مثالی از انتشار اوراق بهادار

راه‌حل‌هایی برای کمرنگ شدن موانع انتشار اوراق بدهی

عضو هیئت‌مدیره بورس تهران به ارائه راه‌حل‌هایی برای کمرنگ شدن موانع انتشار اوراق بدهی و تأمین ‌مالی در بازار سرمایه پرداخت.
به گزارش پایگاه خبری بازار سرمایه (سنا)، امیر تقی‌خان تجریشی، ضمن بررسی موانع اصلی تأمین مالی از بازار سرمایه، بالا بودن نرخ سود سپرده‌های بانکی که منجر به بالا رفتن سود مورد انتظار اوراق بهادار منتشرشده می‏شود را یکی از این مانع‌ها دانست و گفت: محوریت تضمین بانکی برای انتشار به علت عدم پذیرش نقش کلیدی شرکت‌های رتبه‌بندی، عدم اقبال شرکت‏های بزرگ به این راه‏کار به علت نبودِ اتفاق‌نظر بر روی مشوق‌ها از دیگر موانع موجود در این مسیر هستند.
تقی‌خان تجریشی در ادامه راهکارهایی جهت تسهیل فرایند انتشار اوراق بدهی و نهایتاً کاهش هزینه تأمین مالی برای انتشار اوراق بدهی ارائه کرد و گفت: در گام نخست باید دید تاریخ از بازار انتشار اوراق بدهی در بازار سرمایه به ما چه می‏گوید؛ اولین قانون مهم برای انتشار اوراق بهادار در سال ۱۹۳۳ میلادی، برگرفته از درس‏های رکود بزرگ ۱۹۲۹ در آمریکا، به تحریر درآمد. این قانون سنگ بنای بزرگ‌ترین بازار بدهی تأمین مالی اولیه در تاریخ شد. اکنون با گذشت بیش از حدود ۸۰ سال از آن زمان، می‏توان درس‌های زیادی از آن آموخت.

مواردی که نیاز به بررسی دارند
تقی‌خان تجریشی اضافه کرد: نیاز به مهندسی مجدد فرایند انتشار اوراق، مقررات زدایی، اصلاح و بازنویسی بخشی از قانون، تنوع‌بخشی به روش‌های تعهد پذیره‌نویسی و بازارگردانی و ایجاد ظرفیت‌های جدید از جمله نکاتی است که باید در این خصوص به آن توجه کرد. همچنین، توجه به این نکته ضروری است که رویکرد اجرای راه‌حل‌ها باید به‌گونه‌ای تعریف شود تا تمامی ذی‌نفعان را در برگیرد.
این کارشناس بازار سرمایه، نخستین نکته در بررسی موانع تأمین مالی از بازار سرمایه را نیاز به مهندسی مجدد فرایند انتشار اوراق عنوان کرد و توضیح داد: به نظر می‌رسد رفت‌وبرگشت مستندات بین سازمان بورس و اوراق بهادار، بورس‌ها، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه و شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه، قابلیت کوتاه شدن دارد. با توجه به اینکه در بسیاری از مستندات امضای تمامی ارکان شامل مشاور عرضه، بازارگردان، متعهد پذیره‌نویس و ضامن مورد ‌انتظار است، چنین اتفاقی خود به‌تنهایی تأخیر بسیار بالایی ایجاد خواهد کرد.

چطور می‌توان از تأخیر در روند تأمین مالی جلوگیری کرد؟
وی برای حل این مشکل پیشنهاد کرد: به نظر من بهتر است مرجع اجرایی، بورس اوراق بهادار، بورس انرژی و بورس کالا باشند و حتی اگر نیازی به تأیید مراجع دیگر باشد، کل فرایند اعطای مجوز یکپارچه شود و نقش سازمان، نظارت باشد. بدیهی است راه‌حل‌های این بخش با توجه به اینکه در حال حاضر در اختیار سازمان بورس است، می‌تواند در مدت‌زمان کوتاهی، با تفویض به بورس مربوطه و یکپارچه کردن فرایند، فرایند فعلی انتشار اوراق را بهینه کند.
تجریشی اصلاح و بازنویسی بخشی از قانون انتشار اوراق را دومین موضوع در این راستا عنوان کرد و افزود: در این بخش این موضوع مطرح است که آیا اساساً برخی قوانین و مقررات باید باقی بماند. برای مثال، سازمان بورس در سال گذشته، دستورالعملی با موضوع «اصلاح دستورالعمل‌های انتشار اوراق اجاره، مرابحه، سفارش ساخت و رویه اجرایی انتشار اوراق مشارکت»‌ در تاریخ ۲۰ تیر ۱۳۹۴ منتشر کرد که در آن شرایط جدیدی تعریف شده است که در صورت احراز بانی، باید الزام وجود ضامن رفع شود و پذیره‌نویسی تنها به روش ثبت سفارش انجام شود.
وی اضافه کرد: عضویت در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران یا فرابورس ایران، کسب امتیاز اطلاع‌رسانی مشخص از واحد نظارت بر ناشران سازمان بورس و اوراق بهادار و توثیق اوراق بهادار نزد شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه به نفع نهاد واسط بر اساس ضرایب تعیین‌شده در دستورالعمل از جمله شرایطی است که در اصلاحیه مذکور معرفی شد. افزودن این تبصره باعث کاهش یک تا ۵/۱ درصدی هزینه انتشار برای بانیان بورسی و فرابورسی شد؛ البته با توجه به این محدودیت، شرکت‌های غیر بورسی نمی‌توانند از این مثالی از انتشار اوراق بهادار امتیاز استفاده کنند که پیشنهاد می‌شود، شرایطی در این تبصره لحاظ شود تا شرکت‌های غیر بورسی نیز بتوانند از این مزیت به‌منظور کاهش هزینه تأمین مالی استفاده کنند.

