia University, Urmia, Iran

2 Assistant Professor, Accounting and Finance Dept., Faculty of Economics and Management, Urmia University, Urmia, Iran

3 Master of Finance, Accounting and Finance Dept., Faculty of Economics and Management, Urmia University, Urmia, Iran

چکیده [English]

In this paper, using a multi-factor model of Fama and French and Carhart, the Beta Reversal behavior through different levels of portfolio risk in Tehran Stock Exchange and Oversight Exchange is investigated. Beta Reversal is a phenomenon in which the beta behavior becomes different from its historical trend and turns to the opposite direction. Beta Reversal caused the instability of the capital asset pricing model in the market which leads to the inefficiency of the capital asset pricing model in performance evaluation. In order to measure the Beta Reversal in the market, Rolling beta, idiosyncratic volatility Risk and Fama and French model variables, as well as the momentum factor introduced by Carhart have been used. The study involved data from 60 companies operating in the Tehran Stock Exchange in the period from 2005 to 2014. In different circumstances of investigation, Beta Reversal has been studied by establishing 25 portfolios of stocks according to various measures. The results show that Beta Reversal occurs in high-risk stocks while it can be prevented by eliminating the high risk portfolios from market in Tehran Stock Exchange.

کلیدواژه‌ها [English]

• Beta reversal
• Carhart’s Model
• Rolling beta
• Idiosyncratic volatility risk
• B/M ratio

اصل مقاله

مقدمه.

بورس اوراق بهادار با فراهم‌کردن بازاری رسمی برای خریدوفروش سهام و اوراق تأمین مالی شرکت‌های خصوصی و دولتی، محیط امنی را برای خریداران و فروشندگان فراهم می‌‌کند که نتیجۀ آن تزریق بخش بزرگی از سرمایه و پس‌انداز سرمایه‌گذاران به واحدهای اقتصادی و حرکت سریع‌تر چرخۀ اقتصادی کشور است [4]. فیشر [1] معتقد است یکی از مهم‌ترین شاخص‌های اطلاعاتی و ارزیابی عملکرد مدیران و شرکت‌ها در این بازار، بازده سهام آنهاست؛ زیرا سرمایه‌گذاران همواره به دنبال بازده بیشتر و از ریسک گریزان‌اند و در قبال ریسک‌های بالاتر، انتظار دارند بازده بیشتری کسب کنند [11]؛ ازاین‌رو عوامل مؤثر بر سوددهی شرکت‌ها ممکن است برای سهامداران بسیار مهم و حیاتی تلقی شود. فاما و فرنچ [2] معتقدند عوامل زیادی بر سوددهی شرکت‌ها تأثیر می‌گذارد که در کل سبب می‌شود فرایند قیمت‌گذاری سهام بسیار پیچیده و حساس شود ]8[. سرمایه‌گذاران برای انجام سرمایه‌گذاری موفق به دو عامل ریسک و بازده در کنار یکدیگر بسیار توجه دارند [7]. پیچیدگی تعامل بین ریسک و بازده و حساسیت سرمایه‌گذاران به قیمت دارایی‌ها، سبب شده است نظریه‌های گوناگونی در زمینۀ کمی‌کردن ارتباط بین قیمت سهام و متغیرهای مؤثر بر آن مطرح شود؛ یکی از معروف‌ترین این نظریه‌ها الگوی قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای [3] (CAPM) است. این الگو با ضریب بتا ( ) که معیاری برای اندازه‌گیری ریسک سیستماتیک و شاخصی برای رتبه‌بندی ریسک دارایی‌هاست، الگوی سادۀ تعادلی بین ریسک و بازده ارائه و عملکرد و قیمت‌گذاری دارایی‌ها را ارزیابی می‌‎کند [1]. برای بررسی عوامل مؤثر بر بازده، همانند الگوی قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای، بیشتر الگوهای به‌کارگرفته‌شده در پژوهش‌های کلاسیک مالی تنها از بتای تاریخی استفاده کرده‌اند که به‌طور معمول از داده‌های 60 ماه گذشته (ماهانه) یا از داده‌های 3 ماه گذشته (روزانه) به دست می‌آید؛ اما در پژوهش‌های بعدی این موضوع مطرح شده است که عوامل دیگری نیز ممکن است بر بازده تأثیرگذار باشد ]10، 9[؛ برای نمونه، بهانداری [4] معتقد است علاوه بر بتا، عواملی مانند اندازۀ شرکت، نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار و نسبت سود به قیمت هر سهم، ممکن است بر بازده تأثیر بگذارد ]4[. اکبری‌مقدم و رضائی (به نقل از فاما و فرنچ) ریسک سهام را با دو معیار بتا و ریسک نوسانات ویژه تعریف کردند و سهام با بتای بزرگ و ریسک نوسانات ویژۀ بالا را سهام پرریسک معرفی کردند [2]. ریسک نوسانات ویژه به ریسک‌هایی گفته می‌شود که غیرمعمول و نادرند و قابلیت پیش‌بینی آنها نسبت به سایر ریسک‌ها بسیار کمتر است. نتایج و یافته‌های به‌دست‌آمده در این پژوهش نشان‌دهندۀ نبود کارآیی لازم در الگوهای قبلی قیمت‌گذاری است. در پژوهشی دیگر آنگ و هودریک [5] بیان داشتند که سهام با ویژگی‌های خاص، بازده موردانتظار پایینی دارد؛ به عبارت دیگر، الگوی قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای به‌دلیل تک‌عاملی‌بودن، ضعف‌هایی برای توضیح بازده سهام با ویژگی‌های ریسکی بالا دارد. ضعف CAPM در توضیح‌دهندگی بتا، سبب می‌شود در سهام پرریسک، رفتار بتا در آینده بی‌ثبات شود و بتا به بازار بازگردد [5]. خو و ژائو [6] (2012) معمای بتای مرده را مطرح کردند که به ضعف و بی‌ثباتی الگوی قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای در توضیح بازده سهام اشاره می‌کند و این مسئله را یکی از مهم‌ترین چالش‌های موجود در الگوهای قیمت‌گذاری دارایی معرفی می‌کند. در پژوهش‌های اشاره‌شده، توانایی الگوی قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای در پیش‌بینی صحیح و بی‌ثبات بازده موردانتظار به‌طور اساسی به چالش کشیده شده است [6].

