مثالی از انتشار اوراق بهادار

بورس اوراق بهادار باعث این می شود که منابع مالی شرکت‌های خصوصی و دولتی تأمین شود. علاوه بر آن کشورهایی که بورس اوراق بهادار پیشرفته‌تری دارند، رشد اقتصادی بهتری نیز تجربه می کنند. سیستم بانکی نیز می تواند از طریق بورس اوراق بهادار نقدینگی مورد نیاز خود را به دست آورد.
به گفته‌ی وکیل خوب اصفهان اصلی‌ترین وظیفه‌ای که بورس اوراق بهادار دارد این است که بازاری شفاف و واضح برای خرید و فروش اوراق بهادار فراهم کند.

انواع بازارهای مالی

بازارهای مالی یا Financial Markets زیر مجموعه‌ای از نظام اقتصادی هستند که در آنها وجوه، اعتبارات و سرمایه در قالب قوانین و مقررات مشخصی، از صاحبان پول و سرمایه به سمت متقاضیان جریان دارد. به بیان ساده‌تر به بازاری که در آن دارایی‌های مالی مانند سهام، سپرده‌های سرمایه‌گذاری، طرح‌های بازنشستگی، انواع بیمه ‌نامه‌ها و اوراق بهادار معامله می‌شود، بازار مالی گفته می‌شود که نقش یک واسطه بین خریداران و فروشندگان را ایفا می‌کند.

در واقع این بازارها شرایطی را فراهم می‌کنند تا افراد بتوانند اوراق بهادار خود را به فروش برسانند و یا در ازای پرداخت پول، صاحب قسمتی از سهام یک شرکت شوند و تیم آسان‌بورس تصمیم دارد تا در راستای آموزش بورس به توضیح جامع مفهوم فوق بپردازد.

کاربرد بازارهای مالی

بازارهای مالی پویا، منافع بسیار زیادی را برای نظام‌های اقتصادی فراهم می‌کنند که مهمترین آنها عبارتند از:

• تجمیع منابع خرد و تخصیص آنها به سرمایه‌گذاران
• کمک به کشف قیمت منابع به صورت غیر دستوری
• تقویت نقدشوندگی در نظام‌های مالی
• ایجاد ارتباط مشخص بین ریسک و بازده
• هدایت نقدینگی به مسیری درست و جلوگیری از رشد بازارهای ناسالم
• بهبود شفافیت در فعالیت‌های اقتصادی
• کمک به اعمال سیاست‌های پولی و مالی بانک مرکزی و دولت

انواع بازارهای مالی

بازارهای مالی بر اساس حق مالی، سررسید ابزار مورد معامله، ساختار سازمانی و زمان واگذاری در چهار دسته‌ی مختلف طبقه‌بندی می‌شوند:

بازارهای مالی بر اساس حق مالی

بازارهای مالی بر اساس حق مالی به دو دسته‌ی بازار بدهی و بازار سهام تقسیم می‌شوند:

بازار بدهی (Debt Market)

به بازاری که در آن ابزارهای بدهی مختلفی مانند اوراق قرضه دولتی، اسناد خزانه دولتی و اوراق مشارکت معامله می‌شود، بازار بدهی می‌گویند. این اوراق ممکن است متعلق به شرکت‌ها، دولت‌ها، بانک‌ها، شهرداری‌ها و سایر سازمان‌ها باشد.

بازار سهام (Stock Market)

به بازاری که در آن سهام از طریق بازارهای منسجم و قانون‌مند مانند بورس؛ توزیع و مبادله می‌شود، بازار سهام یا به اصطلاح بازار بورس گفته می‌شود. این بازار یکی از حساس‌ترین حوزه‌های اقتصاد است، زیرا به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که از طریق توزیع بخشی از مالیکت خود به سرمایه‌گذاران، سرمایه مورد نیاز خود را تامین کنند.

بازارهای مالی بر اساس سررسید ابزار مورد معامله

بازارها بر اساس سررسید ابزار مورد معامله به دو دسته‌ی بازار پول و سرمایه تقسیم می‌شوند:

بازار پول (Money Market)

به بازاری که در آن اوراق بهادار با سررسیدی کمتر از یک سال معامله می‌شوند و نرخ بهره متناسب با مدت زمان نگهداری اوراق تعیین می‌شود، بازار پول می‌گویند. سرعت نقدشوندگی بالا، ریسک عدم پرداخت پایین و کمتر بودن نرخ بهره نسبت به سایر بازارها، از جمله فاکتورهای مثبت در بازار پول می‌باشد.

بازار سرمایه (Capital Market)

به بازاری که خرید و فروش دارایی‌های مالی با سررسید بیش از یک سال یا بدون سررسید در آن انجام می‌شود، بازار سرمایه می‌گویند. بطور کلی این بازار فرایند هدایت و تخصیص منابع اقتصادی را تسهیل می‌کند و خود به دو بازار اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود:

• بازار اولیه: به بازاری که مثالی از انتشار اوراق بهادار تشکیل سرمایه در آن اتفاق می‌افتد و اوراق بهادار برای اولین بار در آن عرضه و مبادله می‌شوند، بازار اولیه می‌گویند.

• بازار ثانویه: بازار ثانویه این امکان را فراهم می‌کند تا اوراقی که برای اولین بار در بازار اولیه عرضه شدند، دوباره قابلیت معامله داشته باشند و صاحبان این اوراق نگرانی از جهت خرید یا فروش آنها نداشته باشند.

بازارهای مالی از نظر ساختار سازمانی و قانون‌مندی

بازارهای مالی از نظر ساختار سازمانی و قانون‌مندی به چهار دسته‌ی بازارهای رسمی، بازارهای خارج از بورس، بازار سوم و بازار چهارم تقسیم می‌شوند:

بازارهای رسمی

بورس اوراق بهادار یکی از بازارهای رسمی سازمان‌یافته است که قوانین و شرایط سختگیرانه‌ای را برای پذیرش شرکت‌ها اعمال می‌کند؛ در واقع شرکت‌ها ابتدا از لحاظ میزان نقدینگی، شفافیت اطلاعات و ترازهای مالی مورد بررسی قرار می‌گیرند و سپس در این بازار پذیرفته می‌شوند.

بازار خارج از بورس

به بازاری که اوراق بهادار شرکت‌های پذیرفته نشده در بورس در آن معامله می‌شود، بازار خارج از بورس یا بازار مبتنی بر چانه‌زنی می‌گویند. این بازار دارای مکان فیزیکی جهت معامله نیست و شرایط آسان‌تری را برای پذیرش شرکت‌ها در نظر گرفته است.

بازار سوم

معمولاً سازمان‌ها و موسسات بزرگ سرمایه‌گذاری به دلیل حق کمیسیون و کارمزد کمتری که در بازار سوم وجود دارد، مشغول به فعالیت در این بازار هستند.

بازار چهارم

شرکت‌ها و سازمان‌هایی در این بازار فعال هستند که قصد انجام معاملات عمده و بلوکی را دارند. این شرکت‌ها برای اینکه در معاملات خود کارمزدی پرداخت نکنند، معمولاً به صورت مستقیم و بدون دخالت کارگزار وارد معامله می‌شوند.

بازارهای مالی بر اساس زمان واگذاری

بازارهای مالی بر اساس زمان واگذاری به دو دسته‌ی بازار آتی و بازار نقدی تقسیم می‌شوند:

بازار آتی (Future Market)

به بازاری که در آن اوراق مشتقه معامله می‌شود، بازار آتی یا بازار اوراق مشتقه نام دارد. اوراق مشتقه، قراردادی است که بر اساس آن صاحب اوراق موظف یا مختار است که در تاریخ مشخصی در آینده، یک دارایی را بخرد یا بفروشد.

بازار نقدی (Spot Market)

به بازاری که برای انجام فوری معاملات شامل خرید و فروش کالاها و اوراق بهادار تشکیل شده‌است، بازار نقدی می‌گویند. بازار نقدی در نقطه‌ی مقابل بازار آتی قرار دارد و از آنجا که معاملات این بازار در نقطه‌ای از زمان انجام می‌شود، به آن بازار نقطه‌ای نیز می‌گویند.

