مشخصات کالا در معامله سَلَف

بورس کالا در یک نگاه

نیاز به ایجاد بازاری متشکل و سازمان یافته برای تقابل آزاد عرضه و تقاضا و دستیابی به اثرات مثبت این مهم در اقتصاد تولید و مصرف، دولت و مجلس شورای اسلامی را بر آن داشت تا بستر قانونی لازم جهت تاسیس و راه اندازی بورسهای کالایی را در ایران فراهم سازند. در این راستا با تصویب بند (ج) ماده (95) قانون برنامه سوم و بند (الف) قانون برنامه چهارم، شورای عالی بورس موظف به تشکیل و گسترش بورسهای کالایی در ایران گردید. در پی این امر، سازمان کارگزاران بورس فلزات تهران در شهریور ماه سال82 به عنوان اولین بورس کالای کشور فعالیت خود را آغاز کرد و پس از آن نیز سازمان کارگزاران بورس کالای کشاورزی در شهریور ماه سال 83 شروع به فعالیت نمود. با تصویب قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب 1384/9/24 و بر طبق ماده 57 این قانون و تبصره آن که مقرر داشته "اموال و دارایی های سازمان کارگزاران بورس های موجود اعم از منقول و غیر منقول، وجوه نقد، سپرده های بانکی و اوراق بهادار، حقوق و تعهدات و سایر دارایی ها پس از کسر بدهی ها و همچنین وجوه ذخیره گسترش " بورس" در کمیته ای مرکب از رئیس "سازمان" نماینده منتخب کارگزاران " بورس" مربوط و نماینده " شورا" احصاء و حسب ضرورت و نیاز بین شرکت سهامی "بورس" مربوط و " سازمان" به ترتیب به عنوان سرمایه و منابع مالی در اختیار تسهیم می شود. تصمیمات این کمیته پس از تصویب وزیر امور اقتصاد و دارایی لازم الاجرا می باشد. تبصره - سوابق کارکنان "سازمان کارگزاران" هر "بورس" به موجب مقررات قانون کار بازخرید می گردد"، سازمان کارگزاران بورس فلزات تهران و سازمان کارگزاران بورس کالای کشاورزی منحل گردید و طی مراحل قانونی جهت تصفیه این سازمان ها آغاز شد. شرکت بورس کالای ایران به موجب ماده 58 قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران که مقرر داشته "دولت اقدامات لازم را برای فعال کردن بورس های کالایی و تطبیق آن با این قانون و ارائه راهکارهای قانونی مورد نیاز را به عمل خواهد آورد" به عنوان یک شرکت جدید و کاملا مستقل از سازمان های کارگزاران بورس فلزات و بورس کالای کشاورزی، پس از پذیره نویسی در 4 گروه سهامداری و برگزاری مجمع عمومی از ابتدای مهرماه سال 1386 فعالیت خود را آغاز کرد. بدین ترتیب، هم اکنون بورس کالای ایران با تجربه ای بیش از 10 سال، به داد و ستد انواع محصولات صنعتی و معدنی، فرآورده های نفت و پتروشیمی و کشاورزی در قالب معاملات نقد، نسیه، سلف ، سلف استاندارد و معاملات ابزارهای مشتقه از جمله قراردادهای آتی مشغول است.

1. مجامع عمومی
2. هیات مدیره
3. مدیر عامل
4. بازرس/حسابرس

تمامی داد و ستد ها در بورس کالا در قالب قراردادهای استاندارد شده انجام می گیرد و به طور کلی 5 نوع قرارداد برای داد و ستد هر کالا وجود دارد:

قراردادی است که براساس آن، پرداخت بهای کالای مورد معامله و تحویل آن در هنگام معامله و براساس دستورالعمل تسویه و پایاپای انجام می‌شود.

قراردادی است که براساس آن، کالا با قیمت معین در زمانی مشخص در آینده تحویل گردیده و بهای آن در هنگام معامله و براساس دستورالعمل تسویه و پایاپای پرداخت می‌گردد.

قراردادی است که براساس آن، کالا در هنگام معامله تحویل و بهای آن در تاریخ سررسید و براساس دستورالعمل تسویه و پایاپای پرداخت می‌گردد.

