حرکت جهان به سوی بازارهای مالی جدید

تفکر «اقتصاد بازار محور» دیگر جواب نمی‌دهد/ماجرای دستور شهید رجایی برای معدوم کردن اسکناس‌های چاپ شده

یک فعال سیاسی اصلاح‌طلب گفت: اگر مسئولان برنامه‌ریزی نکنند و برخورد درستی نداشته باشند و برای حل مسائل مردم حرکت نکنند مشکلات پیچیده‌تر می‌شود و آن وقت است که دیگر مسائل به راحتی گذشته حل نخواهد شد.

محمد سلامتی در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی ایلنا، با اشاره به شباهت‌های شرایط امروز کشور با شرایط جنگ تحمیلی در خصوص مولفه‌هایی که در آن زمان برای عبور از بحران مورد استفاده قرار گرفت، گفت: در شرایط بحرانی زمان جنگ مسئولان تلاش می‌کردند و جو انقلابی هم موجب می‌شد که مردم به انحای مختلف با دولت همکاری کمک کنند. این کمک‌ها چه در رابطه با جبهه و جنگ و چه در رابطه با انطباق خود با شرایط و قناعت به حداقل‌ها موجب عبور از بحران شد.

وی ادامه داد: مسئولان هم در آن زمان به حداقل‌ها قانع بودند و در نتیجه مسئولان و مردم تقریبا به یک شکل عمل می‌کردند و شبیه به هم بودند. مردم کاملا شرایط را درک کرده بودند و می‌دیدند مسئولان چیزی کم نمی‌گذارند و هرچه در توان دارند، عرضه می‌کنند و برای خودشان کیسه‌ای حرکت جهان به سوی بازارهای مالی جدید نمی‌دوزند. بنابراین به مسئولان اعتماد داشتند و این چنین بود که مردم و مسئولان دست به دست یکدیگر دادند و توانستند از پس شرایط بحرانی آن موقع برآیند.

نمی‌شود گفت نارضایتی مردم پاشنه آشیل نظام است

این فعال سیاسی اصلاح‌طلب درخصوص کاهش اعتماد عمومی و در پاسخ به این سوال که آیا عدم اعتماد عمومی می‌تواند پاشنه آشیل نظام باشد، گفت: این مساله مشکل مهمی است اما این مشکل مهم می‌تواند با برخورد درست مسئولان حل شود؛ چراکه مردم به هر صورت نظام را قبول دارند، انقلاب را قبول دارند و نمی‌خواهند این نظام صدمه ببیند زیرا می‌دانند صدمه خوردن نظام به منزله صدمه خوردن همه مردم است.

وی افزود: علیرغم اینکه مردم به اشکال مختلف ناراضی هستند، ولی نمی‌شود گفت که این نارضایتی پاشنه آشیل نظام است. البته حرکت جهان به سوی بازارهای مالی جدید مسئولان باید بیش از گذشته به این مساله توجه داشته باشند و خیلی جدی دنبال حل مسائل باشند و اگر احیانا همین مساله پیش بیاید ما به راحتی می‌توانیم از بحران موجود عبور کنیم.

اگر مسئولان برنامه‌ریزی کنند، راحت‌تر از گذشته می‌توان از پیچ بحران امروز عبور کرد

این فعال سیاسی اصلاح‌طلب ادامه داد: به اعتقاد من بحرانی که امروز وجود دارد به مراتب ضعیف‌تر از بحران سال‌های آغازین انقلاب و شرایط جنگ است و الان به آن شکل بحران جدی نیست و بیشتر از آنکه بحران وجود داشته باشد، تبلیغات و جنگ روانی بحران وجود دارد و اثرگذاری روانی این بحران می‌تواند تا حدودی روی اذهان جامعه موثر باشد؛ اما آنچه به لحاظ اقتصادی و اجتماعی به عنوان «بحران» مطرح است به شدت گذشته نیست و اگر مسئولان برنامه‌ریزی کنند و خوب عمل کنند، راحت‌تر از گذشته می‌توانند از پیچ بحران عبور کنند.

سلامتی گفت: ما در آن شرایط با بحرانی مواجه بودیم که ایران یک سمت بود و اکثریت قریب به اتفاق کشورهای جهان در مقابل ما قرار داشتند و در زمان جنگ هم تمام کشورهای شرق و غرب هم به لحاظ نظامی و هم به لحاظ سیاسی از صدام حمایت می‌کردند اما الان به آن شکل نیست. امروز آمریکا در سطح جهان منفور شده و یک تنه سعی دارد با ایران و سایر کشورهای جهان مقابله کند که طبیعتا این امر برایش عاقبت خوشی نخواهد داشت.

با تشکیل ستاد ۴ نفره تهیه و توزیع جوجه، بحران مرغ و تخم‌مرغ را سر و سامان دادیم

وی افزود: بنابراین ما در این شرایط با همه دنیا طرف نیستیم و خیلی از کشورها ولو بصورت کلامی و ظاهری حق را به ما می‌دهند؛ یعنی اگر کمکی نمی‌کنند، ضربه‌ای هم نمی‌زنند. این نسبت به بحران‌هایی که ما در گذشته داشتیم بسیار ارزنده است. بنابراین اگر بخواهیم مقایسه کنیم شرایط فعلی نسبت به شرایط گذشته بهتر است اما باید این نکته را متذکر شد که هرچند شرایط بهتر است اما اگر مسئولان برنامه‌ریزی نکنند و برخورد درستی نداشته باشند و برای حل مسائل مردم حرکت نکنند، مشکلات پیچیده‌تر می‌شود و آن وقت است که دیگر مسائل به راحتی حل نخواهد شد.

وزیر کشاورزی دولت شهید رجایی و موسوی در خصوص مولفه‌های سخت افزاری شرایط جنگ و امکان شبیه‌سازی آن با شرایط موجود هم گفت: در زمان جنگ و در مقاطع مختلف کمیته‌هایی تشکیل می‌شد. برای مثال در وزارت کشاورزی در مقطعی با بحران مرغ و تخم‌مرغ مواجه شدیم که این کمبود ناشی از دو مساله عدم کنترل واردات و توزیع اشتباه و نارسایی تولید بود. لذا در آن مقطع ستاد تهیه و توزیع جوجه را یک روزه تشکیل دادیم که ستادی کاملا مختصر و متشکل از چهار نفر بود اما همین چهار نفر توانستند به مساله تولید و توزیع سروسامان دهند.