مثالی از انتشار اوراق بهادار

هزاران نفر در هر روز به سرمایه‌گذاری و انجام معاملات در بازار بورس مشغول هستند. این امر موجب می‌شود تا تسلط به حقوق بازار سرمایه یک موضوع کلیدی برای رسیدن به موفقیت در این مارکت باشد. در واقع عدم شناخت قوانین و مقررات آن می‌تواند مشکلات مختلفی را برای سرمایه‌گذار ایجاد کند. پیشرفت اقتصادی و تامین مالی موفق مستلزم حمایت از حقوق سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه و آموزش بورس است. بر این اساس، حقوق در بازار سرمایه به دنبال فراهم آوردن فضایی مناسب، شفاف و کارا برای تامین مالی و حمایت از سرمایه‌گذاران خواهد بود.

منظور از بازار سرمایه چیست؟

بازار سرمایه به آن دسته از مارکت‌های مالی اطلاق می‌شود که به عنوان پل ارتباطی میان خریداران و فروشندگان اوراق بهادار عمل می‌کند. این مارکت معمولا با نام بازار بورس اوراق بهادار شناخته می‌شود. سرمایه شرکت‌ها، سازمان‌ها و بودجه مورد نیاز برای راه‌اندازی، تکمیل یا توسعه پروژه‌های مختلف دولتی از طریق سرمایه‌گذاری‌های میان‌مدت و بلندمدت افراد در بازار سرمایه تامین می‌شود.

در واقع بازار سرمایه برای مارکت‌های مالی به عنوان یک زیرمجموعه به شمار می‌رود و شامل بازار پول و بازار سرمایه است که تفاوت آن‌ها به مدت ‌زمان و ابزارهای سرمایه‌گذاری برمی‌گردد. هر سرمایه‌گذاری با مدت زمانی زیر یک سال از قدرت نقد شوندگی بالایی برخوردار است.

همچنین ابزارهای سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه از طریق اوراق بهادار یا سهام، اوراق مشارکت و اوراق قرضه است. اما بازار پولی با استفاده از ابزارهایی مانند سپرده‌ها، حواله، برات و وام وثیقه‌دار تامین مالی می‌شود. کارگزاری‌ها نیز یکی از اجزای این پل ارتباطی میان خریداران و فروشندگان اوراق بهادار در بازار سرمایه هستند. این کارگزاری‌ها با پذیره‌نویسی اوراق قرضه و بهادار می‌توانند در فروش آن‌ها به شرکت‌ها موثر واقع شوند. در چنین شرایط و روابط پیچیده مالی است که نیاز به شناخت حقوق بازار سرمایه و قوانین آن و آموزش بورس بیشتر می‌شود.

قانون‌های مهم در بازار سرمایه

بازار سرمایه را باید سیستمی یکپارچه و نظام‌مند دانست که از مهم‌ترین ارکان یک اقتصاد رو به رشد محسوب می‌شود. بنابراین اگر ساختار این مارکت به صورت صحیح شکل گرفته باشد، سرمایه‌ها و پس‌اندازهای راکد افراد جامعه در مسیری درست یعنی تولید و عمران جریان خواهند یافت.

در عین حال، آشنایی با ساختار بازار سرمایه که قصد سرمایه‌گذاری در آن را دارید، بسیار ضروری و اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد. ورود و سرمایه‌گذاری در مارکتی که شناختی از ارکان حقوقی آن ندارید، همراه با ریسک بالایی خواهد بود لذا آشنایی کلی با حقوق بازار سرمایه اهمیت ویژه‌ای دارد.

قانون بازار اوراق بهادار مصوب 1384

ابتدا لازم است که به قانون بازار اوراق بهادار مصوب سال 1384 اشاره کنیم. در واقع بعد از تصویب این قانون بود که ساختار بازار سرمایه به کلی متحول شد. در این قانون شورایی تشکیل شد که به ریاست وزیر امور اقتصاد و دارایی به تصويب سیاست‌های كلان این بازار بپردازد. در مواد 44 و 45 این قانون آمده است که هيچ سهامدار حقيقي يا حقوقي، نمی‌تواند بيش از 2.5 درصد از سهام بورس را در اختیار داشته باشد. همچنین امکان داشتن 5 درصد از سهام شركت سپرده‌گذاری مركزي اوراق بهادار و تسويه وجوه به طور مستقيم يا غيرمستقيم نیز وجود ندارد.

تصویب این قانون بعد از 40 سال توانست یک تحول جدی و تجدید ساختار برای بازار سرمایه باشد. اما این قانون بسیار خلاصه بود و برخی از نواقص آن هم بعد از مدت کوتاهی پدیدار گشتند. نیاز به اصلاح قانون موجب شد تا برخی از الحاقات و موارد اصلاحی دیگر به صورت پراکنده در قوانین دیگر گنجانده شوند. این مقررات پراکنده توانستند برخی از نیازهای فوری بازار سرمایه را پوشش دهند، اما نیازهای حقوق این مثالی از انتشار اوراق بهادار بازار را به طور کامل برطرف نمی‌کردند.

قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید مصوب 1388

در اين قانون سعي شده است بسياري از شکاف‌های موجود در بازار سرمايه ايران برطرف شوند. همچنین در اين زمينه توجهی ويژه به مشكلات موجود در عرصه فعاليت نهادهاي مالي جديد معطوف شده است. در حقيقت، قانون‌گذار سعي کرده است تا با تنظيم مواد قانونی، ابهامات و معضلات مشاهده ‌شده در عرصه فعاليت صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترك رفع شوند. در عین حال، افق روشني جهت تاسيس و راه‌اندازی ديگر نهادهاي مالي مورد نياز بازار سرمايه نیز به تصوير كشيده شده است.

بر اساس ماده 2 اين قانون، ثبت صندوق‌های بازنشستگي، سرمایه‌گذاری، صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترك و ديگر صندوق‌هایی كه بر اساس قانون بازار اوراق بهادار به عنوان نهاد مالي محسوب می‌شوند، صرفا با مجوز سازمان بورس اوراق بهادار امکان‌پذیر است. همچنین این شرکت‌ها پس از ثبت نيز داراي شخصيت حقوقي خواهند بود. از اين رو، از ویژگی‌هایی نظیر امكان افتتاح حساب بانكي، مورد خطاب قرار گرفتن در مراجع قضايي و امكان اخذ تسهيلات برخوردار خواهند شد. همچنين بر اساس ماده 3 قانون و در ازاي سرمایه‌گذاری در اين نوع صندوق‌ها، گواهي سپرده با نام صادر می‌شود. در عین حال، میزان مسئوليت سرمایه‌گذاران در اين صندوق‌ها نیز صرفا با توجه به مبلغ سرمایه‌گذاری آن‌ها تعیین خواهد شد.

قانون احکام دائمی برنامه های توسعه

در این قانون 73 ماده‌ای، 52 ماده آن به احکام دائمی برنامه‌های توسعه و سیاست‌های مرتبط با حوزه پولی و حقوق بازار سرمایه کشور اشاره دارند. از سوی دیگر، سیاست‌های تسهیل تجارت مانند ممنوعیت وضع موانع غیر تعرفه‌ای نیز توسط قانون‌گذار مد نظر قرار گرفته‌اند. طبق این قانون، شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی نیز به رسمیت شناخته شد که باید 12 جلسه از این شورا در طول یک سال برگزار شود. رؤسای اتاق‌های بازرگانی نیز عضو شوراهای برنامه‌ریزی استان‌ها شدند. همچنین پرداخت چهار در هزار حق عضویت در اتاق که اخیرا مورد نقد فعالان بخش خصوصی قرار گرفته بود نیز دائمی شد.

اما یکی مثالی از انتشار اوراق بهادار از مهم‌ترین بخش‌های اقتصاد که از این قانون متاثر شد، حوزه‌های مرتبط با مباحث پولی و سرمایه است. یکی از این موارد مهم آن به تصمیم گیران پولی کشور یعنی مجمع عمومی بانک مرکزی برمی‌گردد. طبق ماده 33 این قانون، اداره امور بانک مرکزی ایران بر اساس قانون پولی و بانکی خواهد بود. همچنین تسهیلاتی نیز برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری زیر در نظر گرفته شد.