تعهد پذیره‌نویسی و بازارگردانی، موضوعی در راستای کاهش هزینه‌ها
عضو هیئت‌مدیره بورس تهران عنوان کرد، موضوع سومی که می‏توان با اعمال تغییرات در آن به کاهش هزینه تأمین مالی پرداخت مربوط به «تعهد پذیره‌نویسی و بازارگردانی» است و توضیح داد: یکی از ارکان با اهمیت هر نوع از انتشار اوراق بهادار رکن متعهد پذیره‌نویس آن است. این رکن وظیفه تسهیل عرضه کردن اوراق و جذب منابع مالی را به عهده دارد. این رکن به‌وسیله قراردادی که با ناشر می‌بندد، به‌ ازای دریافت کارمزد، مقداری از ریسک عدم عرضه شدن اوراق و بازاریابی آن را به عهده خواهد گرفت.
تجریشی تصریح کرد: روش ضمانت شرکتی (Firm Commitment) در حال حاضر تنها روش رایج تعهد پذیره‌نویسی در حال اجرا در بازار سرمایه ایران است. در این رویکرد یک متعهد پذیره‌نویس تضمین می‌کند که تمامی اوراق منتشره را خریداری کند، چه بتواند آن‌ها را به سرمایه‌گذاران بفروشد چه نتواند؛ این رویکرد بهترین گزینه برای ناشر است زیرا که از جذب کامل منابع مالی مطمئن می‌شود.
وی اظهار کرد: هزینه تعهد پذیره‌نویسی این روش از سایر روش‌ها بیشتر است، درحالی‌که با استفاده از دیگر روش‏ها می‌توان هزینه تأمین مالی را کاهش داد. برای مثال در مدل «تعهد پذیره‌نویسی بهترین تلاش» (Best Effort)، متعهد پذیره‌نویس می‌پذیرید برای اوراق عرضه‌شده بازاریابی کند و آن‌ها را به فروش برساند اما تضمینی برای خرید اوراق نخواهد داشت. بدیهی است در این حالت کارمزد متعهد پذیره‌نویس بسیار کمتر خواهد بود. پیشنهاد می‌شود ناشران با توجه به وضعیت بازار، میزان وجه موردنیاز و محل مصرف آن، بتوانند از روش‌های دیگر تعهد پذیره‌نویسی استفاده کرده و هزینه تأمین مالی خود را کاهش دهند.