باید ستاد بحران برای حل مشکل واحدهای تولیدی تشکیل شود

وی ادامه داد: در مورد مسائل دیگر نیز همین کمیته‌های مقطعی وجود داشتند و مراکزی به وجود آمدند تا بحران‌های موجود را حل کنند. این تجربیات مواردی است که امروز هم می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد. ما در حال حاضر با مشکل تولید واحدهای موجود مواجه هستیم یعنی از مقدار زیادی از ظرفیت‌های واحدهایی که الان داریم، استفاده نمی‌شود و با حداقل ظرفیت تولید می‌کنند. معتقدم باید در این رابطه یک ستاد بحران تشکیل شود. این موضوع مشکلی است که می‌تواند با ظرفیت‌های داخلی و بدون توجه به تحریم‌ها و قیمت ارز مرتفع شود منتها دولت باید برای حل این مساله اراده داشته باشد.

طرز تفکر «اقتصاد بازار محور» امروز جواب نمی‌دهد

وی افزود: امروز اگر افرادی به اقتصاد بازار معتقد باشند و بگویند همه این مسائل باید توسط بازار انجام انجام شود و عرضه و تقاضا نقش ایفا کند، هیچ کاری پیش نخواهد رفت و این طرز تفکر امروز جواب نمی‌دهد. الان در سطح مسئولان مشکل فکری و اندیشه‌ای وجود دارد و به مسائلی اعتقاد دارند که در شرایط عادی نظام سرمایه‌داری پاسخ می‌دهد نه در شرایط غیرمعمول و نه در کشوری که با بحران‌های مختلف دست و پنجه نرم می کند.

سلامتی در خصوص مولفه‌ها و پارامترهایی که می‌تواند مردم را با مسئولان برای عبور از بحران همراه کند، گفت: مهمترین مولفه در درجه نخست صداقت است. مسئولان باید با صداقت با مردم مواجه شوند و خود را از مردم دور نگه ندارند. وقتی مردم می‌بینند هم رفتار، هم گفتار و هم کردار مسئولان متناسب با خصوصیات خود مردم است، آن وقت احساس می‌کنند مسئولان از خود آنها هستند و در اینصورت خیلی از مسائل قابل حل است.

ماجرای دستور شهید رجایی برای معدوم کردن اسکناس‌های چاپ شده

سلامتی در همین راستا با ذکر خاطره‌ای از زمان دولت شهید رجایی گفت: در زمان دولت دوم به دلیل عدم اطمینان مردم به سیستم بانکی و شایعه ورشکستگی بانک‌ها مردم اقدام به برداشت وجوه نقدی خود کردند که همین امر موجب شد بانک مرکزی با کاهش نقدینگی مواجه شده و پیشنهاد چاپ اسکناس بدهد که این امر قطعا باعث ایجاد تورم می‌شد. پول‌ها چاپ شد اما پیش از توزیع شهید رجایی در گفت‌وگویی تلویزیونی به مردم اطمینان داد بانک‌ها دچار هیچ مشکلی نخواهند شد و از آنها درخواست کرد پول‌های خود را به بانک بازگردانند که اطمینان و اعتماد مردم به رجایی باعث شد مشکل سیستم بانکی رفع شده و اسکناس‌های تازه چاپ شده معدوم شود.

وی افزود: این نشان می‌دهد وقتی مردم به مسئولان اطمینان دارند خیلی راحت همکاری و کمک می‌کنند و مشکلات به نحو ساده‌تری قابل حل خواهد بود که به ذهن برخی خطور نمی‌کند. امروز هم می‌توان همین مسائل را الگو قرار داد و با مردم با صداقت برخورد کرد و وقتی سوءاستفاده‌ای می‌شود شدید باید برخورد شود تا مردم اطمینان داشته باشند در رده‌های مختلف سوءاستفاده نیست و بااطمینان کمک و همکاری می‌کنند.

منطقه ویژه علم و فناوری رضوی حرکتی به سوی اقتصاد دانش بنیان

اقتصاد و توسعه دانش بنیان واژه هایی هستند که حدود 2 دهه پیش به عرصه ادبیات توسعه ای کشور وارد شدند و متناسب با آن ساختارها و نهادهایی در نظر گرفته شد تا این ادبیات از دایره گفتمان خارج شده و صورت حقیقی و بالفعل به خود بگیرد.

به گزارش سیناپرس به نقل از ایرنا،اولین اقدام در این راستا راه اندازی پارکهای علم و فناوری بود و سپس مجوز راه اندازی پنج منطقه ویژه علم و فناوری در مشهد، اصفهان، تبریز، یزد و بوشهر صادر شد.
حتی حرکت جهان به سوی بازارهای مالی جدید ادبیات حقوقی کشور نیز از این فضا متاثر گردید به گونه ای که در برنامه چهارم توسعه از توسعه دانش بنیان و مبتنی بر دانایی صحبت شد و بنا بود محور برنامه چهارم، اقتصاد دانش بنیان باشد.
یازدهم اردیبهشت ماه 1387 و در دولت نهم مجوز راه اندازی منطقه ویژه علم و فناوری خراسان رضوی که در آن زمان کریدور علم و فناوری خراسان رضوی نامیده می شد صادر گشت.
در دوران استانداری محمد جواد محمدی زاده کلنگ راه اندازی این کریدور نیز در حوالی شهر جدید گلبهار به زمین زده شد اما از آن زمان تاکنون هیچ اقدام خاصی مشاهده نشده است.
پیگیریهای خبرنگار ایرنا طی چند سال گذشته منجر به انتشار اخبار جسته و گریخته ای از این اقدام شد که مهمترین آن انتصاب دکتر امیر ملک زاده به مدیریت سازمان عامل استقرار و توسعه منطقه علم و فناوری رضوی و نیز تغییر نام کریدور به منطقه بود.