قراردادی است که فروشنده براساس آن متعهد مشخصات کالا در معامله سَلَف مشخصات کالا در معامله سَلَف می‌شود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمتی که الان تعیین می‌کنند بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد می‌شود آن کالا را با آن مشخصات خریداری کند و برای جلوگیری از امتناع طرفین از انجام قرارداد، طرفین به صورت شرط ضمن عقد متعهد می‌شوند مبلغی مشخصات کالا در معامله سَلَف را به ‌عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بگذارند و متعهد می‌شوند متناسب با تغییرات قیمت آتی، وجه تضمین را تعدیل کنند و اتاق پایاپای از طرف آنان وکالت دارد متناسب با تغییرات، بخشی از وجه تضمین هر یک از طرفین را به عنوان اباحه تصرف در اختیار دیگری قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سررسید با هم تسویه کنند.

قراردادی است که براساس آن عرضه‌کننده مقدار معینی از دارایی پایه را مطابق مشخصات قرارداد سلف استاندارد در ازای بهای نقد به فروش می‌رساند تا در دورة تحویل به خریدار تسلیم نماید. خریدار مشخصات کالا در معامله سَلَف می‌تواند معادل دارایی پایه خریداری شده را طی قرارداد سلف موازی استاندارد موضوع مواد 2 و 3 دستورالعمل اجرایی معاملات سلف استاندارد، به فروش رساند. قرارداد مذکور نیز در این دستورالعمل به اختصار قرارداد سلف استاندارد نامیده می‌شود.

معاملات در بورس کالا، متشکل و سازمان یافته، قانونمند، قابل نظارت، شفاف، عادلانه، رقابتی و کم هزینه است.
در بورس کالا، امکان پوشش، توزیع و انتقال ریسک وجود دارد.
در بورس کالا، کیفیت و کمیت کالا و مبلغ معامله و مدت معامله تضمین شده است.
کشف قیمت در بورس کالا از طریق حراج حضوری و بصورت شفاف صورت گرفته و با حذف رانت باعث فسادزدایی از بازار معاملات می گردد.
پذیرش کالا جهت فروش در بورس کالا منوط به داشتن استاندارد های اجباری برای آن کالا می باشد و از این راه کیفیت کالا در بورس تضمین می گردد.
در بورس کالا، مبداء کالا مشخص و تضمین شده است.
در مقایسه با تشریفات مناقصات و مزایدات سرعت انجام معاملات در بورس کالا بسیار بالاتر بوده و جریان معاملات از امنیت کامل برخوردار است.
در صورت بروز اختلاف میان طرفین معامله، بورس کالا دارای مراجع اختصاصی بررسی و رسیدگی به دعاوی بوده و سرعت رسیدگی به دعاوی مطرح شده در مقایسه با دادگاه های عادی بالاتراست.
با استفاده از ابزارهای مالی مانند قراردادهای سلف و سلف استاندارد و ساز و کار اوراق بهادار مبتنی بر کالا، امکان تامین مالی بنگاه‌ها از این طریق وجود دارد.
حذف بخشی از هزینه‌های مرتبط با فروش و بازاریابی باتوجه به وجود بازار مستقیم و بدون واسطه در بورس کالا
وجود شفافیت در معاملات بورس کالا و حذف هرگونه عاملی که در حوزه فروش، منجر به ایجاد رانت خواهد شد.