تأمین مالی جمعی (Crowd Funding) روشی برای کاهش هزینه‌های تأمین مالی
تقی‌خان تجریشی افزود: علاوه بر این با انجام کل یا بخشی از فعالیت پذیره‏نویسی توسط تأمین مالی جمعی نیز می‌توان هزینه تعهد پذیره‌نویسی و به‌تبع آن هزینه تأمین مالی ناشر را کاهش داد. به‌طورمعمول متعهد پذیره‌نویس اوراق بدهی از بین شرکت‌های تأمین سرمایه انتخاب می‌شود. سرمایه محدود این شرکت‌ها و حجم بالای اوراقی که تعهد پذیره‌نویسی آن‌ها را پذیرفته‌اند، باعث می‌شود نتوانند اوراق جدید متعهد مثالی از انتشار اوراق بهادار شده را نزد خود نگه‌داشته و مجبور می‌شوند با نرخ ترجیهی آن‌ها را واگذار کنند؛ درنتیجه نرخ بالاتری برای کارمزد پذیره‌نویسی درخواست می‌کنند.
وی ادامه داد: اگر ناشر بتواند به گروهی از سرمایه‌گذاران تعهد دهد که در صورت خرید اوراق در زمان پذیره‌نویسی و نگه‌داری تا سررسید، سود با نرخ ترجیهی (به‌عنوان‌مثال یک درصد بالاتر از سود اعلام‌شده) بپردازد، حجم نقدینگی کمتری از سوی متعهد درگیر می‌شود و ناشر می‌تواند برای باقی‌مانده اوراق با کارمزد کمتری قرارداد تعهد پذیره‌نویسی انعقاد کند.
تقی‌خان تجریشی ادامه داد: به‌عنوان موضوع چهارم، علاوه بر مطالب ذکر شده، این سؤال مطرح است که چرا تنها باید دو گزینه انتشار اوراق بهادار وجود داشته باشد؛ یا سود بدونِ ریسکِ قطعیِ ثابت یا سهام. با نگاهی به ابزارهای مالی مورداستفاده در بازارهای مالی کشورها، استفاده از ابزارهای دیگری چون تعریف سهام ممتاز، رتبه‌بندیِ بدهی‌ها، اوراق قرضه قابل‌تبدیل (Convertible Bonds) و صندوق سرمایه‌گذاری پروژه (Investment Project Fund) می‌تواند باعث افزایش ظرفیت استفاده از بازار سرمایه در تأمین مالی شود؛ موضوعی که در پروژه‌های پژوهشی متعددی ابزارهای مالی جدید را معرفی و به بیان و بررسی چالش‌ها و ارائه راه‌حل‌های اجرایی پرداخته است.
وی اجرایی شدن ابزارهایی مانند اوراق مشتقه بر روی سود تقسیمی حال شده، اوراق مشتقه بر روی سود تقسیمی پیش از تقسیم، اوراق بر پایه دارایی، اوراق بر اساس سود تقسیمی سهامدار عمده و … را ابزارهایی در راستای افزایش ظرفیت بازار سرمایه به‌منظور تأمین وجوه بیان کرد.

انواع اوراق بهادار قابل معامله در بورس

اوراق بهادار قابل معامله 4 نوع میباشد که در ادامه مقاله به انواع آن خواهیم پرداخت.

اوراق مشارکت

این نوع اوراق نشان می دهد که در یک طرح اقتصادی، همکاری و مشارکت برای دارندگان این اوراق وجود دارد. فرض کنید یک شرکت خودروسازی برای راه اندازی خط جدید تولید خود به سرمایه نیاز دارد. بنابراین شرکت خودروساز، اوراق مشارکت منتشر می کند و با فروش آن به سرمایه گذاران، منابع مالی مورد نیاز خود را تأمین می نماید و هر کدام از سرمایه گذاران با توجه به سرمایه ای که در این مشارکت در نظر گرفته است در آن سهیم خواهد بود.

در نظر داشته باشید که برای انتشار اوراق مشارکت، طرح مذکور باید دارای توجیه اقتصادی باشد و در صورت تأیید این طرح توسط بانک مرکزی یا سازمان بورس، آن شرکت مجوز انتشار اوراق را خواهد گرفت و سود پرداختی نیز طبق این طرح توجیهی به طور دقیق مشخص خواهد شد.

شرکت انتشار دهنده اوراق تضمین می نماید که در فواصل زمانی تعیین شده سود مشخص را به عنوان سود علی الحساب به سرمایه گذاران پرداخت نماید. لازم به ذکر است سود این اوراق توسط بانک و یا مؤسسات مالی و اعتباری معتبر تضمین می شود. سود قطعی را شرکت بعد از پایان طرح محاسبه می نماید و اگر سود قطعی طرح از سودهای علی الحساب بیشتر باشد، مابه التفاوت به سرمایه گذاران پرداخت می شود و اگر طرح زیان کرده باشد، جبران مابه التفاوت به عهده ضامن می باشد.

نکاتی در مورد اوراق مشارکت:

• با توجه به اینکه سود این اوراق بهادار به صورت تضمین شده می باشد، ریسکی متوجه سرمایه گذار نخواهد بود.
• سودهای پرداخت شده بابت اوراق مشارکت معاف از مالیات می باشد.
• این اوراق مشارکت معمولا بی نام می باشند و فردی که این اوراق را در اختیار داشته باشد، مالک آن است. بنابراین باید از این اوراق محافظت نمود و البته برای محافظت هرچه بهتر، می توان آن را نزد بانک به امانت گذاشت تا از مواردی مانند سرقت و آتش سوزی و … در امان باشد.
• اوراق مشارکت برای طرح های اقتصادی عموما زمان بر است و دارای سررسید های ۳ یا ۴ ساله می باشند. اما می توان با مراجعه به یکی از شعب بانکی که اوراق را از آنجا خریداری نموده اید، این اوراق را زودتر از موعد سرسید تحویل و اصل پول خود را دریافت نمایید. سود های دریافتی تا تاریخ تحویل اوراق متعلق به فرد خواهد بود. البته معمولا در تسویه های زودتر از موعد، بانک نرخ سود پرداختی را کاهش داده و مابه التفاوت نرخ جدید و نرخ پرداختی را از مشتری خواهد گرفت.
• اگر اوراق بهادار مشارکت در بورس یا فرابورس پذیرفته شده باشد، می توان قبل از سررسید با مراجعه به کارگزاری نیز، این اوراق را به قیمتی که برای آن در بورس متقاضی وجود دارد، فروخت که در این صورت سود آن کاهش نمی یابد.