* فرآیندهای نظام نوآوری
مدیر سازمان عامل استقرار و توسعه منطقه علم و فناوری رضوی گفت: در فضای آن سالها از راه اندازی 'نظام ملی نوآوری' صحبت شد و ساختار بسیاری از کشورها مطالعه شد.
دکتر امیر ملک زاده افزود: در هر نظام نوآوری چه ملی، چه منطقه ای و چه نهادی و دستگاهی چهار فرآیند ایده پردازی، پژوهشگری، فناوری و بازاریابی وجود دارد.
وی اظهار داشت: پیش از این به ایده پردازان به عنوان یک ذینفع و یک عنصر اصلی در نظام نوآوری کمتر توجه می شد اما اکنون رویدادهای استارت آپی، فستیوالها و جشنواره هایی در خارج برگزار می شود که از ایده های ما استفاده کنند و بستری مثل اینترنت نیز فراهم شده است که فقط ایده ها را تخلیه کند.
وی گفت: برای پژوهش و پژوهشگری زیرساختها و نهادهای بسیار مثل پژوهشکده ها، دانشکده ها، مراکز علمی و پژوهشگری، استادان، اعضای هیات علمی و مراکز تحقیق و توسعه داریم که حرفه ای و قابل اتکا هستند و از ذی نفعان اصلی نظام نوآوری محسوب می شوند.
ملک زاده افزود: فناوری نیز بهره برداری از دستاوردهای پژوهشی و پاسخ به یک تقاضا از طریق یک نوآوری است به طور مثال الکتریسیته یک کشف است ولی تا وقتی که این کشف با یک تقاضا برای روشنایی ترکیب نشد و از دل آن لامپ اختراع نگردید فقط الکتریسیته بود.

* داشته های خراسان رضوی برای تحقق منطقه ویژه علم و فناوری رضوی
مدیر سازمان عامل استقرار و توسعه منطقه علم و فناوری رضوی اظهار داشت: قرار بر این شد که نظام نوآوری را برای حصول توسعه دانش بنیان و ایجاد یک جامعه دانش بنیان و در نهایت مناطق ویژه علم و فناوری تا سال 1404 شکل دهیم.
ملک زاده گفت: نخستین کاری که انجام شد خلق برخی واژه ها در آن سالها بود به طور مثال واژه کارآفرینی که امروز به راحتی معنا می شود در آن سالها معنایی نداشت.
وی ادامه داد: در حوزه ایده و ایده پردازی نهاد و تجربه ای نداشتیم لذا کانونهای نوآوری را راه انداختیم و در همین مسیر استارتاپها و شرکتها و نهادهایی که برند استارتاپی را تقویت می کنند شکل گرفتند و برای فرایند اول و ذی نفعانش نهادسازی، ظرفیت سازی و فرهنگ سازی کردیم .
مدیر سازمان عامل استقرار و توسعه منطقه علم و فناوری رضوی گفت: در فرایند دوم یعنی در حوزه پژوهش، دانشگاهها، پژوهشکده ها و گروههای علمی و آزمایشگاهی را داشتیم که سعی کردیم آنها را ماموریت گرا کنیم و تعریف مشخصی برایشان ارائه دهیم تا در زمینه های اولویت دار کار کنند.
ملک زاده افزود: در دستگاههای اجرایی هم این اتفاق افتاد و دستگاهها مکلف شدند عناوین پژوهشی و اولویتهای پژوهشی خود را سالانه ارائه دهند.
وی ادامه داد: در عرصه فرایند فناوری هیچ تجربه و نهادی نداشتیم لذا پارک علم و فناوری خراسان را درست کردیم که نهادی است که برای پیگیری و کار حرفه ای در حوزه فناوری طراحی شده است.
وی گفت: در فضای فناوری هم کار و تلاش و فعالیت بسیار شده است که اگر چه کند بود اما شایان توجه است به طور مثال یک سری شرکتهای خصوصی در حوزه فناوری شکل گرفت و کارگزارانی که در حوزه های ثبت اختراع، توانمندسازی، فناوری و ارزشگذاری فناوری فعالیت می کنند تشکیل شد.

* تغییر الگو از نظام نوآوری ملی به نظام نوآوری منطقه ای با پیشگامی خراسان رضوی
مدیر سازمان عامل استقرار و توسعه منطقه علم و فناوری رضوی گفت: اجرای نظام ملی نوآوری در برنامه سوم و چهارم توسعه هدف گیری شد اما بعد از دو برنامه به این جمع بندی رسیدیم که این برنامه را نمی توان در مقیاس ملی مستقر کرد یا در آن مقیاس شاید توفیقاتی نداشتیم.
ملک زاده افزود: همان زمان این ایده مطرح شد که وقتی این فرایندها و نهادها شکل گرفت باید یک نهاد ماموریت گرای دیگر با یک برنامه و سیاستگذاری شکل بگیرد تا بتواند بین این جزایری که مستقل عمل می کنند ارتباط برقرار کند تا بتوانند نظام پیدا کنند و شاید همان زمان بود که نطفه مناطق ویژه علم و فناوری با این ماموریت منعقد شد.
وی ادامه داد: در این مسیر و تا زمان تصویب برنامه ششم در استان خراسان حتی جایی را کلنگ هم زدند و اعلام شد که ساخت کریدور علم و فناوری از این نقطه آغاز می شود.
ملک زاده افزود: قرار بود مکانی در نزدیکی شهر جدید گلبهار درست شود تا همه این فرایندها و ذی نفعان و ارتباطات در یک منطقه نمونه گرد هم بیایند و سپس آرام آرام گسترش پیدا کند که البته این فکر خیلی پر هزینه و زمان بر می توانست باشد.
وی ادامه داد: این رویکرد مدتی حاکم بود تا این که دولتها تغییر کردند و تعریف منطقه ویژه علم و فناوری در دولت بعدی تغییر کرد یعنی اعلام شد که این منطقه ویژه لزوما یک فیزیک نیست بلکه بیشتر یک برنامه است و این نظام می خواهد رابطه بین دارایی هایمان را بهتر تعریف کند.
مدیر سازمان عامل استقرار و توسعه منطقه علم و فناوری رضوی گفت: تجربه ایجاد نظام نوآوری در اندازه ملی نواقصی داشت لذا مسئولان امر در خراسان رضوی تقاضای ایجاد نظام نوآوری را در مقیاس منطقه ای ارائه دادند که با آن موافقت و در کل کشور اجرایی شد.
وی ادامه داد: در این طرح، پیاده سازی نظام نوآوری از یک محدوده کوچکتر بر مبنای آنچه وجود دارد آغاز می شود یعنی نهادهایی که در حوزه ایده و ایده پردازی هستند حمایت می شود، جهت گیریها به سمت مزیتها و اولویتهای استان برده می شود و خروجی این دو فرایند به مراکز پژوهشی و فناوری مرتبط می گردد و برای محصول نهایی بازاریابی صورت می گیرد و به این ترتیب نظام منطقه ای نوآوری شکل می یابد.