با شروع انتقادات به الگوی قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای و بیان ضعف بتا در توضیح بازده، پژوهش‌های زیادی در زمینۀ بررسی بی‌ثباتی بتا و پدیدۀ بازگشت بتا انجام شد. بازگشت بتا به پدیده‌ای گفته می‌شود که طی آن، رفتار بتا نسبت به روند تاریخی خود متفاوت می‌شود و به‌سمت مخالف با آن تغییر جهت می‌دهد. این رفتار، موجب بی‌ثباتی بتا در بازار می‌شود و سبب می‌شود الگوی قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای، کارآیی لازم را برای تخمین بازده نداشته باشد ]22[. صادقی‌شریف و تالانه از کسانی مانند چان و چوی [7] ، گودینگ و مالی [8] ، جاگاناتان و وانگ [9] و دیپک چاولا [10] نام می‌برند که رفتار بتا را بررسی کرده‌اند و به تأثیرپذیری بتا از عوامل مختلف اشاره کرده‌اند؛ عواملی که سبب تغییر رفتار بتا می ‌ شود [16]؛ ازاین‌رو تغییر رفتار در بتا با فرضیه‌‎های الگوی قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای متفاوت است و این تناقض سبب طرح این سؤال می‌شود که آیا CAPM در حوزه‌های کاربردی خود ازقبیل ارزیابی عملکرد، قیمت‌گذاری اوراق بهادار، تشکیل مرز کارا و سبد بهینه، رتبه‌بندی دارایی‌ها، کارآیی بازار، میزان تنزیل پروژه‌ها و ریسک بازار، معیاری صحیح و موفق است یا نه. پژوهش‌هایی که در مسیر مطالعات مربوط به قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای انجام شده است،به دو حوزۀ کلی بررسی کارآیی الگوهای قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای و بررسی رفتار بتا تقسیم می‌شود که پژوهش حاضر در حوزۀ دوم قرار گرفته است؛ این پژوهش سعی دارد با بررسی عوامل مؤثر بر رفتار برگشت‌پذیری بتا در درجات مختلف ریسک و همچنین مقایسۀ رفتار برگشت‌پذیری بتا در نواحی پرریسک و کم‌ریسک سبدهای تشکیل‌شده، به فهم میزان کارآیی الگوی قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای در بورس اوراق بهادار تهران کمک کند. منظور از عوامل مؤثر بر بازگشت بتا، درجات مختلف ریسک است. در این پژوهش نواحی مختلف ریسک با تعامل معیارهای دوگانۀ «بتای متحرک و نوسانات ویژه» و «بتای متحرک و نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار» درجه‌بندی شده‌‎ است؛ بنابراین به‌جای تثبیت الگوی CAPM، رویکرد جدیدی در نظر گرفته شده است و به‌دنبال بررسی رفتار بتا و پدیدۀ بازگشت بتا و عوامل مؤثر بر آن در بورس اوراق بهادار تهران است که این ضریب بتا در بورس چه کاربردی دارد؟ امر موجب افزایش قدرت توضیحی (افزایش ثبات و پایایی) بتای بازار می‌شود.

مبانی نظری.

در ادبیات مالی ثابت شده است بین ریسک و بازده رابطۀ مستقیمی وجود دارد. منظور از ریسک، ریسک سیستماتیک ( ) است؛ زیرا ریسک‌های غیرسیستماتیک که خاص یک شرکت است، با تشکیل سبد سهام کاملاً متنوع،‌ حذف‌شدنی یا کاهش‌یافتنی می‌شود [19]؛ بنابراین سبد سهام خوب، سبدی است که تنها حاوی ریسک سیستماتیک باشد و ریسک‌های غیرسیستماتیک در آن نزدیک به صفر باشد [13]. ریسک سیستماتیک ( )، آن بخش از نوسان و تغییرپذیری بازده اوراق بهادار است که منشأ پیدایش آن عوامل کلان اقتصادی، سیاسی و اجتماعی است. به‌‌طوری ‌که همزمان بر بازده بازار تأثیر می‌گذارد ]15[. شمس و پارسائیان (به نقل از فاما و فرنچ) با انتقاد از الگوی قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای، به این نتیجه رسیدند که علاوه بر بتا، متغیر نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار (BV/MV) نیز بر قدرت توضیحی بتا تأثیرگذار است؛ یعنی هرچه این نسبت بزرگ‌تر باشد، ریسک شرکت بیشتر است [18]. سیدی و رامش (به نقل از کوتاری [11] و همکاران) در بررسی‌های خود این نتیجه رسیدند که رابطۀ ضعیف بین بازده و بتا تنها فرایندی اتفاقی و تصادفی است و اگر بتا، قابلیت توضیح بازده را نداشته باشد، سبد بازار ناکارا و نظریۀ قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای رد می‌شود [17]. باقرزاده (به نقل از چان و چوی) بیان کردند که الگوی قیمت‌‎گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای تنها توانایی توضیح بازده سهام را برای سهامی با ریسک کم و متوسط دارد و در قسمت پرریسک بازار به‌دلیل ثبات‌نداشتن بتا، کارآیی خود را از دست می‌دهد؛ همچنین، احتمال بازگشت بتا برای سهام پرریسک بازار بیشتر است و بتا در سبدهای پرریسک بی‌ثبات‌تر است [3]. نتایج پژوهش رهنمای‌رودپشتی و امیرحسینی (به نقل از دیپک چاولا) نشان‌دهندۀ بی‌ثباتی بتا در بازار است؛ به‌گونه‌ای که به‌دلیل کاهش شدید قدرت پیش‌بینی بازده در سبدهای پرریسک، احتمال می‌رود سهام پرریسک نسبت به سهام کم‌ریسک نقش بیشتری در بی‌ثباتی رفتار بتا در بازار داشته باشد [14]. خو و ژائو شکست الگوی قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای را در پیش‌بینی بازده موردانتظار سهام انفرادی با ویژگی بتا و ریسک نوسانات ویژۀ بالا براساس الگوی چندعاملی فاما و فرنچ بررسی کردند [20]؛ آنها به دنبال بررسی بی‌ثباتی بتا در سهام با ویژگی‌های ذکرشده بودند و به این نتیجه رسیدند که بتا در این سهام بی‌ثبات است و میل به بازگشت دارد که این مطلب بیان‌کنندۀ ضعف الگوی CAPM در ارزیابی این نوع از سهام است [12]. صادقی‌شریف و تالانه (به نقل از کاکسای [12] ) الگوی پنج‌عاملی فاما و فرنچ را در کشورهای مختلف آزمون کردند و به این نتیجه رسیدند که اگر برای هر منطقه، الگوی قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای مختص به آن تعریف شود، آن الگو کارآیی بیشتری نسبت به الگوی قیمت‌گذاری جهانی پیدا می‌کند [16]. اشراق‌نیای‌جهرمی و نشوادیان بیان داشتند که الگوی سه‌عاملی فاما و فرنچ عملکرد بهتری نسبت به الگوی قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای (CAPM) دارد. پژوهش آنها نشان‌دهندۀ رابطۀ مستقیم نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار سهام با بازده سهام و رابطۀ غیرمستقیم اندازۀ شرکت با بازده سهام در بورس اوراق بهادار تهران است [6]. رهنمای‌رودپشتی و امیرحسینی (2011) ثبات ریسک سیستماتیک را در دوره‌های مختلف بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که فرضیۀ بی‌ثباتی بتا برای سهام انفرادی رد شده است و بتا برای این سهام رفتار ثابتی را نشان می‌دهد. رهنمای‌رودپشتی و امیرحسینی (به نقل از صادقی و عسکری‌راد) اثرپذیری عامل مومنتوم از الگوی چهارعاملی کارهارت را بر افزایش توان توضیح‌‎دهندگی الگوی سه‌عاملی فاما و فرنچ بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که سبد سهام رشدی در مقایسه با سبد سهام ارزشی و سبد سهام برنده در مقایسه با سبد سهام بازنده، بازده‌های بیشتری دارد [14]. سیدی و رامش (به نقل از ایزدی‌نیا و همکاران) الگوی اصلی سه‌عاملی فاما و فرنچ را با الگوی اصلی چهارعاملی کارهارت در تبیین بازده سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در بازار اوراق بهادار تهران مقایسه کردند. آنها به‌دنبال مقایسۀ توان توضیح‌دهندگی این دو الگو با بازده سهام بودند و به این نتیجه رسیدند که الگوهای چندعاملی نسبت به الگوی تک‌عاملی کارآیی بیشتری دارد؛ ضمن اینکه الگوی چهارعاملی کارهارت مزیت نسبی نسبت به الگوی سه‌عاملی فاما و فرنچ ندارد [17].