ناشران اوراق مشارکت چه کسانی هستند

علاوه بر شرکت های فعال در بخش خصوصی، دولت و شهرداری ها نیز برای تأمین منابع مالی پروژه های عمرانی، زیر بنایی، ساخت خطوط جاده ای، سدی تونل و … این اوراق را منتشر می کنند.

اوراق اجاره

فرض کنید یک شرکت هواپیمایی برای افزایش ظرفیت حمل و نقل مسافران خود، نیاز به یک فروند هواپیمای جدید دارد. اما در حال حاضر هیچ منبع مالی برای خرید این هواپیما را ندارد. بنابراین یک سازمان مالی این اوراق را منتشر میکند که نام آن نهاد واسط می باشد.

البته قبل از آن مجوز انتشار این اوراق باید از سازمان بورس گرفته شود و پس از آن نهاد واسط، این اوراق را به سرمایه گذاران می فروشد و با وجوه حاصل از فروش آن، هواپیمای مورد نیاز شرکت ناشر را می خرد و به آن اجاره می دهد. ناشر موظف است طی فواصل زمانی معین اجاره بها را به نهاد واسط پرداخت نماید و نهاد واسط نیز این مبلغ را به سرمایه گذاران پرداخت خواهد کرد.

پرداخت اجاره بها نیز مانند سود اوراق مشارکت توسط بانک مرکزی یا موسسه مالی و اعتباری معتبر تضمین می شود. در پایان دوره، نهاد واسط هواپیما را به قیمت خریداری شده به ناشر فروخته و اصل پول سرمایه مثالی از انتشار اوراق بهادار گذاران را به آنها بر می گرداند. نهاد واسط در واقع نقش واسط بین خریدار و شرکت ارائه دهنده اوراق را دارد.

نکاتی در مورد اوراق اجاره

• با توجه به اینکه سود این اوراق به صورت تضمین شده می باشد، ریسکی متوجه سرمایه گذار نخواهد بود.
• سود های پرداختی معاف از مالیات می باشد.
• خریداران اوراق اجاره همانند اوراق مشارکت به نسبت سرمایه خود مالک دارایی مورد اجاره اند. بنابراین، این اوراق نیز مانند اوراق بهادار اسلامی می باشد که به پشتوانه یک دارایی معین منتشر شده است.
• اگر زودتر از موعد سررسید قصد فروش اوراق اجاره را دارید، در این صورت برای فروش این اوراق، به شرکت کارگزاری مراجعه کرده و درخواست فروش خود را اعلام نمایید. اگر خریداری برای این اوراق وجود نداشت، فردی تحت عنوان بازار گردان وظیفه دارد با خرید این اوراق نقد شوندگی آن را تضمین نماید.

انواع اوراق اجاره

اوراق اجاره طبق نوع قرارداد

1. اوراق اجاره به شرط تملیک: مثال هواپیما را به یاد بیاورید. در این مثال هواپیما با این شرط به شرکت هواپیمایی اجاره داده شد که این شرکت هواپیما را در پایان مثالی از انتشار اوراق بهادار دوره با قیمت معین خریداری نماید. به این اوراق بهادار، اوراق اجاره به شرط تملیک گفته می شود. در ایران تمام اوراق اجاره منتشر شده از این دسته می باشند.
2. اوراق اجاره عادی: اگر در مثال هواپیما، شرط نشده باشد که هواپیما در پایان دوره مثالی از انتشار اوراق بهادار اجاره توسط شرکت هواپیمایی خریداری شود، نهاد واسط باید این هواپیما را خود بفروش برساند که در این صورت احتمال این که هواپیما به قیمت کمتر فروخته شود وجود خواهد داشت. پس تضمینی وجود ندارد که عین مبلغ سرمایه گذاری به افراد داده شود.