• اعطای تسهیلات مالی به شرکت‌های خصوصی، تعاونی و بنگاه‌های اقتصادی متعلق به موسسات عمومی و غیردولتی
• اعطای تسهیلات مالی برای صادرات خدمات فنی و مهندسی به شرکت‌های خصوصی و تعاونی

قانون رفع موانع تولید

قانون رفع موانع تولید و ارتقای نظام مالی کشور صرفا با هدف رشد بازار سرمایه نوشته نشد؛ اما در این قانون سعی شده است بیشترین استفاده از پتانسیل‌های بازار سرمایه صورت پذیرد. به عنوان مثال، انتشار صکوک و اوراق مشارکت که دغدغه همیشگی دولت‌ها بوده است در این قانون به صورت مبسوط دیده شد و شرایط انجام آن نیز تسهیل گردید. همچنین بیشترین قوانین مربوط به بورس در قانون رفع موانع تولید، مربوط به چگونگی و تسهیل کردن تامین منابع مالی هستند.

در ماده 28 این قانون، ایجاد صندوق تثبیت بازار به عنوان نهاد مالی تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار با شخصیت حقوقی مستقل تعیین شده است. این ماده قانونی می‌تواند موجبات تثبیت بازار سرمایه را فراهم آورد.

دیگر پتانسیل این قانون برای بازار سرمایه نیز به امکان ایجاد سهام خزانه برمی‌گردد. این امر موضوعی جدید در کشورمان محسوب می‌شود که در گذشته امکان اجرایی شدن نداشت. استفاده از سهام خزانه موجب شفافیت بیشتر در اجرای درست حقوق این بازار می‌شود؛ زیرا به نوعی یک بازار‌گردانی مدرن توسط خود شرکت‌های سرمایه‌ای را میسر می‌کند. این قانون اگر به شکل صحیح اجرا شود، می‌تواند باعث شکوفایی بازار سرمایه شود. زیرا به عنوان یک موتور بالقوه در جهت عدم افت بیشتر مارکت و هم به عنوان یک ترمز برای افزایش حباب گونه قیمت‌ها به شمار می‌رود.

جمع‌بندی

امروزه شاهد گسترش هر چه بیشتر بازار سرمایه و شکل‌گیری نهادهای مالی جدید هستیم. این امر نیاز به آموزش بورس را بیشتر کرده است. از طرف دیگر، گسترش دامنه فعالیت‌ها و تنوع فعالیت شرکت‌های کارگزاری، به ورود ابزارهای جدید مالی به این بازار منجر شده است. افزایش معاملات بورس، گسترش حجم این مارکت و توسعه معاملات اوراق بهادار، ضرورت توجه به قوانین و حقوق بازار سرمایه را نشان می‌دهد. هر چقدر که شفافیت این مارکت و عدالت در توزیع اخبار و اطلاعات بیشتر شود، ناهنجاری‌ها و بی‌اعتمادی‌ها به این حوزه نیز کاهش خواهد یافت. همچنین ضرورت صدور یک قانون واحد و مجمل نیز در این حوزه احساس می‌شود که فهم آن برای عموم سرمایه‌گذاران نیز تا حدی آسان‌تر باشد.

انتشار اوراق بهادار بیمه‌ای اتکایی، برای اولین بار در صنعت بیمه

اوراق بهادار بیمه‌ای اتکایی، برای اولین بار در صنعت بیمه با همکاری بیمه ملت و تامین سرمایه امین منتشر می‌شود.

به گزارش بازرگانی خبرگزاری مهر، برای اولین بار در صنعت بیمه ایران، اوراق بهادار بیمه اتکایی به منظور انتقال ریسک‌های صنعت به بازار سرمایه منتشر می‎‌شود. همانطور که می‌دانیم؛ توسعه و استفاده از ابزارهای مالی نوین و اوراق بهادارسازی به پشتوانه انواع دارایی‌ها، بدهی‌ها و ریسک‌ها، منجر به عمق بخشیدن به بازارها و افزایش کارایی آن‌ها خواهد شد و این مهم در صنعت بیمه، با هماهنگی بیمه مرکزی و همکاری شرکت بیمه ملت و شرکت تأمین سرمایه امین برای اولین بار در کشور به انجام رسیده است. دکتر اسماعیل دلفراز مدیرعامل بیمه ملت و دکتر سلمان خادم‌المله مدیرعامل شرکت تأمین سرمایه امین به عنوان بانیان انتشار اوراق بهادار بیمه اتکایی در کشور گرد یک میز آمدند تا از چالش‌ها و فرصت‌های انتشار این ابزار نوین مالی در بیمه اتکایی بگویند.

*جناب دکتر دلفراز ، دیدگاه شما در خصوص اوراق بهادار بیمه‌ای برای انتقال ریسک‌های صنعت به بازار سرمایه چیست؟

دلفراز : درابتدا مایلم توضیح بدهم که ایران با تولید ناخالص ملی در حدود ۴۵۰ میلیارد دلار، رتبه ۲۹ را در جهان دارد؛ در عین حال ضریب نفوذ صنعت بیمه (که براساس نسبت حق‌بیمه دریافتی صنعت بیمه به تولید ناخالص داخلی هر کشور محاسبه می‌شود) در ایران در حدود ۴/۲ درصد و میانگین آن در دنیا بالغ بر ۷ درصد است. از این حیث سهم حق‌بیمه صادره از تولید ناخالص ملی در ایران کمتر از میانگین دنیا بوده و به شدت جای رشد دارد که می‌تواند به عنوان فرصت بالقوه تلقی شود؛ بر همین اساس و به منظور توسعه ظرفیت‌های این صنعت در ایران، طبق ماده (۱۱) برنامه ششم توسعه، بیمه مرکزی موظف شده است که ضریب نفوذ بیمه‌های بازرگانی را در طول اجرای برنامه ششم تا پایان سال ۱۴۰۰ به ۷ درصد و سهم بیمه‌های عمر از حق بیمه‌های بازرگانی تولیدی کشور را به حداقل ۵۰ درصد برساند؛ این در حالی hست که سهم بیمه‌های زندگی نیز، از صنعت بیمه در ایران، تنها در حدود ۵/۱۴ درصد است. بنابراین، فاصله ایران با میانگین جهانی، در شاخص‌هایی همچون، حق‌بیمه سرانه، ضریب نفوذ و تناسب بین بیمه‌های زندگی و بیمه‌های مثالی از انتشار اوراق بهادار غیرزندگی قابل توجه است. عوامل مختلفی را می‌توان به عنوان علل این اختلاف با سرانه دنیا در نظر گرفت که بخش قابل توجهی از آن‌ها مختص صنعت بیمه و بخش دیگری مربوط به شرایط کلان اقتصادی در ایران است. توسعه و استفاده از ابزارهای مالی نوین و اوراق بهادارسازی به پشتوانه انواع دارایی‌ها، بدهی‌ها و ریسک‌ها، منجر به عمق بخشیدن به بازارها و افزایش کارایی آن‌ها خواهد شد. در صنعت بیمه نیز، اوراق بهادار بیمه‌ای با انتقال ریسک‌های صنعت به بازار سرمایه، می‌تواند از ظرفیت‌های مغفول این صنعت بهره برده و منجر به رشد آن بشود که متأسفانه این امر، تا به امروز محقق نشده است. البته توسعه این ابزارها در بازارهای مالی دنیا نیز امری نسبتاً نو بوده و در حال گسترش است به طوری‌که طی ده سال اخیر سهم بازار ابزارهای مالی نوین بیمه‌ای در مقابل بازار سنتی بیمه، با رشد ۲.۵ برابری، از ۶ درصد به ۱۵ درصد در دنیا رسیده است.