روش پژوهش.

جامعۀ آماری پژوهش حاضر داده‌های ماهانۀ همۀ شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران در دورۀ زمانی 1384 تا 1393، با سال مالی منتهی به پایان اسفند و ارزش دفتری مثبت است؛ این شرکت‌ها جزء شرکت‌های سرمایه‌گذاری، بانک‌ها، بیمه‌ها و واسطه‌گری‌های مالی نیستند و معاملات آنها، توقف معاملاتی بیش از 3 ماه ندارد. روش نمونه‌‎گیری پژوهش از نوع حذفی است. پس از رعایت شرط‌های ذکرشده، تعداد شرکت‌های موجود در نمونۀ تحلیل‌شده به 60 شرکت رسید. ازجمله متغیرهای پژوهش میزان بازده سهام است که عبارت است از میزان بازده و منفعتی که سرمایه‌گذار از خرید سهم خود از تغییرات قیمت یا تقسیم سود در طول دورۀ نگهداری به دست می‌آورد. این متغیر با لگاریتم بازده روزانۀ سهام محاسبه می‌شود. همچنین بازده بدون ریسک به مقداری از بازده گفته می‌شود که سرمایه‌گذار بدون تحمل هیچ ریسکی کسب می‌کند. در این پژوهش میزان بازده بدون ریسک برابر با میزان بازده اوراق مشارکت اعلام‌شده توسط بانک مرکزی در نظر گرفته ‌شده است. بازده بازار با لگاریتم تغییرات مقادیر شاخص بورس اوراق بهادار تهران محاسبه شده است. از دیگر متغیرهای پژوهش، بتای متحرک ( ) - بتای محاسبه‌شده براساس اطلاعات تاریخی 3 سال گذشته - است که روند بهتری از ریسک سیستماتیک را برای دوره‌های مختلف نشان می‌دهد و با رگرسیون متحرک برای هر ماه محاسبه‌ شده است. نوسانات ویژه به آن دسته از ریسک‌ها گفته می‌شود که غیرمعمول و نادر است و قابلیت پیش‌بینی آنها نسبت به سایر ریسک‌ها بسیار کمتر است. سهامی که ریسک نوسانات ویژۀ بالایی دارد، سهامی پرخطر معرفی می‌شود.

نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار (B/M)، از تقسیم مقدار ارزش دفتری هر سهم بر قیمت بازار به دست می‌آید. مومنتوم (M) عبارت است از تمایل قیمت سهم برای ادامه‌دادن روند قبلی خود (تمایل به افزایش قیمت، اگر قیمت در حال بالارفتن است و تمایل به کاهش قیمت، اگر قیمت در حال پایین‌آمدن است). عامل مومنتوم را می‌توان با کسرکردن میانگین موزون معادل بهترین شرکت به‌لحاظ عملکرد، از میانگین موزون معادل ضعیف‌ترین شرکت به‌لحاظ عملکردی محاسبه کرد. پرسش‌های پژوهش حاضر عبارت‌ است از:

- آیا رفتار بتا در درجات مختلف ریسک متفاوت است؟

- آیا رفتار بتا در سبدهای با سهام پرریسک در مقابل سبدهای با سهام کم‌ریسک متفاوت است؟

یافته‌ها

میانگین متغیرهای ، ، ، و طی سال‌های بررسی‌شده، به ترتیب برابر با 4006/0، 01505/0، 0449/0- ، 339689/0 و05604/0 است. متغیر با انحراف معیار 3717/1، بیشترین پراکندگی و متغیر با انحراف معیار 0107/0 کمترین پراکندگی و نوسان را دارد. آزمون جارک برا، برای توصیف نرمال یا غیرنرمال‌بودن داده‌ها استفاده می‌شود و فرض صفر این آزمون مبتنی بر نرمال‌بودن داده‌هاست. با توجه به‌ احتمال آمارۀ این آزمون در سطح اطمینان 95% ، فرض صفر برای همۀ متغیرها تأیید نشده است و متغیرهای ، و نرمال نیست.

با توجه به اینکه بعضی متغیرهای این پژوهش از توزیع نرمال و برخی دیگر از توزیع غیرنرمال پیروی می‌کند، برای بررسی همبستگی متغیرهای پژوهش از روش اسپیرمن برای محاسبۀ ضرایب همبستگی استفاده شده است. ماتریس ضرایب همبستگی بین متغیرهای پژوهش در جدول (1) ارائه ‌شده است.