اوراق اجاره طبق هدف انتشار

1. اوراق اجاره باهدف تأمین دارایی: با فرض همان مثال قبل، شرکت با هدف تأمین دارایی خود برای افزایش ظرفیت حمل و نقل مسافر اوراق را منتشر کند.
2. اوراق اجاره باهدف تأمین نقدینگی: اگر شرکت هواپیمایی با کمبود ظرفیت روبه رو نباشد ولی برای فعالیتهای دیگر مشکل نقدینگی داشته باشد، در این صورت چند هواپیما را می فروشد و با این مبلغ نقدینگی اش را افزایش می دهد و دوباره هواپیما را اجاره می کند.
3. اوراق اجاره رهنی: یکی از قراردادهایی که بانکها و شرکتهای لیزینگ بر اساس آن به متقاضی تسهیلات می دهند، قرارداد اجاره به شرط تملیک است. طبق این قرارداد بانک دارایی متقاضی را خریداری می نماید و در قالب قرارداد اجاره به شرط تملیک به وی می دهد. در این قرارداد دارایی برای بانک است. حال اگر بانک قبل از سررسید پول بخواهد، دارایی ای که در رهنش است را به نهاد واسط می فروشد و تأمین مالی می کند. نهاد واسط هم اوراق اجاره منتشر می کند و با پول آن دارایی را خریداری می نماید. بنابراین مالکیت از بانک به دارندگان اوراق منتقل خواهد شد.

سهام در اوراق بهادار

این نکته بسیار جالب را بدانید که معاملات سهام در بورس بیشترین حجم معاملات را در این بازار شامل می شود. سهم را می توان به اندازه مالکیت هر شخص نسبت به دارایی معرفی نمود. فرض کنید کارخانه ای با سرمایه ۱ میلیارد تومان داریم. اگر کل این کارخانه متعلق به یک نفر باشد تنها آن فرد مالک کارخانه است اما اگر ۴ نفر به نسبت مساوی مالک کارخانه باشند در آن صورت سهم هر کدام، یک چهارم خواهد بود.

بنابراین معنی سهم را می توان به اندازه مالکیت هر شخص از دارایی های موجود دانست. در میان اوراق بهادار موجود در بازار، سهام عادی متداول ترین اوراق بهادار محسوب می شود. سهام عادی دارای ارزش اسمی بوده و تعداد آن برای هر شرکت، بسته به میزان سرمایه آن شرکت می باشد. در حال حاظر ارزش هر سهم برابر هزار ریال معادل یک صد تومان در هر سهم عادی در ایران می باشد. تعداد سهام عادی هر شرکت نیز حاصل تقسیم سرمایه آن بر ارزش اسمی هر سهم می باشد.

ویژگی های سهام عادی

• سهامداران به نسبت تعداد سهام عادی که خریداری نموده اند، مالک شرکت می باشند.
• مسئولیت سهامداران محدود به تعداد سهام آنها می باشد. یعنی در صورت ورشکستگی شرکت، چنانچه پول حاصل از فروش تمام دارایی های شرکت کفاف همه بدهی های شرکت را ندهد، برخلاف شرکت های تضامنی، سهامداران عادی شرکت های سهامی عام مسئولیتی مازاد بر تعداد سهامشان در قبال تسویه بدهی های شرکت نداشته و تحت پیگرد قانونی قرار نخواهند گرفت.
• سهام عادی فاقد زمان سررسید بوده و ناشر سهام عادی ملزم به باز خرید این اوراق نمی باشد.
• بیشترین ریسک سرمایه گذاری متوجه صاحبان سهام عادی در شرکت خواهند بود، زیرا در صورتی که سهم شرکت با کاهش سود و یا دچار زیان گردیده باشد، ارزش بازاری و ذاتی سهام عادی آن شرکت کاهش خواهد یافت. در نظر داشته باشید که زمانی که یک شرکت منحل می شود و یا تمام دارایی های موجود شرکت بفروش می رسد، در این لحظه پس از تسویه همه بدهی های شرکت و پرداخت حقوق صاحبان سهام ممتاز، آن چیزی که باقی خواهد ماند را بین صاحبان سهام عادی به نسبت مالکیتشان تقسیم خواهند نمود. بنابراین گفته می شود که دارندگان سهام عادی مالک نهایی شرکت می باشند.
• به میزان تعداد سهام، سهامداران عادی شرکت و درصد مالکیت آنان می توانند در انتخاب هیئت مدیره شرکت و یا با تأیید اهداف مدیریت شرکت و یا رد آن (تغییر ساختار درونی، یکی شدن شرکت ها، افزایش سرمایه و یا کاهش سرمایه) حق رأی دارند. اما این موضوع را نمی توان به این صورت در نظر گرفت که هر کدام از سهام داران می توانند نظرات و تفکرات شخصی خود را بر این شرکت اعمال نمایند بلکه فقط می توانند با توجه به رای خود در تصمیم گیری های شرکت که توسط مدیران صورت می گیرد، اظهار نظر نماید.

قراردادهای آتی در اوراق بهادار

آتی سهم

قرارداد آتی سهام نوع دیگری از قرارداد است که در آن فروشنده این قرارداد متعهد می گردد که تعداد مشخصی از یک سهام را در آینده با قیمت معین به خریدار تحویل نماید. از طرف دیگر تعهد خریدار این قرارداد آتی این است که سهام مورد نظر را در تاریخ تعیین شده، با قیمت معین از فروشنده اوراق، خریداری نماید.