طبق ماده (6 (قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید، معادل ده درصد(10%) از مالیات بر درآمد حاصل از فروش کالاهایی که در بورسهای کالایی پذیرفته شده و به فروش می رسد و ده درصد(10%) از مالیات بر درآمد شرکت هایی که سهام آنها برای معامله در بورس های داخلی یا خارجی پذیرفته می شود و پنج درصد (5 %) از مالیات بر درآمد شرکت هایی که سهام آنها برای معامله در بازار خارج از بورس داخلی یا خارجی پذیرفته می شود، از سال پذیرش تا سالی که از فهرست شرکت های پذیرفته شده در این بورس ها و یا بازارها حذف نشده اند با تایید سازمان بورس و اوراق بهادار بخشوده می شود. شرکت هایی که سهام آنها برای معامله در بورس های داخلی یا خارجی یا بازارهای خارج از بورس داخلی یا خارجی پذیرفته می شود در صورتی که در پایان دوره مالی به تایید سازمان بورس و اوراق بهادار حداقل بیست درصد (20%) سهام شناور آزاد داشته باشند معادل دو برابر معافیت های فوق از بخشودگی مالیاتی برخوردار می شوند. بر اساس تبصره 1 ماده (7) قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید، تمامی درآمدهای صندوق سرمایه گذاری در چهارچوب این قانون و تمامی درآمدهای حاصل از سرمایه گذاری در اوراق بهادار ماده یک قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب 1384 و درآمدهای حاصل از نقل و انتقال این اوراق یا درآمدهای حاصل از صدور و ابطال آنها از پرداخت مالیات بر درآمد و مالیات بر ارزش افزوده مصوب 1387/3/2 معاف می باشد و از بابت نقل و انتقال آنها و صدور و ابطال اوراق بهادار یاد شده مالیاتی مطالبه نخواهد شد. (بنابر اعلام معاونت حقوقی سازمان بورس و اوراق بهادار از آنجا که شورایعالی بورس و اوراق بهادار، قراردادهای آتی را به عنوان ابزار مالی جدید مورد تصویب قرار داده و ابزارهای مالی نیز اوراق بهادار موضوع بند 24 ماده یک قانون بازار اوراق بهادار هستند، به تصریح تبصره یک ماده (7) قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید، معاملات قراردادهای آتی نیز از پرداخت مالیات معاف می باشد). بر اساس تبصره 2 ماده (7) قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید، سود و کارمزد پرداختی یا تخصیصی اوراق بهادار موضوع تبصره 1 این ماده به استثنا سود سهام و سهم الشرکه شرکتها و سود گواهی های سرمایه گذاری صندوقها ، مشروط به ثبت اوراق بهادار یاد شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار جزء هزینه های قابل قبول برای تشخیص درآمد مشمول مالیات ناشر این اوراق بهادار محسوب می شود. بر اساس ماده (17) قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید، خرید و فروش کالاهای پذیرفته شده در بورس های کالایی که با رعایت مقررات حاکم بر آن بورس ها مورد داد و ستد قرار می گیرند توسط وزارتخانه ها و دستگاه های دولتی و عمومی و دستگاه های اجرایی نیاز به برگزاری مناقصه یا مزایده و تشریفات مربوط به آنها ندارد. بر اساس ماده (18) قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید، دولت مکلف است کالای پذیرفته شده در بورس را از نظام قیمت گذاری خارج نماید.

بورس کالا

بازار سرمایه به چهار دسته بازار بورس، فرابورس، کالا و انرژی تقسیم‌بندی می‌شود. بورس کالا مانند بورس، فرابورس و بورس انرژی، متشکل و سازمان‌ یافته است و در آن کالاهای معینی مورد مشخصات کالا در معامله سَلَف معامله قرار می‌گیرند.

بر مبنای قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران (مصوب ۱ آذر ۱۳۸۴، مجلس شورای اسلامی) و با تصویب شورای عالی بورس، شرکت بورس کالای ایران در آذر ۱۳۸۵ با درهم آمیختن بورس فلزات و بورس کالای کشاورزی تشکیل شد و پس از پذیره‌نویسی و برگزاری مجمع مشخصات کالا در معامله سَلَف عمومی، از مهر ۱۳۸۶ کار خود را زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار آغاز کرد.

در این بازار تعداد زیادی عرضه‌کننده و خریدار از طریق کارگزاران اقدام به معامله می‌کنند. به‌ طور کلی، شرکت‌کنندگان در بورس کالا به دسته‌های زیر تقسیم می‌شوند.

تولیدکنندگان و بازرگانان مواد اولیه

تولیدکنندگان می‌توانند با استفاده از ابزارهای داد و ستد در بورس، در برابر نوسانات قیمت ایمن شوند. بازرگانان نیز می‌توانند با همین روش با اطمینان خاطر بیشتری از قیمت‌های آتی برای صادرات و واردات محصولات موردنظرشان تصمیم‌گیری نمایند.

مصرف‌کنندگان

برای این گروه، بورس کالا مکان مطمئنی برای خرید مواد اولیه، دریافت اطلاعات موثق در مورد روند قیمت‌ها و درنتیجه تضمین سود شرکت است.