* منطقه ویژه علم و فناوری رضوی
مدیر سازمان عامل استقرار و توسعه منطقه علم و فناوری رضوی گفت: در خراسان رضوی و بر اساس اسناد توسعه استان یک سری مزیتهایی وجود دارد که عبارتند از گردشگری زیارت، سیاحت و سلامت، صنایع معدنی، غذایی و قطعه سازی، تجارت و بازرگانی و فناوری اطلاعات که هر کدام از این مزایا خوشه های فناوری منطقه ای منطقه ویژه علم و فناوری رضوی هستند.
ملک زاده افزود: شبکه سازی هم در استان خراسان با محوریت استاندار آغاز شده به طوری که هم اکنون خراسان رضوی در کشور به عنون یک استان پیشتاز در ایجاد شبکه های همگن و تخصصی شناخته می شود که از آن جمله می توان به شبکه دانشگاههای استان اشاره کرد.
وی ادامه داد: مخاطب منطقه ویژه علم و فناوری رضوی بخش خصوصی، بخش دولتی و بخش عمومی غیر دولتی استان است که همه برای خود ساز و کار و برنامه دارند به خصوص دستگاههای اجرایی که برنامه پنج ساله تکلیفی دارند.
مدیرسازمان عامل استقرار و توسعه منطقه علم و فناوری رضوی گفت: به دستگاهها اعلام شد که در دستگاههای دولتی سیاست راهبردی، هوشمندسازی دستگاههاست و همه برنامه های دستگاههای اجرایی دولتی در خراسان رضوی مرور شد و متوجه شدیم که با تورم حرکت جهان به سوی بازارهای مالی جدید در تدوین برنامه مواجهیم یعنی حجم زیادی برنامه خوب در اختیار داریم که بر اساس توسعه دانش بنیان تدوین شده اما اجرایی نشده است.
ملک زاده افزود: مشخص شد که چیزی که کم داریم مدلهایی برای اجرایی کردن این برنامه هاست یعنی نقشه راهی برای اجرا نداریم و روی همین کلید واژه انگشت گذاشتیم و قرار شد که نقشه راه برنامه نوشته شود.
وی ادامه داد: افق برنامه 20 ساله ما این است که ایده، وارد منطقه ویژه علم و فناوری رضوی شود و محصول از آن خارج گردد و در نهایت، وسعت منطقه در این تعریف، به وسعت یک شهر و یک جامعه گسترش یابد.

*منطقه ویژه علم و فناوری رضوی در قالب شرکت خصوصی ایجاد می شود
مدیر امور موسسات پارک علم و فناوری خراسان نیز در خصوص این منطقه به خبرنگار ایرنا گفت: این تصمیم به این خاطر گرفته شده است که تشکیل شرکتهای جدید دولتی در قانون برنامه های چهارم، پنجم و ششم در عمل منتفی شد لذا قرار شد به صورت یک شرکت خصوصی و سهامی این پروژه اجرا شود.
سید مهدی مظلوم زاده افزود: البته بخشی از مدیریت این منطقه در دست بخش دولتی خواهد ماند به این شکل که این منطقه ویژه، هیات عامل دارد و پارک علم و فناوری خراسان و دانشگاه فردوسی مشهد 49 درصد سهام و ترکیبی از شرکتهای پیشرو استان نیز 51 درصد سهام آن را در اختیار دارند.
وی ادامه داد: سیستم معینی برای اداره این منطقه پیش بینی شده و انجام کارهایش به دستگاههای مختلف از جمله اداره صنعت، معدن و تجارت و جهاد دانشگاهی سپرده شده است.
مدیر امور موسسات پارک علم و فناوری خراسان گفت: در داخل منطقه ویژه علم و فناوری رضوی عناصری چون واحدهای صنعتی، مراکز رشد، شهرکهای فناوری صنایع غذایی، پژوهشکده و دانشگاه وجود دارد.
با وجود تمام تلاشهای قابل قدردانی صورت گرفته به نظر می رسد باز هم سرعت حرکت به سوی عملیاتی شدن برنامه راه اندازی منطقه ویژه علم و فناوری رضوی، کند و فاقد شتاب لازم است و در جهانی که هر روز با ابداع و نوآوری و خلاقیت جدید بر پایه علم و دانش مواجه می شویم این روند باید تسریع گردد.

لزوم توجه به توسعه بازارهای مالی در افزایش نیافتن نرخ تورم

عضو هیات علمی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی پیش بینی کرد که اگر در آینده کشور بار دیگر دوره تورمی راتجربه کند، این تورم نمی تواند بالاتر از 15 درصد باشد زیرا باید به توسعه بازارهای مالی در تحلیل های اقتصادی توجه شود.

رامین مجاب روز چهارشنبه در گفت و گو با خبرنگار شبکه خبری اقتصاد و بانک ایران(ایبِنا)،گفت: یکی از پدیده هایی که در کشور با آن مواجه هستیم افزایش رشد نقدینگی و کاهش نرخ تورم است اما این حرکت جهان به سوی بازارهای مالی جدید موضوع از آن جهت پدیده است که تغییر متناسبی در رشد تولید یا قیمت ها نداشته ایم.

وی با بیان اینکه پدیده مشابهی در اواسط دهه 80 در کشور رخ داد، افزود: در آن زمان برخی از اقتصاددانان تاکید می کردند ارتباط بین قیمت ها و نقدینگی که در اقتصادهای متعارف دنیا مطرح است، در ایران وجود ندارد؛ همزمان برخی دیگر پیش بینی می کردند که در نهایت افزایش نقدینگی روی سطح قیمت ها نشسته و ایران دوره پرتورمی را تجربه خواهد کرد.