ضریب بتا چیست و چه کاربردی در بورس دارد؟

اگر شما روزهای زیادی سهم ها را رصد کرده باشید، دیده اید که بعضی سهم ها در روزهای مثبت بازار مثبت هستند و در روزهای منفی، منفی. گروهی دیگر از سهم ها برعکس عمل می کنند و در روزهای منفی، مثبت و در روزهای مثبت منفی هستند. گروه دیگری نیز وجود دارد که کاری با وضعیت بازار ندارند و مستقل عمل می کنند. این که یک سهم چه واکنشی نسبت به بازار نشان دهد بستگی به ضریب بتای سهم دارد.

ضریب بتا چیست؟

اگر شما روزهای زیادی سهم ها را رصد کرده باشید، دیده اید که بعضی سهم ها در روزهای مثبت بازار مثبت هستند و در روزهای منفی، منفی. گروهی دیگر از سهم ها برعکس عمل می کنند و در روزهای منفی، مثبت و در روزهای مثبت منفی هستند. گروه دیگری نیز وجود دارد که کاری با وضعیت بازار ندارند و مستقل عمل می کنند. این که یک سهم چه واکنشی نسبت به بازار نشان دهد بستگی به ضریب بتای سهم دارد.

در واقع می توان گفت ضریب بتا وسیله ای برای ارزیابی ریسک سبدی از سهام با جهت کلی بازار است.

ضریب بتا چیست؟

ریسک بازار و ریسک سهم

بازده و ریسک دو عامل مهم تشکیل دهنده سبد سهام سرمایه گذاران هستند. ریسک پرتفوی از دو قسمت ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک تشکیل می شود.

شما سهم خوبی انتخاب کرده و خریده اید اما بازار منفی است ضریب بتا در بورس چه کاربردی دارد؟ و به طبع شما زیان کرده اید و یا حتی با وجود انتخاب سهمی بد اما به دلیل جو بازار و مثبت بودن سود خوبی کنید؛ به این ریسک سیستماتیک می گویند. در واقع ریسک سیستماتیک ریسک بازار است.

ریسک غیر سیستماتیک به پرتفویی که شما انتخاب کردید مربوط است نه به همه بازار.

با توجه به اینکه ضریب بتا در پرتفوی شما چند است ریسک بازار ممکن است به شما منتقل شود.

ضریب بتا به ما کمک می‌کند که میزان ریسک سیستماتیک را مدیریت کنیم.

ریسک غیرسیستماتیک را با متنوع کردن سبد دارایی می توان کم کرد.

بیشتر بخوانید: مدیریت ریسک و پول / انواع ریسک‌ های معاملاتی

تعریف ضریب بتا سهم

در واقع ضریب بتا شاخصی است برای مقایسه عملکرد دو دارایی (یا یک دارایی و یک شاخص).

این که شاخص مرجع چه باشد، به خود شما بستگی دارد.

در ایران معمولا استفاده از شاخص کل مرسوم است اما شما می‌توانید شاخص صنعت و شاخص هم‌وزن را در نظر بگیرید.

ضریب بتا به ما می‌گوید که سهم یا دارایی مورد نظر چقدر با شاخص ارتباط دارد. یعنی آیا مثبت بودن شاخص سهم را مثبت می‌کند؟ در روزهای منفی بازار چه سهم‌هایی مثبت هستند؟ کدام سهم‌ها راهشان را از بازار جدا کرده و مستقل عمل می‌کنند؟

تفسیر ضریب بتا سهم

اگر ضریب بتا برای یک دارایی برابر با ۱ باشد، یعنی این دارایی دقیقا مشابه شاخص کل رفتار می‌کند. انگار این دارایی به شاخص کل متصل شده است.

اگر ضریب بتا صفر باشد، یعنی ارتباطی بین رفتار سهم و شاخص وجود ندارد. در روزی که بازار مثبت باشد، ممکن است سهم ما هم مثبت بشود یا نشود.

ضریب بتا اگر منفی یک باشد، یعنی سهم مورد نظر رفتاری عکس شاخص دارد. در هر روز منفی این سهم مثبت و در هر روز مثبت این سهم منفی است. البته توقع نداشته باشید که نمودار آن کاملا آینه نمودار شاخص باشد اما جهت رفتارش برعکس جهت بازار است.

ضریب بتای بزرگ‌تر از یک، می‌گوید ارتباطی بین سهم و شاخص وجود دارد اما شدت ارتباط وضعیت متفاوتی دارد. یعنی با رشد شاخص، سهم یا صندوق مورد نظر بیشتر از شاخص رشد می‌کند و در صورت افت شاخص، افت بیشتری را تجربه خواهد کرد.

نکته ای که باید به آن توجه داشته باشید این است که ضریب بتا ثابت نیست و تغییر می کند و نکته بعدی این است که ضریب بتا در روند مثبت و منفی یکسان نیست.

ضریب بتا می‌تواند از مثبت بی‌نهایت تا منفی بی‌نهایت تغییر کند.

ضریب بتا در بورس و سرمایه‌گذاری

موفقیت در سرمایه‌گذاری و کسب سود بیشتر در هر بازار، نیاز به آشنایی و کسب اطلاعات تخصصی از آن بازار دارد. در تحلیل بازار سرمایه مفاهیم و اصطلاحات کاربردی زیادی وجود دارد که آشنایی با این مفاهیم می‌تواند به یک سرمایه‌گذاری پربازده کمک کند و در پیشرفت سرمایه‌گذار سهیم باشد. از شاخص‌های مهم و مفاهیم کاربردی بازارهای مالی، می‌توان به مفهوم ضریب بتا اشاره کرد. ضریب بتا از مفاهیمی است که برای تعیین میزان ریسک سرمایه‌گذاری به کار می‌رود. در ادامه قصد داریم با تعریف و بررسی این مفهوم، به تحلیل‌های قوی‌تر و بازدهی بیشتر در سرمایه‌گذاری دست‌یابیم.

ضریب بتا و انواع ریسک

یکی از مهم‌ترین کارهایی که یک سرمایه‌گذار موفق انجام می‌دهد، ایجاد تعادل بین ریسک و بازدهی است. چنانچه سرمایه‌گذار سهمی را با بالاترین ریسک و پایین‌ترین بازده مورد انتظار خریداری کند، عملاً به موفقیتی در این زمینه دست نخواهد یافت. به‌طورکلی ریسک‌های بازار سرمایه به دودسته‌ی ریسک سیستماتیک و ریسک غیرسیستماتیک تقسیم‌بندی می‌شود.