آتی کالا

قرارداد آتی نوعی ابزار مشتقه (مبتنی یا مشتق از یک دارایی پایه) است که به واسطه آن فروشنده تعهد می کند در زمان مشخصی (سررسید)، مقدار معینی از یک کالای مشخص را به قیمتی که در لحظه حال (همین لحظه) تعیین می کنند، به خریدار بفروشند. و تعهدی که طبق این قرار داد خریدار را ملزم می کند تا کالای مورد نظر را با همان مشخصات (مقدار و زمان)، خریداری نماید.

بنابراین به طور خلاصه قرارداد آتی را می توان توافقنامه ای دو طرفه دانست که مبتنی بر خرید یا فروش دارایی مشخص می باشد البته مثالی از انتشار اوراق بهادار در زمان مشخص و در آینده و با توجه به قیمت مشخص در حال حاضر نیز می باشد.

نقش نهاد واسط در فرآیند انتشار اوراق اجاره چیست؟

ضمن معرفی اوراق اجاره به‌عنوان یکی‌از انواع اوراق بهادار اسلامی با سود مشخص و تضمین‌شده، گفتیم که انتشار اوراق اجاره، توسـط یک نهاد مالـی به نام "نهاد واسط" انجام می‌شود؛ به این صورت که نهاد واسط اوراق اجاره را به سرمایه‌گذاران فروخته و با وجوه حاصل از آن، دارایی موردنیاز شرکت متقاضی (مثلا هواپیما برای شرکت هواپیمایی) را خریداری کرده و به شرکت مذکور اجاره مثالی از انتشار اوراق بهادار می‌دهد.

در طول دوره اجاره نیز نهاد واسط، مبالغ اجاره بها را از آن شرکت دریافت کرده و به دارندگان اوراق که در واقع مالک دارایـی هستند، پرداخت می‌نماید.

سؤالی که ممکن است در این خصوص، برای شما به وجود آمده باشد، این است که اساسـا نقش نهاد واسط چیست و اگر این نهاد از فرایند انتشار اوراق‌اجاره حذف شود، چه مشکلی ایجاد خواهد شد؟

باز گردیم به مثال شرکت هواپیمایی. در این مثال گفتیم که نهاد واسط هواپیما را با منابع مالی حاصل از فروش اوراق اجاره به سرمایه‌گذاران، خریداری کرده و سپس به شرکت هواپیمایی، اجاره می‌دهد. حال فرض کنید نهاد واسط از این فرآیند حذف شود. چه اتفاقی رخ خواهد داد؟

طبیعتا سرمایه‌گذاران باید مبالغ مختلفی را که در اختیار دارند، یکجا جمع کرده، هواپیما را خودشان خریداری کنند و در قالب قراردادهای جداگانه، سهم خود از هواپیما را به شرکت هواپیمایی اجاره دهنـد! همچنین هرکدام، مستقیم با شرکت هواپیمایی در ارتباط بوده و مبالـغ اجاره‌بهای خود را دریافت نمایند. در پایان دوره اجاره هم باید همه سرمایه‌گذاران، با شرکت هواپیمایی، قراردادهای فروش جداگانه منعقد کرده و سهم خود از هواپیما را به شرکت مذکور بفروشند.

مشخص است که این کار بسیار دشوار و پردردسر است. هم سرمایه‌گذاران و هم شرکت هواپیمایی درگیر مجموعه‌ای از روابط کاری خواهند شد که انجام آن وقت و انرژی بسیار زیادی از طرفین خواهد گرفت. بنابراین، نهاد واسط این نقش را به عهده می‌گیرد تا فعالیت اقتصادی طرفین تسهیل شود.

نهاد واسط، همان طور که از اسمش هم مشخص است، نقش واسطه بین خریداران اوراق اجاره، به عنوان موجر و شرکت متقاضی دارایی، به عنوان مستأجر را ایفا می‌کند. این نهاد از یک‌سو، وکیل سرمایه‌گذاران محسوب می‌شود؛ زیرا به وکالت از آنها و با استفاده از وجوه ناشی‌از فروش اوراق اجاره، دارایـی موردنظر را خریداری کرده و این دارایی را در قالب قرارداد مشخص، به شرکت متقاضی اجاره می‌دهد. از سوی دیگر به وکالت از شرکت متقاضی، برخی امور ازجمله پرداخت مبالغ اجاره بها به خریداران اوراق اجاره را انجام می‌دهـد.

بنابراین، اگر بخواهیم در یک جمله، نقش نهاد واسط را در فرایند انتشار اوراق اجاره توضیح دهیم، این نهـاد نقش وکیل دوجانبـه سرمایه‌گذار (موجـر) و متقاضی دارایـی (مستأجر) را ایفا می‌کند.