این اقتصاددان ادامه داد: زمانی که داده های آماری سال 1392 را می بینیم، متوجه می شویم که حق با گروه دوم بوده است و افزایش نقدینگی در دهه 80، در اوایل دهه 90 روی سطح قیمت ها نشست و رابطه نقدینگی با جمع تورم و رشد تولید برقرار شد.

مجاب با پیش بینی اینکه رشد نقدینگی موجود در نهایت باعث ایجاد یک دوره پرتورم خواهد شد، گفت: یکی از مهم ترین مسایلی که در این خصوص باید به آن توجه داشته باشیم، شوک های خیلی کمیاب و عجیب در اقتصاد ایران در اوایل دهه 90 بود که باعث واکنش بیش از حد قیمت ها شد.

عضو هیات علمی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی تصریح کرد: همه با رشد قیمت های دارایی های مالی و کل دارایی ها مانند افزایش قیمت ها در بازار مسکن و ارز آشنا هستند اما باید توجه داشته باشیم که قیمت کالا و خدمات در اوایل دهه 90 بیش از آنچه که باید رشد یافت.

وی به معرفی بانک ها و بیمه های خصوصی و توسعه بازار بورس اشاره کرد و افزود: معرفی بانک ها و بیمه های خصوصی بهخ همراه توسعه بورس و پیشرفت های الکترونیکی در بلند مدت و به شکل ساختاری سرعت گردش پول را کاهش می دهد.

این اقتصاددان درصدی از اختلاف موجود بین نرخ رشد نقدینگی با جمع تورم و رشد تولید را به دلیل افزایش بیش از اندازه قیمت کالا و خدمات در ابتدای دهه 90 دانست و افزود: پیش بینی می شود کشور در آینده دوره تورمی را تجربه خواهد کرد و نرخ تورم در سطح کنونی باقی نخواهد ماند؛ اما افزایش نرخ تورم نمی تواند خیلی بالاتر از 10 درصد برود و در نهایت بیش از 15 درصد نخواهد بود زیرا باید به توسعه بازارهای مالی در تحلیل های اقتصادی توجه کرد.

پوتین و بن سلمان به آمریکا می خندند /بروید آرام بمیرید!

پوتین و محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان امیدوارند که تورم فزاینده به واسطه افزایش بهای انرژی که از زمان حمله روسیه ایجاد شد، به جمهوری خواهان تحت رهبری دونالد ترامپ کمک کند تا کنترل مجلس نمایندگان را در انتخابات ماه آینده را در دست بگیرند.

به گزارش اقتصادنیوز، در شرایط کنونی و همزمان با شکست های پوتین در میدان جنگ اوکراین، بالاخص در سرزمین‌هایی که به خود ضمیمه کرده اما کنترلش را در اختیار ندارد، رئیس جمهوری روسیه با تکیه بر اهرم انرژی تلاش دارد تا غرب را در تگنای سختی قرار داده و بدین طریق آنها را وادار کند تا دست از حمایت نظامی و لجستیکی و دیپلماتیک کی‌یف بردارند.

این همان حقیقتی است که توماس فریدمن، ستون نویس نیویورک تایمز در مقاله ای تحت عنوان «پوتین و بن سلمان به آمریکا می خندند» به تفصیل بدان پرداخته و با اشاره به انفعال آمریکا و چند صدایی و عدم اتخاذ استراتژی منسجم در این باب در اروپا نوشته است که این اهرم پوتین امروز به شکل معما درآمده اما در عمل موجب شده تا ائتلاف مسکو و ریاض شاید در بازه زمانی کوتاه مدت، غرب را به واسطه سردرگمی حاکم در باب استفاده از انرژی های جایگزین به سخره بگیرند.

اتحادهای شگفت‌انگیز

جنگ‌ها اتحادهای شگفت‌انگیزی را رقم می‌زند. امروز ما آمریکا و متحدانش را در ناتو داریم که از اوکراینی های شجاعی حمایت می کنند که برای نجات کشورشان از تجزیه شدن توسط پوتین در حال نبرد هستند. همزمان ما روسیه، عربستان سعودی، برنی سندرز، گروه پیشرو کنگره و تمامی جمهوری خواهان را در طرف دیگر داریم همه تلاش می کنند- عامدانه یا به دلیل آن که فریب خوردند- در باب این مسئله اطمینان حاصل کنند که پوتین پیش از هر زمان دیگری درآمد نفتی دارد تا اوکراینی ها را کشته و اروپایی ها را در زمستان امسال و تا زمانی که از کی یف خارج شوند، منجمد کند.

در گوشه تاریک دیگری، پوتین و محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان نیز احتمالا امیدوارند که تورم فزاینده به واسطه افزایش بهای انرژی که از زمان حمله روسیه ایجاد شد، به جمهوری خواهان تحت رهبری دونالد ترامپ کمک کند تا کنترل مجلس نمایندگان را در انتخابات ماه آینده را در دست بگیرند. این مقوله برای هر دو آنها( بن سلمان و پوتین) به سان شیرینی روی کیک است چرا که از منظرشان ترامپ رئیس جمهوری است که نفت خام را به انرژی خورشیدی سبز ترجیح می دهد.به باورتان این نگاه خیلی بدبینانه است؟ نه متاسفم. فقط باید به حقایق نگاه کنید.

روز چهارشنبه در حالی که جهان پیش از قبل به سمت رکود پیش می رود و بازار جهانی نفت و گاز طبیعی در حال حاضر در تنگنا قرار گرفته است، کارتل اوپک پلاس که شامل بازیگرانی چون عربستان و روسیه می شود، توافق کرده که به شکلی جمعی تولید خود را به میزان دو میلیون بشکه در روز کاهش دهد- تا قیمت نفت را بار دیگر به محدوده 100 دلاری نزدیک کرده و در همان وضعیت نگاه دارد. در حالی که کاهش واقعی تولید به احتمال بالا نزدیک به یک میلون بشکه در روز خواهد بود، بسیاری از تولیدکنندگان کوچک تر اوپک در حال حاضر کم تر از سهمیه شان تولید می کنند، از همین رو در بازار امروز همچنان این تصمیم تاثیری منفی می گذارد.همانگونه که فاینننشال تایمز خاطر نشان کرد: با بهای حدودی 90 دلاری در ازای هر بشکه در روز، نفت خام تولیدی بسیار کم تر از سطحی است که بلافاصله پس از حمله روسیه به اوکراین بدان رسید. هرچند بالاتر از هر نقطه ای میان سال های 2015 و اوایل 2022 است.