چنانچه ریسکی متوجه یک شرکت یا یک صنعت خاص باشد به این ریسک، ریسک غیرسیستماتیک گفته می‌شود. در توضیح ریسک‌های غیرسیستماتیک می‌توان بیان کرد که این ریسک‌ها متوجه سود و زیان یک شرکت خاص می‌شوند و عاملی درونی دارند و به اوضاع اقتصادی کشور وابستگی ندارند. ریسک‌های غیرسیستماتیک قابل اجتناب هستند و چنانچه سرمایه‌گذار بتواند سبدی از انواع سهام تشکیل بدهد در این صورت می‌تواند از این نوع ریسک جلوگیری کند. همچنین برای جلوگیری و کاهش ریسک غیرسیستماتیک، لازم است که سرمایه‌گذار اطلاعات دقیق و کاملی از اوضاع درونی شرکت داشته و انواع خطرات و ریسک‌های آن را مورد بررسی قرار دهد و در هنگام خرید سهم این ریسک‌ها را مدنظر قرار دهد.

ریسک سیستماتیک به ریسکی گفته می‌شود که کل بازار را تحت‌تأثیر قرار دهد. برخلاف ریسک غیرسیستماتیک، ریسک سیستماتیک قابلیت حذف و اجتناب ندارد. این نوع ریسک معمولاً قابل‌پیش‌بینی نیست، بنابراین با تنوع در خرید سهم نمی‌توان از وقوع آن جلوگیری کرد. برای پوشش این ریسک به‌جای خرید سهام متنوع می‌توان در بازارهای دیگری سرمایه‌گذاری کرد. مانند بازار مسکن، طلا و…از ریسک‌هایی که کل بازار و اقتصاد کلان را تهدید می‌کنند می‌توان به تحریم‌های سیاسی و اقتصادی و تورم و افزایش نرخ بهره و جنگ اشاره کرد.

ضریب بتا چیست؟ تعریف ضریب بتا

برای اندازه‌گیری رابطه‌ی بازده یک سهم مشخص و بازده کل بازار از شاخصی به نام بتا (β) استفاده می‌شود. به‌عبارت‌دیگر بتا میزان حساسیت یک سهم مشخص را نسبت به نوسانات کل بازار اندازه‌گیری می‌کند. ریسکی که به هر سبد دارایی تحمیل می‌شود به دودسته‌ی ریسک سیستماتیک و ریسک غیرسیستماتیک تقسیم‌بندی می‌شود. ازآنجایی‌که به ریسک سیستماتیک، ریسک غیرقابل‌اجتناب نیز گفته می‌شود، لذا برای تعیین میزان آن نیاز به شاخصی به نام بتا است؛ بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که ضریب بتا نوسانات یا ریسک سیستماتیک یک سهام یا سبد دارایی را در مقایسه با کل بازار اندازه‌گیری می‌کند.

ضریب بتا را می‌توان برای چند سهم نیز محاسبه کرد. بدین ترتیب برای محاسبه‌ی ضریب بتای چند سهم از میانگین وزنی ضریب بتای سهام موجود در سبد استفاده می‌کنیم. همچنین با محاسبه‌ی میانگین وزنی ضریب بتای دارایی‌های موجود در یک صندوق سرمایه‌گذاری می‌توان ضریب بتای صندوق سرمایه‌گذاری را نیز محاسبه کرد.

نحوه‌ی محاسبه‌ی ضریب بتا

همان‌طور که ضریب بتا در بورس چه کاربردی دارد؟ می‌دانید ضریب بتا میزان ریسک سیستماتیک سهام یا سبد دارایی‌ها را نسبت به کل بازار اندازه‌گیری می‌کند. ضریب بتا از تقسیم کوواریانس بین بازدهی سهام و بازدهی شاخص بازار بر واریانس بازار به دست می‌آید.

نحوه‌ی محاسبه‌ی ضریب بتا

تشریح متغیرها در فرمول بتا به شرح زیر است:

Ri: بازدهی سهام مورد نظر

Rm: بازدهی کلیت بازار

Cov: میزان ارتباط تغییرات سهام موردنظر با کلیت بازار

Var: میزان پراکندگی داده‌های مربوط به بازدهی بازار نسبت به میانگین

بتا چه اعدادی را اختیار می‌کند؟

بتا را می‌توان هم برای یک سهم و هم برای یک سبد از دارایی‌ها (پرتفوی) تعریف کرد. همچنین بتا می‌تواند از بازه‌ی منفی بی‌نهایت تا مثبت بی‌نهایت را در بربگیرد. در این بازه می‌توان بتا را از دو منظر بررسی کرد. پارامتر اول اندازه‌ی بتا و پارامتر دوم علامت بتا است که می‌تواند مثبت یا منفی باشد. علامت مثبت بتا به معنی همسو بودن با بازار است. چنانچه بازار مثبت باشد، سهم از وضعیت خوبی برخوردار است و حالت عکس قضیه نیز صادق است.

در حالتی که بتا بزرگ‌تر از یک باشد علامت مثبت دارد؛ به این مفهوم که به‌ازای ایجاد هریک واحد تغییر منفی در بازار، انتظار ایجاد چند واحد تغییر منفی در سهام موردنظر داریم. باتوجه‌به نکته‌ی بیان شده، در بازار‌های منفی، سهم‌هایی که بتای بالایی دارند ریسک بیشتری هم دارند. به همین صورت در بازار مثبت چنانچه بتای سهم بیش از 1 باشد، خطری سرمایه را تهدید نمی‌کند. چراکه با مثبت شدن بازار، سهام ما به‌اندازه‌ی بتا مثبت خواهد شد؛ بنابراین چنانچه بتا بیش از یک باشد، سهام از حساسیت بالایی نسبت به نوسانات کل بازار برخوردار است که اصطلاحاً به آن سهم‌های تهاجمی نیز گفته می‌شود.

در حالتی که بتا برابر با 1 باشد، سهام هم اندازه و همسو با بازار حرکت خواهد کرد. چنانچه بتا بین صفر و یک باشد، ازآنجایی‌که علامت مثبت دارد همسو با بازار حرکت می‌کند اما به‌اندازه‌ی بازار نوسان نمی‌کند. به‌عنوان‌مثال اگر بازار مثبت باشد سهمی که بتای آن بین صفر و یک باشد، نسبت به بازار به مقدار کمتری مثبت خواهد بود. بتای صفر یعنی اوراق مورد بررسی ارتباطی با کلیت بازار ندارد. در حالتی که بتا منفی است، چنانچه بازار مثبت باشد، اوراق مورد بررسی منفی خواهد بود، یا به‌عبارت‌دیگر بتای منفی به معنی خلاف جهت بازار بودن است.