مهم‌ترین اهداف بورس کالا

• ایجاد بازاری منسجم و قانونمند برای تسهیل داد و ستد نقدی و آتی کالا
• سامان‌دهی بازار کالاهای خاص نظیر محصولات فلزی کشاورزی، انرژی و پتروشیمی
• کشف قیمت کالاها به شکل رقابتی
• حذف واسطه‌گری در معاملات و خریدوفروش مستقیم مشخصات کالا در معامله سَلَف بین فروشنده و خریدار.
• کاهش نوسانات مخل بازار و امکان انتقال ریسک.
• امکان انجام معاملات نقدی و آتی کالا با استفاده از ابزارهای مناسب.

زمینه‌های فعالیت بورس کالا

1. محصولات صنعتی و معدنی (کانی‌های فلزی)
2. محصولات شیمیایی و پتروشیمی
3. محصولات کشاورزی
4. معاملات مشتقه
5. کالاهای بازار فرعی

محصولات صنعتی و معدنی در چند گروه اصلی زیر طبقه‌بندی می‌شوند:

• گروه فولاد
• گروه مس
• گروه آلومینیوم
• گروه روی
• گروه سرب
• فلزات گران‌بها
• گروه صنعتی و معدنی

«هرکدام از این طبقات شامل چندین زیرگروه هستند و درمجموع، کالاهای پذیرش‌شده در این بخش، شامل ۲۴ زیرگروه اصلی و ۱۵۱ زیرگروه فرعی است». محصولات گروه شیمیایی و پتروشیمی در دو گروه اصلی زیر طبقه‌بندی می‌شوند:

• گروه فراورده های نفتی
• گروه پتروشیمی

«هرکدام از این طبقات شامل چندین زیرگروه هستند و درمجموع، کالاهای پذیرش‌شده در این بخش، شامل ۹ زیرگروه اصلی و ۵۷ زیرگروه فرعی است». بخش کشاورزی شامل یک بخش و ۲۱ زیرگروه و ۷۶ زیرگروه فرعی است. در گروه مشتقه نیز معاملات زعفران، سکه بهار آزادی، زیره سبز و پسته صورت می‌گیرد. گفتنی است اوراق سلف موازی استاندارد شرکت های مختلف نیز در این بخش مورد معامله قرار می‌گیرند. در بخش کالاهای فرعی شامل ۹ شاخه اصلی زیر هستیم:

• کشاورزی
• صنعتی
• اموال غیر منقول
• ضایعات و مستعمل
• فلزی
• شیمیایی
• معدنی
• پلیمر

«هرکدام از این طبقات شامل چندین زیرگروه هستند و درمجموع، کالاهای پذیرش‌شده در این بخش، شامل ۸ زیرگروه اصلی و ۵۶ زیرگروه فرعی است».

انواع قراردادها در بورس کالای ایران

داد و ستدهای بورس کالا در قالب قراردادهای استانداردی صورت می‌گیرد:

1. قرارداد نقدی: در این نوع قرارداد، پرداخت بها و تحویل کالا در زمان معامله انجام می‌شود.
2. قرارداد سلف: قراردادی است که بر اساس آن، بهای آن هنگام معامله و تحویل کالا در زمان معینی در آینده صورت می‌گیرد.
3. قرارداد نسیه: در این قرارداد، کالا در هنگام معامله تحویل داده می‌شود ولی بهای آن در سررسید پرداخت می‌شود.
4. قرارداد آتی: قراردادی است که در آن، فروشنده متعهد می‌شود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمتی که الآن تعیین می‌کنند بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد می‌شود آن کالا را با آن مشخصات خریداری کند و برای جلوگیری از امتناع طرفین از انجام قرارداد، طرفین به‌صورت شرط ضمن عقد متعهد می‌شوند مبلغی را به‌عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بگذارند. اتاق پایاپای از طرف آنان وکالت دارد متناسب با تغییرات، بخشی از وجه تضمین را به هر یک از طرفین پرداخت کند. درنهایت در سررسید بهای کالا تسویه می‌شود.
5. قرارداد سلف استاندارد: قراردادی است که بر اساس آن عرضه‌کننده مقدار معینی از دارایی پایه را مطابق مشخصات قرارداد سلف استاندارد در ازای بهای نقد به فروش می‌رساند تا در دوره تحویل به خریدار تسلیم نماید. خریدار می‌تواند معادل دارایی پایه خریداری‌شده را طی قرارداد سلف موازی استاندارد موضوع مواد ۲ و ۳ دستورالعمل اجرایی معاملات سلف استاندارد، به فروش رساند. قرارداد مذکور نیز در این دستورالعمل به‌اختصار قرارداد سلف استاندارد نامیده می‌شود.
6. قرارداد اختیار معامله: قرارداد اختیار معامله قراردادی است که در آن یک‌طرف، اختیار (حق) خرید و یا فروش کالایی را از طرف دیگر خریداری می‌کند. قرارداد اختیار معامله به دو نوع کلی اختیار خرید و اختیار فروش تقسیم می‌شود. در هرکدام از این دو نوع قرارداد، دو طرف خریدار و فروشنده با یکدیگر وارد معامله می‌شوند.
7. صندوق‌های کالایی: صندوق کالایی قابل معامله (ETC) یکی از ابزارهای مالی نوین است که به سرمایه‌گذاران این امکان را می دهد که به‌جای خرید و نگهداری کالای موردنظر و تحمل هزینه‌های حمل‌ و نقل، انبارداری و خسارت-های احتمالی آن، اوراق این صندوق‌ها را خریداری نمایند. با خرید این اوراق، سرمایه‌گذار در عین داشتن مالکیت کالای موردنظر، مسئولیت نگهداری ازآن کالا را بر عهده ندارد.
8. گواهی سپرده کالایی: بر اساس مصوبه شورای عالی بورس و اوراق بهادار گواهی سپرده کالایی اوراق بهاداری است که مؤید مالکیت دارنده آن بر مقدار معینی کالا است و پشتوانه آن قبض انبار استانداردی است که توسط انبارهای مورد تائید بورس صادر می‌گردد.