معمای پوتین

انگیزه پوتین برای افزایش قیمت معما نیست. با لحاظ کردن این واقعیت که ارتش او در اوکراین متحمل تلفات پی در پی ارضی شده است-بخش هایی از اوکراین را ضمیمه کرده اما حتی کنترل آنها را هم در دست ندارد- پوتین یک امید دارد قبل از آن حرکت جهان به سوی بازارهای مالی جدید که مجبور به انجام کاری پر خطر شود: کاهش عرضه و افزایش قیمت نفت و گاز به اندازه ای که اتحادیه اروپا را وادار کند که کی یف و واشنگتن را ترک کرده و در ازای آتش بس و از سرگیری صادرات انرژی روسیه، الحاقات کرملین را پذیرا شوند.

در چنین شرایطی سعودی‌ها نیز بر این موج سوار شدند. استراتژی پوتین به دلیل دو دهه ناتوانی کشورهای غربی برای تفکر استراتژیک درباب انرژی نه استراتژی دیوانه واری است و نه ناامیدانه. آنها( اروپا) با اراده به دنبال جهانی است که دیگر در اسرع وقت به سوخت های فسیلی وابسته نباشد، با این همه این گروهی از بازیگران برای نیل به این هدف روش باثباتی نداشتند تا در یک بازه زمانی مشابه امنیت آب و هوایی، امنیت انرژی و امنیت اقتصادی خود را به حداکثر برسانند. در اروپا اینگونه وانمود شده است( با تشویق ها و محرک های پنهان پوتین)، از سوخت های فسیلی رها شوند، این که می توانند انرژی های بزرگ و عمدتا بدون آلایندگی مانند انرژی هسته ای را کنار گذاشته و مستقیما به سوی انرژی های بادی، خورشیدی و سایر انرژی های تجدید پذیر حرکت کنند. اینگونه همه چیز شبیه هلو می شود.

بروید آرام بمیرید!

آلمانی ها در انجام این کار بسیار فعال و موفق به نظر می رسند، بدون آن که اذعان کنند که تنها دلیلی دور شدنشان از رویای لوله کشی این بود که پوتین قبلا به آنها گاز ارزان می فروخت تا تفاوت را جبران کند. زمانی که پوتین به این ماجرا پایان داد، این اتفاق افتاد: در 28 حرکت جهان به سوی بازارهای مالی جدید سپتامبر، رویترز از فرانکفورت گزارش داد: کابینه آلمان روز چهارشنبه دو فرمان برای تمدید عملیات نیروگاه های تولید برق با سوخت ذغال سنگ سخت تا 31 مارس 2024 و تا 31 مارس 2024 تصویب کرد. ظرفیت زغال سنگ قهوه ای را تا 30 ژوئن بازگردانید تا عرضه را افزایش دهید.

در آمریکا، ما نسخه خودمان را ارائه کردیم. متقریان سبز، صنعت نفت و گاز را شیطانی جلوه دادند- در برخی موارد به دلیل این که این صنعت منکر واقعیت تغییرات اب و هوایی است. از همین رو به صنعت نفت و گاز گفته شد: لطفا بروید و در جایی آرام بمیرید چراکه ما به سمت استفاده از انرژی باد و خورشید حرکت کردیم. از همین رو بود که سرمایه گذاران و بانکداران نفت و گاز سرمایه گذاری در تولید نفت و گاز جدید در داخل را به تعویق انداخته یا توقف کردند و بر کسب سود هر چه بیشتر از چاه‌های موجود متمرکز شدند.

انفعال فرصت‌ساز

همانطور که در خبرنامه گلدمن ساکس در ماه آوریل آمده: «به دلیل تأخیر در سرمایه‌گذاری در پروژه‌های جدید نفت و گاز، 10 میلیون بشکه در روز نفت، معادل تولید روزانه عربستان سعودی و سه میلیون بشکه در روز گاز طبیعی مایع (LNG)، معادل بیش از تولید روزانه قطر در آمریکا از دست دادیم. یعنی اگر از سال 2014 تصمیمات جدید سرمایه‌گذاری در نفت و گاز به تعویق نمی‌افتاد، اساسا یک عربستان سعودی و یک قطر جدید نفت و گاز اضافی در جهان وجود داشت.

در حالی که امروزه آمریکا برخلاف اروپا همچنان می‌تواند از نظر تئوری بیشتر نیازهای خود به نفت و گاز را تامین کند، این کشور به اندازه کافی از این سوخت‌ها برای صادرات و جبران کاهش پوتین و اوپک پلاس و تسهیل گذار اروپا به آینده کربن زدایی ندارد.اما مترقی های رادیکال حامی انرژی های سبز، هرگز این پیام را دریافت نکردند.

گزاره‌هایی که روز پوتین را ساخت!

دو هفته پیش در جلسه استماع کمیته مجلس نمایندگان حدود رشیده طلیب نماینده مجلس نمایندگان خواست که بداند که ایا جیمی دیمون، مدیر بانک جی پی مورگان و جیمی دیمون و سایر مدیران بانکی که در جلسه حاضر شده بودند سیاستی برای مقابل و تامین مالی محصولات جدید و نفت گاز دارند.دیمون پاسخ داد: مطمئنا نه و این راهی به سوی جهنم برای آمریکا خواهد بود. طلیب سپس به دیمون گفت که دانشجویانی که وام های دانشجویی و حساب های بانکی در جی پی مورگان دارند باید با بستن حساب های خود این شرایط را تلافی کنند.

شک نکنید: این نوع تظاهرات اخلاقی جوانان پیشنهادی طلیب، روز پوتین را ساخت. از منظر طلیب هیج جا به اندازه حزب جمهوری خواه بد نیست . سناتورهایی که سال ها از اکسون موبیل الهام گرفته بودند و دروغ می گویند که تغییرات آب و هوایی یک فریب است و از همین اهرم برای جلوگیری از گذار ما به انرژی پاک استفاده کردند.در چنین شرایطی آنچه که پوتین را بیش از هر زمان دیگر سربلند کرد، تماشای برنی سندرز بود؛ دموکرات پیشرو مجلس و همچنین حزب جمهوری خواه بود.