بهترین ضریب بتا برای سرمایه‌گذاری

بهتر یا بدتر بودن ضریب بتا برای هر سرمایه‌گذاری به استراتژی سرمایه‌گذار بستگی دارد. بتای 1، برای سرمایه‌گذاری روی شاخص مناسب است. بتای بزرگ‌تر از یک برای سرمایه‌گذارانی که تمایل دارند اثر نوسان‌های شاخص را در سبد دارایی‌های خود تقویت کنند، مناسب است. چنانچه سرمایه‌گذار از منفی بودن بازار در آینده اطمینان داشته باشد، برای کسب سود در بازار منفی، بهتر است از بتای منفی استفاده کند و درصورتی‌که ترجیح سرمایه‌گذار بر این باشد که سبد دارایی‌های خود مستقل از جو عمومی بازار باشد بتای صفر مناسب‌تر است.

ضریب بتا در مدل capm

از کاربردی‌ترین و پایه‌ای‌ترین فرمول‌هایی که در بازار‌های مالی از آن‌ها استفاده می‌شود از مدل capm می‌توان نام برد. مدل capm مدل قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای است که برای تعیین بازده انتظاری یک سهم مشخص می‌توان از این فرمول استفاده کرد. این فرمول بیان می‌کند که از یک سهم چه میزان بازدهی را می‌توان انتظار داشت و این انتظار تحت‌تأثیر چه پارامترهایی است.

R_f یکی از پارامترهای فرمول capm است که نشان‌دهنده‌ی نرخ بازدهی، بدون ریسک است؛ درواقع بیان می‌کند که در شرایط کنونی بدون درنظرگرفتن ریسک بازدهی چقدر است. R_m از دیگر پارامترهای این فرمول است که بازده مورد انتظار کل بازار را نشان می‌دهد و پارامتر دیگر، بتا (β) یا ریسک سیستماتیک است. بازدهی مورد انتظار ما تابعی از متغیری مستقل به نام بازده بازار سهام است. چنانچه سرمایه‌گذار یا تحلیلگر بداند که بازار سهام در چه وضعیتی قرار دارد، سپس رابطه‌ی سهم خود با بازار را بررسی کند قادر خواهد بود که وضعیت آینده‌ی سهم خود را پیش‌بینی کند. این مدل بر اساس ریسک هر دارایی، ارزش‌گذاری آن دارایی را انجام می‌دهد و باتوجه‌به استفاده‌ی آسان از این مدل و همچنین دید خوبی که به سرمایه‌گذار می‌دهد، استفاده از آن در میان تحلیلگران و سرمایه‌گذاران محبوبیت دارد.

جمع‌بندی آکادمی دانایان

همان‌طور که خواندیم از ضریب بتا برای اندازه‌گیری ریسک سیستماتیک یا ریسک غیرقابل‌اجتناب استفاده می‌شود. کوواریانس بازدهی مورد انتظار سهم و کل بازار، تقسیم بر واریانس بازدهی کل بازار روش محاسبه‌ی این شاخص است. پارامترهای بازدهی بدون درنظرگرفتن ریسک، بازده مورد انتظار سهم و بازده کل بازار در مقدار این شاخص اثرگذار هستند. از این طریق هر سرمایه‌گذار می‌تواند با به‌دست‌آوردن ضریب بتای سهم، از میزان ریسک و نوسانات بازار مطلع می‌شود و باتوجه‌به معیارهای خود، ریسک‌پذیری خود، میزان شناخت بازار و وضعیت کنونی بازار نسبت به سرمایه‌گذاری تصمیم بگیرد.

ضریب بتا در بورس

عوامل زیادی در تصمیم گیری شما به عنوان یک تریدر نقش دارند. یکی از مهم ترین آن ها میزان ضریب بتا است. ضریب بتا برای مدیریت ریسک نقش زیادی را ضریب بتا در بورس چه کاربردی دارد؟ ایفا می کند.

مدیریت ریسک برای موفقیت در بازارهای مالی ضروری است. با آن می توانید خطرات احتمالی در راه رسیدن به اهدافتان را شناسایی و از آن ها جلوگیری کنید.

لذا اهمیت این موضوع سبب شده تا مقاله ی حاضر به طور اختصاصی به بررسی ضریب بتا، انواع حالت های آن و چگونگی محاسبه کردنش بپردازد.

توجه داشته باشید هر جا علامت اختصاری (B) را دیدید منظور همان ضریب بتا است.

فهرست محتوای مقاله:

• ضریب بتا در بورس به چه معنایی است؟
• حالت های مختلف آن در بازار سهام
• چگونگی محاسبه ی ضریب بتا در بورس
• جمع بندی

ضریب بتا در بورس به چه معنایی است؟

سهمی که خریداری می کنید، مسلما برای مدت زمانی آن را نگه می دارید و سپس می فروشید. این مدت زمان، بازدهی ای معینی دارد.

میزان این بازدهی را نوسانات قیمتی و تعداد سهم مشخص می کند. زمانی که شما بتوانید میزان ریسک معاملات را اندازه گیری کنید مسلما در تصمیم گیری تان نقش بسزایی دارد.

یعنی هر چه میزان تغییرات این بازدهی زیادتر باشد، میزان ریسک پذیری بالاتر است.

در واقع وقتی شما پیش بینی می کنید که شاخص بازار سهام رشد خواهد کرد، در این صورت می توانید سهامی را خریداری کنید که ضریب بتای بیش تری داشته باشند.

بالعکس زمانی هم که پیش بینی کنید شاخص در حال پایین آمدن است، باید سهامی را خریداری کنید که میزان (B) آن ها پایین تر باشد.

در حقیقت می توان گفت بتا یک معیار برای اندازه گیری ریسک سیستماتیک اوراق بهادار است.

ریسک سیستماتیک آن ریسکی است که تحت تأثیر عوامل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی نظیر تغییر قیمت ارز، سیاست های مالی دولت و … به وجود می آید و تأثیر زیادی بر بازار سهام دارد.

میزان این ریسک را با وجود تنوع پرتفوی هم نمی توان پایین آورد یا کامل از بین برد.

جالب است که هم چنین آن به یک شرکت یا شرکت های مختلفی اختصاص ندارد؛ چون حقیقتا اختصاص به تمام بازار سهام دارد.

بنابراین بتا معیاری نسبی است که میزان ریسک یک سهم را با در نظر گرفتن تغییرات قیمتی سهام های دیگر موجود در بازار بیان می کند.

برای به دست آوردن (B) در رابطه با یک سهم خاص، ریسک سهام مقایسه می شود همراه با ریسکی که شاخص کل بورس دارد.

در نهایت این که شما برای این که بدانید بازدهی یک سهم خاص چقدر با شاخص کل بورس همخوانی دارد، آن را با ضریب بتا به دست می آورید.