شرایط قراردادهای قابل معامله در بورس کالا

در انعقاد هرکدام از قراردادها موارد زیر باید تعیین شود:

• مشخصات کالا و نوع قرارداد مورد معامله
• مقدار کالای مورد معامله
• واحد اندازه‌گیری کالای مورد معامله
• زمان معامله (روز و ساعت)
• استاندارد و ابعاد کالا
• تاریخ تحویل
• استاندارد تحویل و نوع بسته‌بندی
• انبار یا محل تحویل
• واحد پول

مراحل ورود به بورس کالا

دریافت کد بورس کالا: برای اینکه بتوانید در این بازار فعالیت کنید، باید کد دریافت کنید. این کد با کد بورسی متفاوت است. این مرحله فقط برای یک‌بار انجام می‌گیرد و ضرورت دارد هر خریداری در بورس کالا، از طریق کارگزار خود اقدام به دریافت کد بورس کالا نماید.

• تکمیل فرم درخواست خرید

برای هر بار خرید می‌بایست فرم سفارش خرید کالا به‌وسیله خریدار تکمیل گردد. در این فرم خریدار، مشخصات دقیق کالای موردنیاز خود را به همراه نام تولیدکننده کالا، حداکثر قیمت خرید و … را مشخص می‌کند.

• بررسی امکان خرید

کارگزار خریدار امکان خرید کالای مورد درخواست را بررسی نموده و در صورت ضرورت با تولیدکننده در مورد عرضه کالا رایزنی می‌کند.

• واریز پیش‌پرداخت

در صورت امکان تهیه کالا، موضوع به اطلاع خریدار می‌رسد و ضروری است که خریدار، ۱۰% از ارزش تقریبی کالای مورد سفارش خود را به‌عنوان تضمین خرید کالا به‌حساب کارگزار واریز نماید. (برای کالاهایی که در رینگ صادراتی فروخته می‌شوند مبلغ تضمین خرید ۵% ارزش کل کالای مورد سفارش است)

کارگزار در زمان عرضه کالا در تالار، طبق درخواست خریدار با سایر کارگزاران رقابت نموده و در صورت عرضه کافی کالا به قیمت مناسب (تا حداکثر سقف قیمتی تعیین‌شده توسط خریدار) کالا را خریداری می‌نماید.

• ارسال اطلاعیه خرید

پس از خرید کالا در تالار، اطلاعیه خرید کالا به‌وسیله کارگزار تنظیم‌شده و برای خریدار ارسال می‌گردد. در این اطلاعیه جزئیات خرید و قیمت به همراه حق‌الزحمه کارگزاری، عوارض بورس و عوارض قانونی درج می‌شود.