*جناب آقای خادم‌المله ، نظر شما در خصوص ضرورت استفاده از اوراق بهادار بیمه‌ای به عنوان یک ابزار مالی نوین چیست و چه شرکت‌هایی از این امکان بهره‌مندند؟

خادم‌المله : همانگونه که می‌دانید توسعه این ابزارهای مالی با ایجاد شفافیت و افزایش مشارکت فعالان بازار سرمایه و جذب گستره بیشتری از سرمایه‌گذاران می‌تواند از طرفی به توسعه این بازار کمک کرده و از سوی دیگر از انباشت تمامی ریسک در بین شرکت‌های صنعت جلوگیری کند. بنابراین، اوراق بهادارسازی در صنعت بیمه ایران، با پرتفوی (حق‌بیمه) بالغ بر ۵۰ هزار میلیارد تومانی و تعهدات ۵۰۰ میلیارد دلاری، امری ضروری به نظر می‌رسد.

در همین راستا، سازمان بورس و اوراق بهادار با همکاری بیمه مرکزی و پژوهشکده بیمه، در سال ۱۳۹۷ نسبت به تدوین و تصویب دستورالعمل انتشار اوراق بهادار بیمه‌ای اقدام کرد. بر اساس مصوبه شورای عالی بورس مورخ ۰۲/‏۱۱/‏۱۳۹۷‬ این ابزار، به عنوان یکی از ابزارهای مالی شناسایی شد. با این حال، به دلیل مهیا نبودن برخی زیرساخت‌ها، برخی ابهامات موجود در تفسیر دستورالعمل و ذات (نسبتاً) پیچیده و فنی عملیات بیمه‌گری و به تبع آن پیچیدگی این اوراق، تا به امروز هیچ شرکت بیمه‌ای از بازار سرمایه ایران با استفاده از این ابزار، موفق به تأمین مالی نشده بود.

*دکتر دلفراز ، شرکت‌ها برای این‌که بتوانند انتشار اوراق بهادار بیمه‌ای را به عنوان ابزار مالی خود به کار بگیرند، باید چگونه عمل کنند؟

دلفراز : با افزایش تحریم‌ها علیه ایران و خروج بیمه‌گران بین‌المللی از بازار بیمه ایران، فصل تازه‌ای در این صنعت آغاز شد که در آن، ضرورت استفاده از این ابزار، حتی بیشتر از گذشته، حس می‌شد. یکی از اقدامات بیمه مرکزی برای مدیریت تحریم‌ها و حل مشکلاتی که در استفاده از بیمه اتکایی خارجی وجود داشت، موضوع تأسیس صندوق بیمه ویژه تحریم با اختصاص بودجه یک میلیارد دلاری بود. اما، به زعم فعالان صنعت بیمه، اندازه این صندوق در قیاس با اندازه صنعت و حجم عملیات و نیاز شرکت‌های بیمه‌ای اندک بوده و از سوی دیگر، انتقال ریسک‌های مازاد به این صندوق به نوعی سنگین کردن مضاعف مسئولیت و افزایش ریسک بیمه مرکزی و دولت خواهد بود. بر همین اساس، در بند (ز) تبصره (۵) قانون بودجه سال ۱۳۹۹، به منظور پوشش‌های بیمه‌ای و همچنین اوراق بهادارسازی خطرپذیری (ریسک‌های بیمه‌ای)، به بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران و مؤسسات بیمه بازرگانی اجازه داده شد که تا سقف ده هزار میلیارد ریال
(۱۰,۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال) در بازار سرمایه نسبت به انتشار اوراق مالی- اسلامی در چهارچوب قوانین و مقررات بدون تضمین اصل و سود اقدام کنند.

بر این اساس، شرکت‌های بیمه می‌توانند با انتخاب بخشی از قراردادهای اتکایی مازاد خسارت خود و پس از اخذ موافقت اصولی بیمه مرکزی، اقدام به انتشار این اوراق از طریق بازار سرمایه نمایند. البته، انتشار این اوراق در بازار سرمایه نیز بایستی بر اساس دستورالعمل سازمان بورس و اوراق بهادار در این خصوص صورت پذیرد.

*آقای خادم‌المله ، شرکت تأمین سرمایه امین مجوز انتشار اوراق بهادار بیمه‌ای را دریافت کرده است. در مثالی از انتشار اوراق بهادار حال حاضر، این امر در چه مرحله‌ای قرار دارد؟

خادم‌المله : با پیگیری‌های مشترک با شرکت بیمه ملت، موفق به اخذ موافقت اصولی انتشار اوراق بیمه اتکایی به مبلغ ۹۰۰ میلیارد ریال از بیمه مرکزی به عنوان نهاد ناظر صنعت بیمه، شده ایم . در حال حاضر نیز پیگیر ادامه مراحل آن از سازمان محترم بورس و اوراق بهادار هستیم.

*آقای خادم‌المله ، انتشار این اوراق از نظر شما با چه چالش‌هایی مواجه است؟

خادم المله : هر ابزار مالی جدیدی تا پیش از اجرایی شدن دارای چالش‌های عملیاتی زیادی خواهد بود. این چالش‌ها شامل طراحی ابزار، توجیه‌پذیری اقتصادی، در نظر گرفتن منافع طرفین، اخذ موافقت کمیته فقهی و … می‌شود؛ نیازسنجی و تعریف مساله در طراحی ابزار بایستی به درستی شکل گرفته باشد به طوریکه ابزار مالی جدید بتواند با از میان برداشتن آن مشکل به کارایی بازار سرمایه کمک کند. اگر این موضوع نادیده گرفته شده یا در رابطه با آن سهل انگاری شود، ابزار مالی جدید در مثالی از انتشار اوراق بهادار مرحله طراحی با مشکلاتی از جمله عدم اقبال شرکت‌های متقاضی تأمین مالی روبرو خواهد شد.

در خصوص اوراق بیمه اتکایی نیز، هرچند تعریف مساله و نیازسنجی به درستی انجام شده است اما چالش‌های زیادی چه در مرحله طراحی و چه در ادامه و در مراحل اجرا پیش روی آن قرار دارد. از جمله این چالش‌ها می‌توان به مواردی همچون ضرورت ضمانت اصل و سود اوراق (بر اساس دستورالعمل سازمان بورس و اوراق بهادار که در تضاد با ذات این اوراق قرار دارد)، پرمیوم نه چندان زیاد صنعت بیمه، عدم تطابق سررسید زمانی قراردادهای بیمه موجود در پرتفوی بیمه‌ای شرکت با عمر اوراق، علی‌الحساب بودن نرخ سود این اوراق (که جذابیت آن را با مخاطره روبرو می‌سازد) و مشخص نبودن نسبت آورده سرمایه‌گذاران در قبال سرمایه / تعهدات اتکایی مورد پذیرش (که سرمایه‌گذار را از بهره‌مندی از صرفه به مقیاس موجود در عملیات صنعت بیمه محروم می‌سازد)، اشاره نمود.

البته برخی از این موارد قابل حل بوده و برخی نیز در حال پیگیری است. به عنوان مثال بر اساس این قانون بودجه (که نسبت به دستورالعمل‌ها و مصوبات سازمان بورس و اوراق بهادار نافذ است) ضرورت وجود رکن ضامن (که در دستورالعمل انتشار اوراق بیمه اتکایی وجود دارد) بدون هیچ پیش‌شرطی برداشته شده است که البته (با در نظر گرفتن ملاحظاتی) امری درست محسوب می‌شود؛ چرا که، یکی از حلقه‌های مفقوده در بازار بدهیِ بازار سرمایه ایران، جدی نگرفتن رتبه‌بندی اعتباری و انتشار اوراق بر مبنای رتبه اعتباری بانی است. البته هرچند استفاده از رتبه‌بندی اعتباری به عنوان یک گزینه (در کنار ارائه وثیقه یا ضامن بانکی) در دستورالعمل انتشار اوراق گنجانده شده است اما تا همین چندی پیش، کلی‌بودن و عدم تعیین جزئیات، مانع از اجرایی شدن آن می‌شد. بر همین اساس، در شرایط فعلی، تمامی شرکت‌ها فارغ از وضعیت اعتباری‌شان می‌توانند با مذاکره با یکی از بانک‌ها به عنوان رکن ضامن و پرداخت کارمزد مربوطه یا ارائه وثایق معتبر به میزان ضریبی از مبلغ تأمین مالی، به انتشار اوراق اقدام کنند.