حالت های مختلف آن در بازار سهام

آن در بازار سهام، حالت های مختلفی دارد که از جمله ی آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اگر یک سهم (B) بیش تر از یک باشد، بالا رفتن یا پایین آمدن نرخ سهم، زیادتر از بالا رفتن یا پایین آمدن تمام بازار است.

در این حالت بازدهی نوسانات سهم نسبت به بازار بالاتر و بالطبع ریسک زیادتری هم می طلبد.

درست است که ریسک این حالت بالاتر است ولی اگر روند بازار، افزایشی باشد سود خوبی را برای شما ارمغان می آورد.

• اگر یک سهم (B) پایین تر از یک و بالاتر از صفر باشد، بالا رفتن یا پایین آمدن نرخسهم کم تر از حرکت کل بازار است.

در این حالت بازدهی نوسانات سهم از بازار پایین تر است و بالطبع ریسک کم تری را هم می طلبد.

پس این حالت نشان می دهد که آن سهم با تغییرات قیمتی بازار، تغییری پیدا نمی کند.

یعنی اگر یک سهم بتایش منفی باشد، رفتارش برعکس بازار سهام خواهد بود.

اما یک نمونه مثال برای این که مطلب بیش تر جا بیفتد؛ مثلا اگر بتای سهمی 2 است به این معناست که بازدهی آن سهم دو برابر شاخص کل است.

یعنی اگر شاخص کل 30 درصد رشد داشته باشد آن سهم 60 درصد رشد می کند یا اگر شاخص کل 40 درصد کاهش یابد، آن سهم 80 درصد کاهش پیدا می کند.

چگونگی محاسبه ی ضریب بتا در بورس

همان طور که گفته شد (B) بیانگر نوسانات قیمتی دارایی در مقایسه ی با تغییرات قیمت کلی بازار است.

به خاطر همین محاسبه ی آن چنین است:

باید کوواریانس بین بازدهی سهم و بازار را بر واریانس بازار تقسیم کنید.

باید توجه داشته باشید برای به دست آوردن بتای پرتفوی خود، لازم است (B) هر یک از سهام داخل پرتفویتان را به طور جداگانه به دست آورید. پس از آن میانگین بتاها را محاسبه می کنید.

اما برای انجام فرمول فوق ابتدا باید داده های لازم را استخراج کنید. داده های مرتبط با قیمت سهم تان و میزان شاخص کل برای مدت زمان مشخصی را پیدا کنید.

این اطلاعات در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران درج شده است. شما می توانید به راحتی از طریق این سایت، اطلاعات لازم را استخراج نمایید.

مثلا در تاریخ 1/8/1399 شاخص کل فلان عدد و قیمت سهم مورد نظرتان فلان عددی است. حتما لازم است بازه ی زمانی معینی را برای بررسی میزان شاخص کل و قیمت سهم در نظر بگیرید.

اطلاعات به دست آمده باید در برنامه ی اکسل وارد شوند. بعد از آن لازم است شما بازدهی سهم مورد نظر و شاخص کل را از طریق فرمول زیر به دست آورید:

Rt همان بازدهی دارایی یا شاخص کل است.

Pt قیمت دارایی (سهام) یا ضریب بتا در بورس چه کاربردی دارد؟ میزان شاخص کل روزانه است.

Pt–1 قیمت دارایی یا میزان شاخص کل یک روز قبل است.

حالا باید فرمول ضریب بتا را بر اساس بازه ی زمانی مورد نظرتان وارد یک سلول از شیت اسکل کنید.

بنابراین وقتی تاریخ مشخص شده و قیمت سهام و شاخص کل و بازده ی آن ها در آن تاریخ مشخص شود با وارد کردن این فرمول خود اکسل محاسبه ی ضریب بتا را برایتان انجام می دهد.

جمع بندی

دانستید که شما برای این که یک تریدر موفق باشید لازم است تصمیم گیری های درست انجام دهید.

لازم است مدیریت ریسک داشته باشید و ریسک های احتمالی برای رسیدن به مقاصدتان را شناسایی و با آن ها مقابله کنید.

یکی از مواردی که می تواند باعث تصمیم گیری های درست شما شود و به مدیریت ریسکتان در بازارهای سرمایه همچون بورس کمک کند، میزان ضریب بتا است.

آن معیاری برای اندازه گیری ریسک سیستماتیک بازار سهام است.

ریسک سیستماتیک تحت تأثیر عوامل مختلف اقتصادی، اجتماعی و سیاسی به وجود می آید و کل بازار را تحت تأثیر قرار می دهد.

کل بازار که تحت تأثیر قرار بگیرد پس حتما بر روی سهامی که شما هم دارید اثر خواهد گذاشت. پس هیچ سهمی در برابر ریسک سیستماتیک ایمن نیست.

در این موقعیت، شما به عنوان یک تریدر باید بتوانید از این وضعیت بازار به نفع خود استفاده کنید.

شما با کمک محاسبه ضریب بتا که در این مقاله به طور مختصر بیان شد، می توانید بفهمید که سهمتان را تا چه مدت زمان نگه دارید یا کی بفروشید.

البته بتا حالت های مختلفی همچون مثبت، منفی و صفر دارد. مثبت یعنی بازده ی سهم مورد نظرتان با شاخص کل در یک جهت حرکت می کند.

منفی یعنی بازده ی سهم مورد نظرتان با شاخص کل واگرایی دارد. صفر هم به این معناست که بازده ی سهمتان اصلا هیچ تأثیری از شاخص کل نمی گیرد.

اما اگر دوست دارید به طور کاربردی با محاسبه ضریب بتا آشنا شوید حتما از آموزش های شرکت آکادمی طهرانی استفاده کنید.

آموزش های آکادمی طهرانی هم به صورت حضوری و هم غیر حضوری صورت می گیرد. پس شما می توانید به راحتی در منزل خودتان چگونگی مدیریت ریسک بازارهای مالی را آموزش ببینید.

بتا منفی سهم چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟

بتای منفی یکی دیگر از اصطلاحات در علم بورس است. لازم است افرادی که به تازگی وارد بورس می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند این اصطلاحات را شناخته و بتوانند از آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها به خوبی و در جایگاه مناسب استفاده کنند. بازار بورس کس از بازار پنج گانه مالی در کشورمان است که عده بسیار زیادی تمایل دارند در این بازار فعالیت کنند. در سایت دلفین وست تلاش می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنیم شما را با مبانی اولیه بورس و همچنین کلیه قوانین آن به طور کامل آشنا سازیم تا بتوانید موفقیت بیشتری در این بازار به دست آورید. در این مقاله ضریب بتا در بورس چه کاربردی دارد؟ قصد داریم بتای منفی سهم را برای شما توضیح دهیم و نحوه محاسبه آن را یاد دهیم. پس اگر به دنبال فهمیدن بتای منفی سهم هستید این مطلب را از دست ندهید.