خریدار باید حداکثر تا ساعت ۱۰ صبح روز سوم کاری مابقی کل مبلغ کالای خریداری‌شده را بر اساس اطلاعیه خرید به حساب‌های بورس مندرج در اطلاعیه خرید واریز نموده و فیش بانکی را به کارگزاری ارسال نماید ضمناً ضروری است که نام واریز کننده وجه کالا حتماً با نام خریدار یکسان باشد.

• تسویه‌حساب با پایاپای

پس از واریز مابقی وجه کالا از طرف خریدار، کارگزار خریدار اقدام به تسویه‌حساب با اتاق پایاپای نموده و مدارک تسویه کالا را تکمیل کرده و آن‌ها را به کارگزار فروشنده تحویل می‌نماید.

• تعیین پیمانکار حمل بار

در این مرحله باید پیمانکار حمل بار و آدرس محل تخلیه به‌وسیله خریدارمشخص شده باشد.

• پیگیری دریافت ثبت سفارش از فروشنده

در این مرحله کارگزار خریدار پیگیری‌های لازم جهت ثبت سفارش را انجام می‌دهد تا تأییدیه سفارش را از کارگزار فروشنده ‌دریافت کند.

تولیدکننده حواله فروش را صادر کرده و از طریق کارگزاری، خریدار از صدور حواله اطلاع پیدا می‌کند.

• پیگیری خریدار برای حمل کالا

در این مرحله خریدار پس از برقراری ارتباط با فروشنده، هماهنگی‌های لازم را با پیمانکار حمل کالا انجام می‌دهد تا کالا را تحویل بگیرد.

• پیگیری خریدار در خریدهای سلف

در خریدهای سلف، خریدار یک هفته قبل از موعد تحویل کالا، با فروشنده ارتباط برقرار نموده و پیمانکار حمل کالا را تعیین می‌نماید.

معامله ۱۰۰۰ میلیارد ریالی اوراق سلف در بورس کالا رقم خورد

بر اساس اعلام بورس کالا، مرحله نخست عرضه اولیه اوراق سلف موازی استاندارد پلی استایرن انبساطی پتروشیمی انتخاب به ارزش ۱۰۰۰ میلیارد ریال طی روز جاری در بورس کالای ایران به پایان رسید.

به گزارش خبرگزاری فارس به نقل از روابط عمومی بورس کالای ایران، امروز عرضه اولیه اوراق سلف موازی استاندارد پلی استایرن انبساطی نسوز شرکت توسعه صنایع پتروشیمی پلی استایرن انتخاب، به تعداد ۱۴ میلیون و ۶۸۷ هزار و ۵۰۰ قرارداد و با قیمت پایه ۶۸ هزار و ۸۵ ریال در هر قرارداد یک مشخصات کالا در معامله سَلَف کیلوگرمی، به ارزش حدود ۱۰۰۰ میلیارد ریال انجام شد که با توجه به وجود تقاضای خرید بالاتر از میزان عرضه، مرحله نخست انتشار این اوراق با موفقیت پایان یافت.

معاملات ثانویه این اوراق نیز از تاریخ ۳۱ اردیبهشت ماه ۹۷ آغاز شده و تا تاریخ ۳۰ اردیبهشت ماه ۹۸ ادامه خواهد داشت.

براساس اطلاعیه عرضه، قیمت خرید بازارگردان در معاملات ثانویه برابر است، با قیمت پایه در زمان عرضه اولیه به علاوه ۱۷ درصد سالیانه به صورت روز شمار؛ همچنین بازدهی این اوراق در سررسید در دو حالت قابل تبیین است.

در صورتی که دارندگان اوراق نسبت به اعمال اختیار فروش خود به قیمت « ۱۱۷.۵ درصد ضربدر قیمت پایه در عرضه اولیه» اقدام کنند، این اوراق در سررسید برای سرمایه گذاران بازدهی یکساله حداقل ۱۷.۵ درصدی خواهد داشت.

در صورتی که شرکت توسعه صنایع پتروشیمی پلی استایرن انتخاب نسبت به اعمال اختیار خرید خود به قیمت «۱۱۸ درصد قیمت پایه در عرضه اولیه » اقدام کند، بازدهی سالانه اوراق سلف در سررسید حداکثر ۱۸ درصد خواهد بود.

تامین مالی ۱۰۰۰ میلیارد ریالی پتروشیمی انتخاب از بورس کالا در حالی در مرحله اول پایان یافت که میزان تقاضا نزدیک به سه هزار قرارداد بیشتر از میزان عرضه بود.