این موضوع هرچند ریسک سرمایه‌گذاران را به میزان بسیار زیادی کاهش می‌دهد اما با افزایش هزینه‌های انتشار و افزایش سخت‌گیری‌های سازمان در انتشار اوراق منجر به کاهش اقبال شرکت‌ها به بازار سرمایه می‌شود و از سوی دیگر با محدود کردن ناشران مانع از تنوع و کارایی لازم در بازار بدهی می‌شود؛ چرا که در بازارهای توسعه یافته دنیا، اوراق بدهی، بر مبنای رتبه اعتباری اوراق و رتبه اعتباری بانی و با نرخ سود متناسب با ریسک آن ابزار منتشر می‌شوند و از این رو پاسخگوی تمامی سرمایه‌گذاران با درجات مختلف ریسک‌پذیری نیز خواهند بود. اما در بازار سرمایه ایران این امر تا به امروز چندان محقق نشده است؛ لازم به ذکر است که، طی ماه‌های گذشته سازمان بورس ضمن تصویب مصوبه جدیدی، جزئیات استفاده از رتبه‌بندی اعتباری در انتشار اوراق را به شرکت‌های تأمین سرمایه و همچنین شرکت‌های رتبه‌بندی اعتباری ابلاغ کرده است و انتظار می‌رود این موضوع به کارایی بازار در این زمینه کمک کند. کمااین‌که شرکت تأمین سرمایه امین، به عنوان اولین تأمین سرمایه در ایران، اقدام به اخذ موافقت اصولی انتشار اولین اوراق تأمین مالی با استفاده از رتبه‌بندی اعتباری برای شرکت فولاد مبارکه اصفهان به مبلغ ۱۰۰،۰۰۰ میلیارد ریال کرده است که انشالله به زودی و پس از انجام مراحل نهایی آن در بازارهای مالی منتشر خواهد شد.

* برای این ابزار نوین مالی چه آینده‌ای پیش‌بینی می‌کنید؟ اوراق بهادار بیمه‌ای چه فرصت‌ها و چالش‌هایی را می‌تواند با خود به همراه داشته باشد؟

دلفراز : هرچند میزان مقرر شده برای انتشار این ابزار در قانون بودجه نسبت به حجم پرتفوی این صنعت رقمی ناچیز است اما انشالله با جا افتادن این ابزار مالی و استفاده از ظرفیت بازار سرمایه، شرکت‌های بیمه می‌توانند در آینده از مشارکت بالای مردم در صنعت بیمه بهره ببرند. اولین حسن این موضوع جلوگیری از انباشت تعهدات بیمه‌ای داخل خود صنعت است. همچنین معامله شدن این اوراق در بازار سرمایه می‌تواند منجر به ظهور و ورود سرمایه‌گذاران تخصصی مانند صندوق‌های سرمایه‌گذاری بیمه‌ای شود. مشارکت این سرمایه‌گذاران منجر به کارایی این بازار شده و قیمت‌گذاری قراردادهای بیمه‌ای و ریسک‌های صنعت بیمه نیز بر اساس عرضه و تقاضا و متناسب با ریسک هر پرتفوی شکل خواهد گرفت و از حالت دستوری کنونی خارج خواهد شد. توسعه فعالیت‌های شرکت‌های رتبه‌بندی نیز می‌تواند به این موضوع کمک کند.

* وضعیت اوراق بهادار بیمه‌ای در دنیا چگونه است و سود حاصل از این سرمایه‌گذاری چگونه به صاحبان آن بازمی‌گردد؟

خادم‌المله : به طور کلی متداول‌ترین اوراق بهادار بیمه‌ای، اوراق با هدف تأمین مالی بر مبنای حق بیمه‌های اقساطی یا مرحله‌ای، اوراق بهادار بیمه‌ای با هدف انتقال ریسک (اوراق بهادار بیمه اتکایی) و صندوق بیمه‌نامه‌های زندگی به منظور بازخرید بیمه‌های زندگی است که در این میان گسترده‌ترین و معمول‌ترین اوراق انواع اوراق اتکایی است. در عملیات اتکایی سنتی، شرکت‌های بیمه به منظور پوشش ریسک‌های بیمه‌نامه‌های صادره خود در شاخه‌های مختلف و براساس ارزیابی که دارند نسبت به واگذاری بخشی از ریسک‌ها (و به تبع آن واگذاری بخشی مثالی از انتشار اوراق بهادار از حق‌بیمه‌های صادره) به یک شرکت بیمه دیگر از طریق انواع قراردادهای اتکایی اقدام می‌کنند. با ورود ابزارهای مالی به این صنعت و اوراق بهادارسازی ریسک‌های صنعت بیمه، انتقال این ریسک‌ها به سرمایه‌گذاران علاقه‌مند به این حوزه، صورت پذیرفته و به نوعی شرکت‌های بیمه‌ای با انتشار انواع این اوراق، بخشی از ریسک‌های خود را در قالب اوراق (اتکایی) به سرمایه‌گذاران منتقل می‌کنند؛ به این شکل، منابع جمع‌آوری شده از سرمایه‌گذاران در حسابی مجزا نگه‌داری شده و پس از سررسید زمان اوراق، اصل منابع، سود حاصل از سرمایه‌گذاری آن، و حق بیمه ناشی از عملیات اتکایی پس از کسر "هزینه‌ها و خسارت‌های حادث شده طی دوره"، به سرمایه‌گذاران بازگشت داده خواهد شد.

* آنچه در ایران برای انتشار اوراق بهادار بیمه اتکایی تا به امروز محقق شده به چه صورت است؟

دلفراز : آنچه که در ایران رخ داده، در قالب تدوین دستورالعمل اوراق بیمه اتکایی و بستری برای انتقال عملیات بیمه‌ای به نهاد واسط (به وکالت از سرمایه‌گذاران خُرد) بوده است. در ادامه نیز طی مذاکرات و رایزنی‌هایی که فی‌مابین بیمه ملت، تأمین سرمایه امین و بیمه مرکزی انجام شد، مجوز انتشار این اوراق تا سقف ۹،۰۰۰ میلیارد ریال برای شرکت بیمه ملت اخذ گردید و در حال حاضر مراحل اجرایی انتشار آن در حال طی شدن است که انشالله با هموار شدن مسیر، در آینده راهگشای باقی شرکت‌های بیمه‌ای برای استفاده از پتانسیل بالای بازار سرمایه باشد.

انواع اوراق بهادار در بازار سرمایه

حامد امیری

اوراق بهادار مفهومی است که حتما آن را شنیده‌اید و ممکن است کمی با آن آشنایی داشته باشید. اما این نیز امکان دارد که به طور کامل با تعریف آن آشنایی نداشته و حتی انواع آن را نشناسید.

به همین منظور است که موسسه حقوقی حامد امیری در اصفهان سعی کرده است با تهیه این مطلب این مفهوم را بیشتر توضیح داده و انواع آن را نیز نام ببرد.

پس برای آن که با اوراق بهادار به طور کامل آشنا شوید این مطلب را از دست ندهید و نظرات خود را در این مورد با ما در بخش نظرات به اشتراک بگذارید.

فهرست موضوعات ( برای مطالعه هر عنوان روی آن کلیک کنید)

اوراق بهادار چیست؟

طبق تعریفی که وکیل پایه یک اصفهان ارائه می دهد: اوراق بهادار یک ابزار مالی است که هرکس با داشتن آن می تواند داد و ستد کند زیرا که از ارزش مالی برخوردار است.

این اوراق به علت همین ارزش مالی که دارند بسیار مورد توجه سرمایه گذاران و سرمایه پذیران قرار گرفته‌اند. به این صورت که اوراق بهاداری را که مورد تأیید و تضمین نهادهای دولتی و خصوصی است خریداری می کنند یا از آن سود می برند.

وکیل دادگستری اضافه می کند آن شرکتی که اقدام به انتشار اوراق بهادار می کند منتشر کننده و یا ناشر نامیده می شود.