به دلیل اهمیت نقش نهـاد واسـط در فرایند انتشار اوراق اجاره، مجلس شورای اسلامی نیز در قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالـی جدید که یکی از قوانین مهم و مرجع در بازار سرمایه محسوب می‌شود، این نهاد مالی را به رسمیت شناخته است.

" نهاد واسـط، یکی از نهادهای مالی موضوع قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران است که می‌تواند با انجام معاملات موضوع عقود اسلامی، نسبت به تأمین مالی از طریق انتشار اوراق بهادار اقدام نماید"

اولا نهاد واسط، یک نهاد مالی است و تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می‌کند، بنابراین نظارت دقیق بر عملکرد این نهاد توسط سازمان بورس صورت می‌گیرد.

ثانیا نقش نهاد واسـط، تأمین مالی ازطریق انتشار اوراق بهادار براساس عقود اسلامی است، بنابراین کلیه ملاحظات شرعی در انتشار اوراق بهادار توسط نهاد واسط، مدنظر قرار گرفته و این اوراق، براساس عقود اسلامی، مانند عقد مشارکت، عقد اجاره و یا سایر عقود اسلامی، منتشر می‌شود

چند ناشر جدید در صف انتشار اوراق بیمه سهام

تهران- ایرنا- مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس اعلام کرده است که چند تقاضای اولیه تامین مالی جدید دریافت شده که تلاش می‌شود در مدت زمان کوتاه، تعیین تکلیف شوند.

به گزارش ایرنا از پایگاه خبری بازار سرمایه ایران (سنا)، انتشار اوراق اختیار فروش تبعی بر روی سهام ۱۵ شرکت بزرگ بازار از سه‌شنبه هفته گذشته آغاز شد، تا اطمینان خاطری برای سهامداران این شرکت‌ها به منظور رسیدن به آسودگی خاطری از بابت کاهش قیمت سهام باشد؛ در همین زمینه «امیرمهدی صبایی»، مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس می‌گوید که بررسی مدارک و اخذ مجوز انتشار اوراق تبعی در کوتاه‌ترین زمان ممکن انجام می‌شود.

وی اظهار داشت: در خصوص ارائه درخواست‌ها برای انتشار اوراق اختیار فروش تبعی، پس از تکمیل مدارک از سوی ناشر در کوتاه‌ترین زمان ممکن بررسی‌ها انجام می‌شود و در صورت حائز شرایط بودن، مجوز لازم برای انتشار اوراق به منظور تامین مالی و خرید حمایتی سهام با اتکا به منابع حاصله صادر می‌شود.

صبایی با بیان اینکه به طور مثال هم اکنون مجوزی مثالی از انتشار اوراق بهادار برای یک متقاضی به مبلغ ۵۰۰ میلیارد تومان صادر شده است، گفت: در راستای تسهیل شرایط برای انتشار اوراق، برای متقاضیان با رتبه اعتباری بالا امکان انتشار اوراق با سررسید بیش از یک سال فراهم می‌شود.

وی افزود: چند تقاضای اولیه تامین مالی دیگر نیز دریافت شده که تلاش می‌شود در مدت زمان کوتاه، تعیین تکلیف شوند.

بر اساس این گزارش، شنبه هفته گذشته نشستی با حضور وزیر امور اقتصادی و دارایی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار و مدیران هلدینگ‌های بزرگ بازار سرمایه برگزار شد که از موضوع‌های مهمی که در این نشست به جمع‌بندی رسید، حمایت هلدینگ‌ها از سهام زیرمجموعه خود در قالب انتشار اوراق اختیار تبعی بود.

در همین راستا با هدف تامین مالی از روز سه‌شنبه هفته جاری ۱۹ مهرماه، عرضه اوراق اختیار فروش تبعی روی سهام شرکت‌های ایران خودرو، سایپا، پالایش نفت بندرعباس، پتروشیمی پارس، مخابرات ایران، پالایش نفت اصفهان، پالایش نفت تهران، سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی، ملی صنایع مس، فولاد مبارکه، بانک تجارت، بانک ملت، بانک صادرات، بانک پارسیان و ارتباطات سیار ایران را آغاز شد.

اوراق مشارکت چيست؟(مثال)

اوراق مشارکت در اصطلاح علم اقتصاد، از اوراق بهادار است که توسط دولت، شهرداری، شرکت‌های دولتی و خصوصی، برای تأمین اعتبار طرح‌های عمرانی در کشور، منتشر می‌گرددکه تهیهٔ دستورالعمل اجرایی و مقررات ناظر بر انتشار اوراق مشارکت بر عهدهٔ بانک مرکزی است.

به گزارش خبرنگار افتصادی باشگاه خبرنگاران؛ اوراق مشارکت در اصطلاح علم اقتصاد، از اوراق بهادار است که توسط دولت، شهرداری، شرکت‌های دولتی و خصوصی، برای تأمین اعتبار طرح‌های عمرانی در کشور، منتشر می‌گرددکه تهیهٔ دستورالعمل اجرایی و مقررات ناظر بر انتشار اوراق مشارکت بر عهدهٔ بانک مرکزی است.