سررسید این مشخصات کالا در معامله سَلَف اوراق یک سال پس از تاریخ عرضه اولیه و دوره تحویل حداکثر یکماه پس از سررسید قرارداد است؛ ضمن اینکه دوره تحویل فیزیکی پس از زمان سررسید اوراق شروع و به مدت یکماه ادامه خواهد داشت، عدم ارایه درخواست جهت تحویل فیزیکی کالا، ۱۰ روز تقویمی پیش از تاریخ سررسید اوراق به منزله انصراف از تحویل دارایی پایه و انجام تسویه نقدی خواهد بود.

این در حالی است که حداقل اوراق جهت تسویه فیزیکی ۲۰ هزار قرارداد معادل ۲۰ تن است.

مسئولیت صحت اخبار ارائه شده به عهده منبع خبر بوده و این رسانه صرفاً رسالت اطلاع‌رسانی خود را در این رابطه انجام می‌دهد.

عرضه اوراق سلف موازی استاندارد در بورس انرژی

با توجه به تصویب پذیرش و انتشار اوراق سلف نفت کوره در هیأت پذیرش بورس انرژی، اوراق مزبور به ارزش یک هزار میلیارد ریال در دو مرحله و در هر مرحله معادل ۵۰۰ میلیارد ریال در روزهای آتی در بورس انرژی عرضه خواهد شد .

علی قاسمی‌ارمکی، مدیرعامل شرکت تأمین سرمایه بانک ملت در ابتدای سخنان خود ضمن اعلام خبر انتشار قریب‌الوقوع اوراق سلف موازی استاندارد نفت کوره شرکت ملی نفت ایران توسط شرکت تامین سرمایه بانک ملت اظهار داشت: با توجه به تصویب پذیرش و انتشار اوراق سلف نفت کوره در هیأت پذیرش بورس انرژی، اوراق مزبور به ارزش یک هزار میلیارد ریال در دو مرحله و در هر مرحله معادل 500 میلیارد ریال در روزهای آتی در بورس انرژی عرضه خواهد شد .

مدیرعامل تامین سرمایه بانک ملت با اشاره به لزوم ایجاد تنوع در ابزارهای مالی اسلامی و در نظر گرفتن سلایق و ذائقه‌های مختلف سرمایه‌گذاران به منظور هدایت نقدینگی به سمت بازار سرمایه گفت: اوراق سلف موازی استاندارد در راستای تامین مالی طرح‌های توسعه‌ای شرکت ملی نفت ایران منتشر می‌گردد. این اوراق با نام و معاف از مالیات بوده و هر ورقۀ سلف معرف ارزش ریالی یک تن نفت کوره 380 سانتی‌استوک در روز عرضه اولیۀ اوراق سلف خواهد بود، بدین صورت که قیمت پایۀ دلاری نفت کورۀ 380 سانتی استوک، براساس نفت ­ کوره 180 سانتی استوک خلیج‌فارس منتشره در نشریۀ Platt’s European Marketscan استخراج و با در نظر گرفتن شرایط حاکم بر بازار و اعمال دیفرنشیال مشخص (PEREMIUM/DISCOUNT) و همچنین در نظر گرفتن نرخ تسعیر ارز براساس مکانیزم مصوب هیئت‌مدیره بورس انرژی مشخص می شود .

وی افزود: قیمت ریالی هر قرارداد در رعایت مادۀ 78 دستورالعمل معاملات کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا در بورس انرژی، حداقل 2 روز کاری قبل از عرضه در سایت بورس انرژی منتشر خواهد شد. همچنین علاقمندان می‌توانند این اوراق را از طریق شبکه کارگزاران دارای مجوز انجام معاملات در بورس انرژی خریداری کنند. همچنین معاملات ثانویه این اوراق نیز حداکثر ده روز پس از پایان عرضه اولیه در بورس انرژی قابل انجام خواهد بود .