منظور بتای منفی سهم چیست؟

اگر با بازار بورس آشنایی داشته باشید حتما شاهد نوسانات در این بازار بوده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اید. برای مثال ممکن است قیمت یک سهام ناگهانی رشد کند و یا قیمت آن افول کند. همچنین اخبار و شایعات می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانند در این مساله تاثیرگذار باشند. در نتیجه لازم است افراد به طور کامل با بازار بورسی آشنایی داشته و با دانش وارد این مسیر شوند. ضریب بتا (Beta Coefficient) معیاری آماری است که در مورد نوسانات بازار بورس اطلاعاتی را در اختیار سرمایه گذاران قرار داده و با استفاده از بازده سهام یا شاخص بازار سنجیده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود.

اگر بتا برای یک سهم برابر یک باشد به این معنا است که نوسانات کاهس و افزایشی قیمت یکسان خواهد بود اما اگر این عدد برابر ۲ باشد به این معنی است که افزایش و یا کاهش دو برابر خواهد شد. بنابراین می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توان گفت هر سهمی که بتای آن از عدد یک کم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر باشد می گویند بتای سهم منفی است. ضریب بتا در حالت ریاضی برابر است با شیب ضریب بتا در بورس چه کاربردی دارد؟ یک معادله رگرسیون خطی که نوسانات ثیمت سهم در برخورد با بازار کلی را نشان می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد.

نحوه محاسبه بتا منفی

پیش از این نیز گفتیم که ضریب بتا اندازه ریسک سبد سهام نسب به پرتفوی بازار را نشان می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد و نوسان قیمت را برای یک سهم نسب به کا بازار در نظر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیرد. برای محاسبه مقدار ضریب بتای منفی از روابط زیر استفاده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود.

در بازار بورس عده ای هستند که کار محاسبه ضریب بتا برای سهم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مختلف را نشان می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهند. به طور کلی اگر ضریب بتا برابر یک باشد آن سهم نوسانات برابری با بازار بورس دارد. اگر این مقدار کم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر از یک باشد بتا منفی است و البته ریسک کم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر است. اگر ضریب بتا از یک بیشتر باشد می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند افت و خیز شدیدی داشته باشد و در صورتی که این عدد برابر صفر باشد سهم هیچ تغییری نخواهد کرد و وابستگی به بازار کلی ندارد و اگر ضریب بتای سهم از صفر کم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر باشد در خلاف جهت بازار افزایش یا کاهش قیمت خواهد داشت. پس هر چه این عدد بزرگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر باشد هم پتانسیل برای رشد و سود بیشتر است و هم ریسک برای کاهش و افول وجود دارد. سهم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی که بتای منفی دارند در خلاف جهت بازار هستند و این مساله موجب می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود هنگامی که شاخص بازار افول می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند افراد برای کاهش ریسک به دنبال این گونه سهم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها بروند تا بتوانند سود بیشتری به دست آورند.

برای محاسبه ضریب بتا می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانید از سامانه و یا نرم افزار اکسل استفاده کرده و مقدار آن را حساب کنید. برای این کار لازم است به سایت مرکز پردازش اطلاعات ایران مراجعه کرده و صندوق مورد نظر خود را انتخاب و بر طبق سایت پیش بروید تا بتوانید ضریب بتا را برای سهم خود محاسبه نمایید.

ضریب بتا

پیش از این در مورد ضریب بتا و نحوه محاسبه آن و همچنین مقادیر مختلف آن صحبت کردیم در ادامه قصد داریم گفته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های خود را به شکل مرتب شده تر برای شما بیان کنیم تا با مقادیر مختلف بتا و شرایط آن آشنا شوید.

1. ضریب بتا برابر با یک در نتیجه همسو با بازار پیش می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رود.
2. ضریب بتا برابر صفر، در نتیجه خنثی و هیچ تاثیری از شاخص نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پذیرد.
3. ضریب بتا کم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر از صفر در خلاف جهت کلی بازار.
4. ضریب بتا بیشتر از یک، نوسانات بالا، ریسک زیاد و حالت تهاجمی.
5. ضریب بتا کم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر از یک، بتای منفی سهم، کم ریسک و کند، ثقیل و تدافعی

سرمایه گذاری در بتای منفی

تا این جای کار شما را با بتای منفی سهم آشنا کرده و تلاش کردیم شرایط مختلف بتا را برای شما شرح دهیم. اگر تا این جا مقاله را خوانده باشید می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانید مقدار بتا را برای هر سهم حساب کنید. اما سرمایه گذاران باید بدانند چه موقع به سراغ سهامی که بتای آن منفی است بروند. یک سرمایه گذار هوشمند می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌داند زمانی که شاخص کلی بازار پایین می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آید سهم با بتای منفی ریسک کم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تری دارد این در حالی است که هنگامی که شاخص کلی بازار بالا است و سیر صعودی دارد انتخاب سهم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی که بتای آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها منفی است نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند گزینه مناسبی باشد زیرا در رونق بازار قیمت آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها افول پیدا می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند. پس در این شرایط بهتر است روی سهم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی با بتای مثبت سرمایه گذاری کنیم تا بتوانیم با اطمینان بیشتری در کار خود اقدام کرده باشیم.

سخن پایانی

ابزارهای بسیار زیادی در بازار بورس وجود دارد که لازم است سرمایه گذاران نسب به آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها اطلاعات کافی داشته باشند. یکی از این ابزار ضریب بتا است که می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانید به شکل های مختلف آن را محاسبه کنید. ضریب بتا می‌تواند مقادیر مختلفی داشته باشد که با توجه به شرایط مختلف از آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها استفاده کنید. فراموش نکنید در واقع این ضریب شرایط یک سهم را نسبت به سهام کلی بازار نشان می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد. در این مقاله تلاش کردیم علاوه بر آشنایی شما با ضریب بتا و نحوه محاسبه آن در مورد سرمایه گذاری در ضریب بتای منفی سهم اطلاعاتی را در اختیار شما قرار دهیم که امیدواریم برای شما سودمند باشد. یکی دیگر از مقالات مرتبط در این زمینه خط روند است که می‌توانید آن را بخوانید.