همان طور که از اسم اين اوراق هم مشخص است، اوراق مشارکت اوراق بهاداري است که بيانگر مشارکت دارنده آن در يک طرح است. اجازه بدهيد با يک مثال توضيح دهيم. فرض کنيـد يک شرکت پتروشيمي براي راه‌اندازي خط توليد جديد، به ۲۰۰ ميليارد تومان سرمايه جديد نيـاز دارد. همچنين براساس بررسي‌هاي کارشناسي، درصورت راه‌اندازي اين خط توليـد، سرمايه صرف شده براي آن ظرف مدت ۴ سال پس از راه‌اندازي، از محل افزايش درآمد ناشي از فروش محصولات جديد، جبران شده و ميزان سوداوري شرکت هم طي اين مدت، سالانه ۲۵ تا ۳۰ درصد افزايش خواهد يافت، به بيان ديگر، طرح مذکور داراي توجيه اقتصادي است.

مهم‌ترين جذابيت اوراق مشارکت در مقايسه با ساير انواع اوراق بهادار مانند سهام، تضمين پرداخت سود است، به‌ اين معنـا که دارنده اوراق مشارکت اطمينان دارد که سود مشخص و تضمين‌شده‌اي را به‌عنوان سود علي‌الحساب، در فواصل زمانـي معيـن، دريافت مي‌کند.

طبيعتا شرکت يا سازمان منتشرکننده اين اوراق نمي‌تواند خودش، پرداخت سود اوراق را هم تضمين کند. در حال حاضـر، سود اغلب اوراق مشارکتي که در کشور منتشر مي‌شود، توسط بانک‌ها و موسسات مالي معتبر و يا دولت، تضمين مي‌شود، بنابراين، خريدار اين اوراق اطمينان دارد که در سررسيدهاي مشخص، سود تعهدشده را دريافت مي‌کنـد. بين ريسک و بازده رابطه مستقيـم وجود دارد، بنابراين اوراق مشارکت، با توجه به اينکه بازدهي تضمين شده دارند و ريسکي را متوجه سرمايه‌گذار نمي‌کنند، بنابراين بازده مورد انتظار آنها هم در مقايسه با ساير انواع اوراق بهادار، کمتـر مثالی از انتشار اوراق بهادار است.

سود تضمين‌شده اوراق مشارکت، به صورت علي‌الحساب به دارنده اوراق پرداخت مي‌شود، به اين معنا که پس از پايان پروژه و در سررسيد نهايي، ناشر اوراق موظف است سود قطعي پروژه را محاسبه کرده و درصورتي که سود قطعي پروژه، بيشتر از سود علي‌الحساب پرداختي به خريداران اوراق باشد باشد، مابه‌التفاوت را به آنها پرداخت نمايد. البته، درصورتي که سود قطعي پروژه، از سود علي‌الحساب پرداختي کمتر باشد، جبران مابه‌التفاوت برعهده ضامن اوراق مشارکت است و ضرر و زيانـي از اين بابت، متوجه خريدار اين اوراق نيست.

سود اوراق مشارکت، معاف از پرداخت ماليات است و اين موضوع نيز يکي از جذابيت‌هاي سرمايه‌گذاري در اوراق مشارکت محسوب مي‌شود.

اوراق مشارکت، اغلب بي‌نام منتشر شده و فردي که اين اوراق را در اختيار دارد، مالک آن شناخته مي‌شود، بنابراين بايد از اوراق مشارکت نيز همانند اسکناس و بلکه بيشتر از آن، مراقبت کرد. البته، بانک‌ها معمولا اين امکان را براي خريداران اوراق مشارکت فراهم مي‌کنند که بتوانند اوراق خريداري شده را نزد بانک، به امانت بگذارند تا از مواردي مانند سرقت، آتش‌سوزي و… در امان باشد.

سود اوراق مشارکت، در فواصل زماني تعيين شده (مثلا يك ماهه يا سه ماهه) و ازطريق برگه‌هايي که همراه اوراق مشارکت، به خريدار تحويل مي‌شود، به وي پرداخت مي‌شود. درصورتي که فرد اوراق مشارکت را نزد خود نگهداري کند، هنگام تحويل برگه‌هاي دريافت سود به بانک، بايد اصل اوراق مشارکت را هم به همراه داشته باشند تا مالکيت فرد بر اين اوراق، توسط بانک ، خريدار اوراق مشارکت مي‌تواند اوراق خود را نزد بانک به امانت گذارده و با پرداخت کارمزد جزئي، از بانک بخواهد تا سود اوراق را در سررسيدهاي تعيين شده، به صورت منظم به حسابش واريز نمايد.