همچنین لازم به ذکر است که این اوراق متناسب با هدفی که ناشر دارد و همچنین کارکردهای خود ورقه، ممکن است قیمت‌های مختلفی داشته باشد.

و شکل‌های انتشار این اوراق نیز ممکن است متفاوت باشد، به عنوان مثال امکان دارد که به شکل صدور گواهی و یا بدون گواهی و به وسیله اینترنت منتشر شود.

اوراق بهادار چه انواعی دارد؟

بنا به گفته وکیل مالی در اصفهان اوراق بهادار به سه گروه اصلی تقسیم شده‌اند:

• اوراق حقوق صاحبان سهام
• اوراق بدهی
• ابزارهای مشتقه
در ادامه هر یک از این موارد را به صورت جداگانه بررسی خواهیم کرد.

الف) اوراق حقوق صاحبان سهام

یک شرکت ممکن است سهام خود را به بخش‌های مساوی تقسیم کند و تحت عنوان سهام شرکت به فروش بگذارد. حال هر کس که این سهام به فروش گذاشته شده را خریداری کند به همان میزان صاحب سهام آن شرکت خواهد شد.

این شخص با خریداری کردن سهام آن شرکت تمامی حقوقی که صاحبان سهام دارند را دارا می شود و به نوعی در آن شرکت مالکیت دارد. سهام خود دارای انواعی است که بدین شرح است:

• سهام عادی: که از متداول‌ترین نوع اوراق بهادار است، به طور معمول در بورس اوراق بهادار مور معامله قرار می گیرد. این نوع سهم هم ارزش بازاری دارد و هم ارزش اسمی. ارزش اسمی هر سهم عادی ۱۰۰۰ ریال است و ارزش بازاری آن متناسب با عرضه و تقاضای آن سهم تعیین می شود.

• سهام ممتاز : سهام ممتاز به سهامی گفته می شود که با کمی تفاوت نسبت به سهام عادی از سوی شرکت‌ها منتشر می شود. مثلا شرکت بخشی از سهام را با ۱۰% افزایش قیمت نسبت به ارزش اسمی آن منتشر می کند و به این ترتیب سودی که به دست می آورد ۱۰% بیشتر از قیمت اسمی سهام است. به همین جهت این سهام نسبت به سهام عادی برتری داشته و سهام ممتاز نام گرفته است.

ب) اوراق بدهی

اوراق بدهی که اوراق قرضه نیز نام دارد در حقیقت راهی است برای آن که شرکت‌ها بتوانند منابع مالی پروژه‌های خود را تأمین کنند. چون زمانی که یک شرکت منبع مالی کافی برای انجام یک پروژه نداشته باشد با مشکلات متعددی روبرو می شود.

به همین جهت با اننتشار اوراق بدهی یا قرضه این کمبود منابع مالی خود را جبران می کند. زیرا این روش روشی ساده‌تر و کم هزینه‌تر از دیگر روش های تأمین منابع مالی است.

اما مهم‌ترین اوراق بدهی اوراق مشارکت دولتی و شرکتی است. زیرا به این طریق سرمایه گذاران با خرید این اوراق در آن پروژه شراکت می کنند.

ج) اوراق مشتقه

یکی دیگر از راه‌های سرمایه گذاری در اوراق بهادار خرید اوراق مشتقه است. اوراق مشتقه برخلاف اوراق سهام، خود هیچ ارزشی ندارند و ارزش آن‌ها وابسته به یک کالا است و در حقیقت این اوراق به پشتوانه آنها صادر شده‌اند. به عنوان مثال اوراق مشتقه طلا به پشتوانه طلا صادر شده و قیمت آن متناسب با قیمت طلا تعیین می شود، و یا اوراق مشتقه ارز و یا سکه و از این قبیل.

اوراق مشتقه به ۴ دسته مختلف تقسیم می شود:

• قرارداد سلف
• قرارداد آتی
• قرارداد اختیار معامله
• قرارداد معاوضه

بورس اوراق بهادار به چه مثالی از انتشار اوراق بهادار معناست؟

بورس اراق بهادار طبق آنچه که وکیل مالی در اصفهان بیان می کند یک بازار ایجاد شده و رسمی برای سرمایه است و در آن سهام شرکت‎ها یا اوراق قرضه دولتی یا شرکت‌های خصوصی در چهارچوب قوانین و مقررات خاصی خرید و فروش می شود.
ویژگی مهمی که این بورس دارد این است که به صورت قانونی از صاحبان پس‌اندازها و سرمایه‌های راکد حمایت می کند. در حقیقت کسانی که سرمایه و یا پس اندار راکد دارند می توانند در بورس اوراق بهادار که یک مرجع رسمی و مطمئن است سرمایه گذاری کنند و با خرید اوراق بهادار از دولت و شرکت‌های معتبر سود معینی به دست آورند.

بورس اوراق بهادار باعث این می شود که منابع مالی شرکت‌های خصوصی و دولتی تأمین شود. علاوه بر آن کشورهایی که بورس اوراق بهادار پیشرفته‌تری دارند، رشد اقتصادی بهتری نیز تجربه می کنند. سیستم بانکی نیز می تواند از طریق بورس اوراق بهادار نقدینگی مورد نیاز خود را به دست آورد.
به گفته‌ی وکیل خوب اصفهان اصلی‌ترین وظیفه‌ای که بورس اوراق بهادار دارد این است که بازاری شفاف و واضح برای خرید و فروش اوراق بهادار فراهم کند.

البته لازم به ذکر است که بورس اوراق بهادار مسئولیت‌هایی نیز دارد که به این ترتیب است:

۱٫ پذیرفتن یا لغو پذیرفتن اعضا از جمله کارگزاران، معامله‌گران، بازارگردانان و مشاوران و مدیران سرمایه‌گذاری
۲٫ پذیرفتن یا لغو پذیرفتن ابزارهای مالی قابل خرید و فروش در بورس
۳٫ ایجاد یک سیستم دادوستد مناسب و کارآمد
۴٫ ایجاد یک سیستم مناسب و کارآمد جهت تسویه و پایاپای دادوستد
۵٫ ایجاد یک سیستم مناسب به منظور نظارت بر جریان دادوستد، عملیات بازار و فعالیت اعضا
۶٫ ایجاد امکانات و تسهیلات لازم جهت توزیع و انتشار اطلاعات مربوط به دادوستد

اوراق بهادار قابل معامله

الف) اوراق مشارکت

یک شرکت می تواند با انتشار اوراق مشارکت منبع مالی که مورد نیاز برای فعالیتش است را به دست آورد. افراد نیز با خرید اوراق مشارکت می توانند در آن فعالیتی که شرکت انجام داده است شریک شده و سهمی ببرند.

یک شرکت برای آن که بتواند اوراق مشارکت منتشر کند باید ثابت کند که فعالیتش توجیه اقتصادی داشته و بانک مرکزی یا سازمان بورس آن را تأیید کنند.

سپس مجوز انتشار اوراق مشارکت را می گیرد. با انتشا اوراق مشارکت، شرکت ناشر تضمین می کند که در مواعد مشخص سود معینی را به صورت علی‌الحساب به صاحبان اوراق پرداخت کند.

در پایان فعالیت شرکت سود قطعی را حساب نموده و چنانچه این سود از سودهای علی‌الحساب پرداخت شده بیشتر باشد، مابه‌التفاوت آن را پرداخت می کند.

ب) اوراق اجاره

اگر یک شرکتی بخواهد کارش را گسترش داده و ابزارآلات بیشتری خریداری کند اما منابع مالی مورد نیاز برای خرید آنرا نداشته باشد، می تواند به یک سازمان مالی مراجعه نموده تا آن سازمان اوراق مشارکت منتشر کند.

این سازمان نهاد واسط نامیده می شود. نهاد واسط اوراق مشارکت منتشر شده را به سرمایه‌گذارای می فروشد و با مبلغ به دست آمده ابزارآلاتی که شرکت احتیاج دارد را خریداری می کند و آن را به آن شرکت اجاره می دهد.