استراتژی خروج از بحران انرژی

هفته گذشته همه این‌ها گردهم آمدند تا لایحه ای را با حمایت بایدن و رهبری دموکرات ها برای ساده سازی فرایند صدور مجوز برای پروژه های انرژی داخلی به ویژه صدور مجوز برای خطوط لوله گاز و خطوط انتقال بادی و خورشیدی- یکی از بزرگ ترین موانع ما برای انتقال سبز پایدار- گام هایی بردارند.این که بدانیم چه کسی بدتراست، سخت است. مترقیانی که نمی دانستند چه مقدار انرژی خورشیدی و بادی به مجوز انتقال سریع نیاز دارند تا انرژی پاک را ایمن کنند یا جمهوری خواهانی که می دانستند شرکت های نفت و گاز برای رشد تولید گاز به مجوز سریع خطوط لوله نیازمند هستند، آما آن را انکار کردند.

بنابراین بایدن در این وضعیت موفقیت دیگری به دست نخواهد آورد. همانطور که جو مانچین، دموکرات دوستدار سوخت فسیلی که از این لایحه حمایت کرد، گفت: چیزی که من انتظار نداشتم این بود که میچ مک کانل، دوستان جمهوری خواه من با برنی هم صدا شوند یا سعی کنند با تصویب نکردن مجوز اصلاحات، به نتیجه ای مشابه دست یابند.

در مجموع پوتین ماه بدی در اوکراین را سپری کرد اما ماه خوبی در کنگره ایالات متحده داشت. این مقوله پیچیده ای نیست. مردم: ایا می خواهید نکته ای را مطرح کنید یا می خواهید تفاوت ایجاد نمایید؟ اگر می‌خواهیم تغییری ایجاد کنیم باید امنیت انرژی، امنیت طبیعی و اقتصادی خود را به یکباره به حداکثر برسانیم. تنها راه برای انجام این کار به شکلی موثر این است که بازار خود را برای تولید یک عرضه پایدار و مطمئن انرژی با کم ترین میزان انتشار ممکن با کم ترین هزینه ممکن در سریع ترین زمان ممکن، تشویق کنیم.

تنها راه موثر برای انجام این کار، ارسال سیگنال قوی است- مالیات بر چیزهای کثیف یا تعریف مشوق برای چیزهای تمیز- به علاوه افزایش مداوم استانداردهای انرژی پاک برای تولید برق در امتداد خطوط پیشنهادی؛ مقوله ای که هال هاروی و جاستین گیلیس در کتاب جدیدشان تحت عنوان « راه حل بزرگ: هفت گام عملی برای نجات سیاره ما» بدان پرداختند.تا زمانی که آماده انجام این کار نباشیم، فقط آن را جعل می کنیم و بر سیگنال های افراطی در چپ و راست متمرکز می شویم. اینگونه پوتین و ولیعهد سعودی به همه راه های منتهی به بانک می‌خندند.

استقبال بورس از رشد دوباره نرخ ارز

علت تاخیر در رشد بورس نسبت به بازار سکه و ارز این است که سرمایه‌گذاران در زمان بی‌ثباتی اقتصادی و محدود شدن امنیت خاطر به سراغ دارایی‌های نقد شونده مانند طلا و ارز می‌روند تا بتوانند در صورت نیاز آن را به سرعت به پول تبدیل کنند.