این شرکت وظیفه دارد که اجاره‌بهای آن ابزار را به نهاد واسط در مواعد مقرر بپردازد تا آن نهاد نیز آن اجاره بها را سرمایه‌گذاران پرداخت کند. پس از آن که دوره اجاره به پایان رسید نهاد واسط ابزار را به شرکت می فروشد و با مبلغ آن اصل سرمایه‌ی سرمایه‌گذاران را پرداخت می کند.

همانطور که پیش از بیان شد، معاملات سهام در بورس اوراق بهادار حجم زیادی از معاملات را به خود اختصاص داده است. و هرکس می تواند با خرید سهام یه شرکت به همان اندازه مالک شرکت شود.

به طور مثال اگر سهام یک شرکت ۱ میلیارد تومان ارزش داشته باشد و به ۱۰ قسمت تقسیم شود هرکس با خرید یک قسمت از آن مالک یک دهم از آن کارخانه می شود.

همچنین این را نیز بیان نمودیم که متداول‌ترین سهام که مورد معامله قرار می گیرد سهام عادی است. سهام عادی دارای دو ارزش است، یکی ارزش بازاری که متناسب با میزان عرضه و تقاضای آن سهم تعیین می شود و یکی ارزش اسمی که به موجب قانون ایران ارزش اسمی سهام عادی ۱۰۰۰ ریال است.

نتیجه گیری

از این مطلب دریافتیم که اوراق بهادار یک ابزار و اهرم مالی است و هرکس می تواند آن را در بورس اوراق بهادار خرید و فروش کنند. سرمایه گذاران می توانند سرمایه‌های راکد خود را در این بورس سرمایه گذاری کنند و به این ترتیب سود به دست آورند.
شرکت‌ها نیز می توانند با انتشار اوراق بهادار منابع مالی که برای انجام پروژه و طرح خود دارند را تأمین کنند و به این ترتیب سرمایه گذاران را در سود به دست آمده از آن پروژه شریک کنند.

این مقاله را در شبکه های اجتماعی به اشتراک بگذارید

این مطلب توسط حامد امیری وکیل پایه یک دادگستری نگاشته شده است. برای مشاوره حقوقی با ایشان دکمه زیر را کلیک کنید.

اوراق منفعت چیست و چه مزایایی دارد؟

اوراق منفعت از دیگر اوراق بهاداری به شمار می رود که برای پر کردن خلا حاصل از حذف اوراق قرضه در بازار مالی اسلامی پیشنهاد و به کار برده می شود، با استفاده از این اوراق منفعت و قردادهای مجاز شرعی طرحی می توان در توسعه کمی و کیفی بازار مالی کمک کرد. با سایت ایران بورس همراه باشید.

• همچنین پیشنهاد ما این است که مقاله رازهای معاملات بورسی را برای موفقیت در بازار بورس مطالعه کنید.

اوراق منفعت چیست؟

اوراق منفعت، عبارت است از سند مالی بهاداری که بیان کننده ی مالکیت دارنده آن بر مقدار مشخص شده ای از خدمات و یا منافع آینده از یک دارایی می باشد که پس از پرداخت مبلغ معینی به فرد داده می شود. برای توضیح بیشتر به عنوان مثال گواهی حق اقامت در یک هتل معین را مثال می زنیم که در ازای دریافت وجه از شخص برای روز معینی به او داده می شود.

در واقع این کار به نوعی شبیه به امانت گذاری می باشد که در ازای به امانت گذاشتن مبلغ یا کالایی، چیزی نصیب شما خواهد شد که در ادامه این موضوع را بهتر درک خواهید کرد.

اوراق منفعت حرم تا حرم

همان طور که می دانید اخبار تازه ای از اوراق منفعت حرم تا حرم منتشر گردیده است و در این راستا سهام داران درخواست شفافیت بیش تری کرده اند و می خواهند اخبار درست و دقیق تری را راجع به بهره برداری آزاد راه حرم تا حرم بشنوند. در همین راستا ندا بشیری اطلاعات مثالی از انتشار اوراق بهادار کامل تری را در این زمینه منتشر کرد که طبق این اخبار، بانی اصلی ان مشخص گردید.

وی افزود شرکتی که تمامی فعالیت های این آزاد راه را بر عهده داشت از سهامی عام به سهامی خاص تغییر داده شده است که هم اکنون فعالیت خود را در شاخه بهره برداری و رسیدگی به این آزاد راه ادامه می دهد و همین شرکت بانی اصلی این طرح بوده است. او هم چنین ادامه داد که این شرکت قصد دارد تامین مثالی از انتشار اوراق بهادار مالی بزرگی را انجام دهد. اما ایا می دانید این تامین مالی در کدام راستا بوده و به چه جهت انجام می پذیرد؟

در حقیقت این شرکت می خواهد برای آزاد راه گرمسار- سمنان اوراق منفعت خود را لحاظ کرده و از سودی که به دست می اورد این تامین مالی بزرگ و مهم را انجام دهد. این سهم کار خود را در بازار بورس شروع کرده است و در ابتدا با نماد حرم03 عرضه شد که هر برگ سهم ان مبلغی مشخص را به خود اختصاص داده بود و در نهایت با دو هزار ورق سهم کار خود را به صورت رسمی اغاز کرد.

در همین راستا بشیری توضیحات تکمیلی مورد نیاز را در اختیار تیم ایران بورس گذاشت و طبق این گفته ها، عمر اوراق منفعت را به صورت حدودی مشخص کرد و گفت عمر ان حدودا 48 ماه بعد از انتشار خواهد بود. او هم چنین اطلاعاتی در رابطه با نرخ سود نیز منتشر کرد که طبق ان نرخ سود علی الحساب سالانه را حدود 17.5 درصد معرفی کرد و به دنبال ان هر سه ماه یک بار بازپرداخت صورت می گیرد.

او در رابطه با اختیارات شرکت بانی نیز سخن به میان اورد و گفت که نرخ اعمال اختیار توسط این شرکت 18 درصد در سال است و میزان مبلغ هر ورق چیزی حدود یک میلیون ریال می باشد و با توجه به این که دو هزار ورق منتشر گردیده است، مبلغ کلی دو هزار میلیارد ریال باید باشد.

مدیر ابزار های نوین مالی فرا بورس کشورمان اظهار داشت که مجموعه ای که این اوراق را بر عهده دارد، شرکت تامین سرمایه بانک مسکن رکن بازار گردان و متعهد پذیره نویسی می باشد. اوراق منفعت حرم03 ارکان دیگری را نیز دارا می باشد که لازم است راجع به ان ها اطلاعاتی را داشته باشید پس با ما همراه باشید.

بانک مسکن نقش پر رنگی را در این زمینه بازی خواهد کرد و به عنوان رکن ضامن، عامل فروش را شرکت کار گزاری بانک مسکن معرفی کرد و از ان طرف هم عامل پرداخت را شرکت مرکزی اوراق بهادار قرار داد. همان طور که می دانید کار مزد ها و هزینه پذیره نویسی هم از اهمیت بالایی برخوردار است و در همین زمینه اعلام شده است که تمامی این هزینه ها توسط شرکت بانی حمایت کننده حرم تا حرم یا همان حرم03 پرداخت می شود.

همان طور که مشخص شد این شرکت برای تامین نیاز مالی خود و هم چنین عرضه بورسی، نماد حرم03 را در بازار بورس و اوراق بهادار عرضه کرده تا ازاد راه گرمسار- سمنان را که خود زیر مجموعه پروژه حرم تا حرم می باشد، تکمیل کرده و از این پس تمامی سهام داران و معامله گران می توانند به ان ورود کرده و این سهم را مورد خرید و فروش قرار داده و به معامله بپردازند.

کاربردهای اوراق بهاداری منفعت

اوراق منفعت در دو بخش عمده کاربرد دارد:

واگذاری خدمات آینده واگذاری منافع آینده دارایی هایی که دوام دارند: گاهی پیش می آید آن دسته از صاحبان دارایی های با دوام احتیاج به نقدینگی و تامین آن دارند و حاضر می شوند بخشی از منافع حاصل از دارایی های بادوام خودشان را از پیش واگذار نمایند.