«احسان رضاپور» کارشناس مسایل اقتصادی و بازار سرمایه، درباره چشم‌انداز کوتاه و میان مدت بازار سرمایه گفت: روند حرکت بورس، تحت تاثیر عوامل اقتصادی سیاسی و اجتماعی و همچنین نوسان بهای کامودیتی ها (مواد پایه و معدنی) در بازارهای جهانی و تعیین تکلیف نرخ ارز قرار دارد.
رضاپور با بیان اینکه هر گونه رخداد مهم در این بخش‌ها روند حرکت بورس را تحت تاثیر قرار می دهد، اضافه کرد: در صورتی که شاهد ریسک های جدید سیاسی و اقتصادی در داخل و خارج نباشیم و قیمت دلار با افت زیادی مواجه نباشد، می توان انتظار داشت که روند رشد بازار سرمایه تشدید شده و شاهد رونق بیشتری در این بازار باشیم.
وی افزود: همچنین، هرگونه اخبار نامطلوب که نشان دهنده افزایش ریسک‌های سیاسی و اقتصادی و نارضایتی ها و ناملایمت های اجتماعی باشد نیز باعث گرایش به بازار ارز و طلا شده و به تبع آن سرمایه‌گذاران از بازار بورس فاصله بیشتری خواهند گرفت.
این کارشناس بازار سرمایه یادآور شد: با توجه به نزدیک شدن به زمان اعمال تحریم های امریکا در نیمه مرداد ماه به پیچیدگی‌ها و ابهامات موجود در بازار سرمایه افزوده شده است.
وی به وضعیت بازار ارز اشاره کرد و ادامه داد: ارز از مهمترین عناصر در تعیین وضعیت فروش محصولات و شرکت های بورسی و ارزیابی درآمد آنها محسوب می شود که هم اکنون وجود بلاتکلیفی در نحوه تخصیص ارز به ویژه ارز صادراتی و نوع محاسبه آن در نرخ گذاری فروش داخلی آنها باعث شده که نوعی ابهام در میان این شرکت ها شکل بگیرد.
نقدینگی سرگردان به دنبال سودهای جذاب
این کارشناس بازار سرمایه به نقدینگی سرگردان در جامعه اشاره کرد و گفت: این نقدینگی سرگردان به بهانه های مختلف به دنبال فرصت‌های جدید سرمایه‌گذاری می گردد؛ در واقع دارندگان پول تلاش می‌کنند با سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف از جمله ارز و طلا قدرت خرید خود را حفظ کنند.
رضاپور اضافه کرد: این پول سرگردان در ماه‌های اخیر به طور پیوسته در حال گردش در بازارهای مختلف بوده که در اغلب موارد، باعث افزایش و بعضا حبابی شدن قیمتها شده است.
حباب قیمتی در بازار ارز و طلا
این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: علت تاخیر در رشد بورس نسبت به بازار سکه و ارز این است که سرمایه‌گذاران در زمان بی‌ثباتی اقتصادی و محدود شدن امنیت خاطر به سراغ دارایی‌های نقد شونده مانند طلا و ارز می‌روند تا بتوانند در صورت نیاز آن را به سرعت به پول تبدیل کنند.
رضاپور اضافه کرد: البته باید توجه داشت در هفته های اخیر با رشد سریع و شتابان قیمت طلا و ارز مواجه بوده ایم، به طوری که دارای حباب قیمتی است و با ارزشی فراتر از ارزش واقعی معامله می‌شود.
وی یادآور شد: با فرض کاهش اندک نرخ دلار و عادی شدن شرایط سیاسی، رشد شاخص بورس به بالای 120 هزار واحدی را نمی توان حبابی ارزیابی کرد.
وی به روند حرکت قیمت سهام شرکت های بورسی اشاره کرد و گفت: قیمت بسیاری از سهام در فصل بهار، ارزنده و مناسب بود اما به دلیل نگرانی های سیاسی و اقتصادی، تمایل برای خرید آنها پایین بود.
«اکنون نیز با وجود رشد پرشتاب بورس، کف های قیمتی جدیدی برای سهام شرکت های بورسی ایجاد شده که ارزندگی آنها را حفظ می کند».
وی یادآور شد: در فصل بهار، به دلیل همان ریسکهای عمومی سیستماتیک، سرمایه‌گذاران عمدتا در درجه اول به بازار دلار و سکه و در درجه دوم به بازار خودرو مسکن توجه نشان ‌دادند، اما به تدریج بورس نیز مورد توجه قرار گرفت و این روزها شاهد رشد شتابان شاخص بورس هستیم.
وی اضافه کرد: با توجه به وضعیت نقدینگی امروز کشور، مخاطرات مربوط به حبابی شدن بورس بسیار بهتر و مناسبتر از مخاطرات حبابی شدن سایر بازارهاست؛ زیرا در صورت استفاده از این فرصت، سرمایه ها به سوی تولید و توسعه تولید و اشتغال سوق داده خواهد شد.
این کارشناس بازار سرمایه به تاثیر نرخ ارز بر بورس اشاره کرد و گفت: بازار سرمایه به دلیل ابهامات فراوان در خصوص چشم انداز سیاسی و اجتماعی در ماه های پیش نتوانسته بود خود را با دلار 4200 تومانی وفق دهد.
وی افزود: در روزهای اخیر با آغاز ترمیم کابینه و مواضع مسوولان بحث امکان فروش ارز صادراتی شرکت های بورسی مانند پتروشیمی ها و فلزی ها در بازار ثانویه سامانه نیما جدی تر شد که باعث افزایش قیمت سهام شرکت ها و رشد اخیر شاخص بورس شده است.
این کارشناس بازار سرمایه به نارضایتی شرکت ها از نرخ گذاری اجباری بر مبنای دلار 4200 تومانی در بورس کالا اشاره کرد و یادآور شد: نحوه قیمت گذاری محصولات در بورس کالا با نیت حمایت از مصرف کننده نهایی انجام می شود، اما نتیجه معکوس داشته و تنها باعث پر شدن جیب دلالان و واسطه ها شده است.
«در واقع، اکنون تولید کننده بالادستی و مصرف کننده نهایی، هیچ سودی از این قیمت گذاری نمی برند. بنابراین اهالی بازار اعتقاد دارند اصلاح این رویه ضروری به نظر می رسد و دیر یا زود باید رخ دهد».
افزایش ارزش جایگزینی شرکت ها
این کارشناس بازار سرمایه به بالا رفتن ارزش جایگزینی شرکت ها در بورس اشاره کرد و افزود: با توجه به رشد نرخ ارز، بهای اقلامی مانند زمین و تجهیزات شرکت ها افزایش می یابد، یعنی اگر رقبا در صنایع مختلف بخواهند برای ایجاد واحدهای مشابه این تجهیزات را تهیه کنند به دلیل رشد بهای دلار ناچارند با قیمت های بسیار بالاتری خریداری کنند، بنابراین ارزش جایگزینی این شرکت ها بالا می‌رود.
رضاپور یادآور شد: ارزش جایگزینی شامل همه شرکت‌های بورسی خواهد شد و می تواند زمینه رشد عمومی قیمت سهام شرکت ها را فراهم کند.
احتمال ورود بورس به مرحله استراحت و اصلاح کوتاه مدت
این کارشناس بازار سرمایه گفت: البته باید توجه داشت با توجه به سرعت رشد بازار سرمایه منطقی تر است که بزودی شاهد استراحت کوتاه مدت و مقطعی شاخص باشیم، تا بازار بر اساس اطلاعات جدید و پیامدهای تصمیمات تیم اقتصادی جدید دولت، خود را برای تداوم روند و یا اصلاح قیمت ها آماده سازد.
رضاپور اضافه کرد: البته این اصلاح در صورت انتشار اخبار مثبت اقتصادی و سیاسی به صورت موقت خواهد بود و فرصتی را برای رونق دوباره بازار فراهم می کند.
توسعه بورس در صورت فرهنگ سازی
این کارشناس بازار سرمایه درباره بازارهای موازی از جمله طلا و ارز گفت: شناخت و دانش عمومی جامعه از بازار سکه و ارز بیشتر از بورس است و نقدشوندگی این گزینه ها نیز بسیار مطلوب است؛ بنابراین به طور سنتی با احتیاط بیشتری نسبت به بورس برخورد می کنند.
رضا پور ادامه داد: با توجه به حباب قیمتی سکه و ارز، در صورت فرهنگ سازی مناسب و افزایش آگاهی مردم از روش ها و ابزارهای مختلف موجود در بورس و تلاش جدی برای حمایت از سودآوری تولیدکنندگان در کنار سیاست گذاری برای آرامش فضای روانی جامعه و اطمینان خاطر آنها از آینده کشور، بازار سرمایه از ظرفیت بسیار خوبی برای جذب سرمایه های مردم برخوردار است.