اگر شخصی که صاحب دارایی می باشد در جست و جوی کسی باشد که قصد دارد از منافع دارایی معین در روز معینی استفاده کند در این صورت احتمال موفق شدن او بسیار کم و در حد صفر است پس برای حل این مشکل از اوراق منفعت نیز استفاده می شود به این صورت که شخص صاحب دارایی اوراق منفعتی را برای بخشی از منافع دارایی خود نشر می دهد و در مقابل آن از متقاضیان مبلغی را در دریافت سپس واگذار می کند. کسانی که دارای اوراق می باشند می توانند با اندکی صبر در زمان معینی از منافع آن بهره کافی ببرند.

واگذاری خدمات آینده: در این مورد آن دسته از شرکت ها و موسساتی که برای تامین سرمایه در گردش و یا توسعه فعالیت های اقتصادی به پول نیاز دارند قسمتی از خدمات آینده خودشان را می توانند پیش واگذار نمایند، در این صورت اگر موسسه خدماتی به دنبال کسی باشد که استفاده کننده واقعی از خدمات باشد موفقیتش نزدیک به صفر است. این در حالی است که حل کننده ی این مشکل استفاده از اوراق منفعت می باشد.

به عبارتی دیگر اوراق منفعت یکی از ابزارهای تامین مالی جذاب و نوین مبتنی بر بدهی به شمار می رود و امکان استفاده از آن برای شرکت های بسیاری در طیف های گسترده فراهم شده است. همان طور که گفته شد اوراق منفعت برای اکثر شرکت ها و مجموعه های بزرگ و کوچک لازم و حیاتی بوده و از ان طریق می توانند فعالیت و کار خود را گسترش دهند. امروزه اکثر این شرکت ها از ان استفاده می کنند و می توانند منابع مالی خود را بهبود بخشند.

اوراق منفعت هواپیمایی ماهان

شرکت هواپیمایی ماهان توانسته است تعداد یک میلیون ورقه منفعت که ارزش آن هزار میلیارد ریال است را و به مدت سه روز کاری آغاز شده بود در روز نخست به طور کامل به فروش برساند. هدف ماهان01 از پذیره نویسی این اوراق استفاده از قسمتی از منافع ناشی از قردادهای اجاره بود که پس از به پایان رسیدن پذیره نویسی این هدف تحقق پیدا می کند. نرخ اوراق منفعت هواپیمایی ماهان 16 درصد سالیانه می باشد، مدت این اوراق چهل و هشت ماهه است و در بهمن ماه سال 1401 به اتمام می رسد.

زمانی که این اوراق عرضه شد سهام داران سوالات زیادی در رابطه با ان داشتند و از مسئولان درخواست داشتند که ان ها را به صورت کامل شفاف سازی کنند. ان ها نیز با انتشار نرخ سود ها و … به این حاشیه ها پایان دادند.

اوراق منفعت دولت چیست

در بهمن ماه 1398 هفتمین سری پذیره نویسی اوراق منفعت دولت وارد بازار بورس شد این پذیره نویسی در نمادهای «افاد81»، «افاد82»مثالی از انتشار اوراق بهادار ، «افاد83»، «افاد84» انجام شد. این اوراق که به مبلغ آن به 47 هزار میلیارد ریال می رسد از طریق بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس به فروش رسید.

قیمت هر ورق از این اوراق یک میلیون دلار بوده است و سود آن 17.9درصد سالانه تا سررسید بوده است. دوره های پرداخت سود این اوراق 6 ماه یک بار است و دارای سررسید 42 ماهه می باشد. موضوع این اوراق تامین مالی دولت و دارایی مبنای انتشار این اوراق منافع و درآمدهای دولت است.

از دیگر پذیره نویسی ها می توان به پذیره نویسی اوراق منفعت حرم تا حرم اشاره کرد که هدف از انتشار آن تامین بخشی از منابع مالی مورد نیاز جهت احداث قطعه آزاد راهی گرمسار -سمنان که از قطعات پروژه حرم تا حرم می باشد و از شهر مقدس قم شروع و به شهر مشهد می رسد. نماد این اوراق «حرم03» بوده و تعداد آن دو میلیون ورقه از اوراق می باشد. نرخ سود آن 17.5درصد سالانه و هر 3ماه یک بار از تاریخ آن منتشر می شود و دوره ی آن تا 48 ماه سررسید می شود.

اوراق منفعت شرکت نفت

یکی دیگر از پذیره نویسی ها اوراق منفعت شرکت نفت است که در جهت تامین مالی طرح نگه داشت و افزایش توان تولید نفت انجام شد مقدار این اوراق ده هزار میلیارد ریال بوده و در بازار سرمایه منتشر شد مدت زمان سررسید این اوراق سال 1400 می باشد و تعداد این اوراق 10میلیون ورقه است که ارزش هر کدام ده هزار میلیارد ریال است. سود سالیانه این اوراق 19 درصد تا سررسید است و هر 6 ماه یک بار واریز می شود.

مسعود کرباسیان مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران بیان کرده است که با توجه به ظرفیت های بازار سرمایه و استقبال از عرضه اوراق در سال آینده پیش بینی می شود که شرکت ملی نفت ایران مسیر تامین سرمایه را از محل فروش اوراق منفعت ادامه بدهد. در واقع این شرکت محل بهبود سود را در این شاخه دیده است و قصد ندارد که از ان عقب نشینی کند و یا ان را نا دیده بگیرد.

نحوه اجرایی اوراق

بر طبق دستورالعمل انتشار اوراق منفعت به این صورت می باشد که: شرکت یا موسسات خدماتی منافع دارایی های با دوام خود را برای طرح واگذاری شناسایی کرده و با مراجعه به شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه او را به عنوان امین خود قرار می دهد.

طبق قرارداد موسسه خدماتی منافع دارایی های بادوام خود را باید برای مدت زمان معینی در اختیار واسط قرار دهد. واسط پس از آن که مجوز لازم را برای انتشار اوراق منفعت از سازمان بورس اوراق بهادر کسب کرد آنگاه اقدام به انتشار اوراق منفعت می کند و منافع و خدمات خریداری شده را به سرمایه گذاران مالی واگذار کرده سپس وجه آن ها را جمع آوری می کند. پس از آن واسط می تواند با وجهی که جمع آوری شده است بدهی های خود را بابت خرید منافع و خدمات پرداخت نماید.

قیمت اوراق بهادار منفعت و سود حاصل از خرید و فروش آن نیز به عوامل بسیاری از جمله اعتبار صاحبان دارایی، قیمت اسمی منافع و خدمات، نرخ بازدهی ابزارهای مالی بستگی دارد. البته همان طور که در بالا گفته شد شرکت بانی نیز نقش بسیار مهمی را در این زمینه بازی می کند و نادیده گرفتن ان کار درستی نیست چرا که می تواند یک تنه تمامی معادلات را به هم بریزد.

• در ضمن اگر به دنبال روش هایی برای تحلیل بورس هستید، مقاله آموزش تحلیل تکنیکال می توانید بسیار به کمک شما بیاید.

سوالات متداول

1. اوراق منفعت حرم تا حرم چگونه است؟

از دیگر پذیره نویسی ها می توان به پذیره نویسی اوراق منفعت حرم تا حرم اشاره کرد که هدف از انتشار آن تامین بخشی از منابع مالی مورد نیاز جهت احداث قطعه آزاد راهی گرمسار -سمنان که از قطعات پروژه حرم تا حرم می باشد.

قیمت اوراق بهادار منفعت و سود حاصل مثالی از انتشار اوراق بهادار از خرید و فروش آن نیز به عوامل بسیاری از جمله اعتبار صاحبان دارایی، قیمت اسمی منافع و خدمات، نرخ بازدهی ابزارهای مالی بستگی دارد.

قیمت هر ورق از این اوراق یک میلیون دلار بوده است و سود آن 17.9درصد سالانه تا سررسید بوده است. دوره های پرداخت سود این اوراق 6 ماه یک بار است و دارای سررسید 42 ماهه می باشد. موضوع این اوراق تامین مالی دولت و دارایی مبنای انتشار این اوراق منافع و درآمدهای دولت است.