قاسمی‌ارمکی اظهار داشت: شرکت تامین سرمایه بانک ملت به عنوان مشاور پذیرش، متعهد خرید در عرضه اولیه و بازارگردان این اوراق و شرکت کارگزاری بانک ملت نیز عاملیت فروش این اوراق را بر عهده دارند. وی ضمن اشاره به امکان تسویۀ این اوراق از دو طریق تحویل فیزیکی نفت کوره یا تسویه نقدی قرارداد سلف مشخصات کالا در معامله سَلَف در سررسید افزود: طبق طراحی صورت گرفته، این اوراق قابلیت اعمال اختیار فروش و اختیار خرید تبعی را در سررسید یکسالۀ اوراق به ترتیب برای سرمایه‌گذاران و شرکت ملی نفت ایران داراست. وی ادامه داد: مهلت تسویه در دوره عرضه اولیه و معاملات ثانویه یک روز کاری پس از انجام معامله و تسویه نقدی در سررسید حداکثر پنج روز کاری پس از آخرین روز معاملاتی خواهد بود. همچنین تحویل فیزیکی دارایی پایه بر اساس ترتیبات مندرج در امیدنامۀ اوراق سلف صورت خواهد پذیرفت .

مدیرعامل شرکت تأمین سرمایۀ بانک ملت اظهار کرد: شرکت تامین سرمایه بانک ملت به عنوان بازارگردان، نقدشوندگی اوراق را تا سررسید آن با سود روزشمار 24 درصد تضمین نموده است. جدول قیمت‌های خرید و فروش تعهد شده بازارگردان همزمان با انتشار اطلاعیۀ عرضۀ اوراق سلف، در سایت شرکت و سایت بورس انرژی منتشر خواهد شد .

وی همچنین ضمن اشاره به سایر ویژگی‌های اوراق سلف نفت کوره افزود: با توجه به اختیار فروش تبعی در نظر گرفته شده برای خریداران اوراق، حداقل بازدهی این اوراق در سررسید و بر اساس قیمت ریالی آن، معادل 25 درصد روزشمار است. همچنین امکان کسب سود مازاد بر حداقل تضمین شده تا سقف 28 درصد از دیگر مزایای این اوراق برای سرمایه‌گذاران است که می‌تواند باعث ورود سرمایه‌های سرگردان و نقدینگی مازاد جامعه به سمت بازار سرمایه شود .

وی در بخش دیگری از اظهارات خود ضمن اشاره به مبانی علمی و فقهی قرارداد سلف اظهار داشت: سلف یکی از اقسام بیع است که بر اساس آن بهای کالا همزمان با انعقاد قرارداد پرداخت می شود و اصل کالا در زمانی معین در آینده به خریدار تحویل می شود. طبق نظر فقها اگر در قرارداد بیع، برای تحویل کالا مدت تعیین گردد، معامله را بیع سلف می ‌ گویند. طبق مبانی فقه شیعه و اهل سنت، فروشندۀ نخست سلف (عرضه‌کننده)، با دریافت قیمت کالا، ورقۀ سلف را به خریدار می ‌ دهد که به سبب آن خریدار یا هر کسی که خریدار وی را به عرضه‌کننده حواله دهد، حق دارد در سررسید به عرضه‌کننده مراجعه کرده و مقدار معینی کالا تحویل بگیرد. از آن‌ جهت که در قرارداد، کلیۀ مشخصات کالا شامل حجم، نوع، محل تحویل و سایر مشخصات قرارداد معین و غیرقابل تغییر است و در بورس ‌ ها به ‌ عنوان بازار رسمی معامله می‌شود، سلف موازی استاندارد نامیده می ‌ شود .

بورس کالا چیست ؟

بورس کالا تعریفی مشابه تعریف بورس دارد؛ بورس کالا بازاری است متشکل و سازمان یافته که در آن به طور منظم کالاهای معین با روش‌هایی از قبل تعریف شده مورد معامله قرار می‌گیرند. در این بازار تعداد زیادی عرضه‌کننده و خریدار از طریق کارگزاران اقدام به معامله می‌کنند.

درحال حاضر زمینه های فعالیت بورس کالای ایران عبارتند از :
• فلزات و مواد معدنی (کانی های فلزی)
• محصولات شیمیایی و پتروشیمی
• محصولات کشاورزی
• معاملات آتی ( Future )

تاریخچه بورس کالا در ایران

در راستای تحقق اهداف برنامه سوم و چهارم توسعه، که مطابق با آنها شورای عالی بورس موظف به راه‌اندازی و گسترش بورس‌های کالایی در ایران شناخته شده بود، بورس فلزات در شهریور ۱۳۸۲ (نخستین بورس کالایی در ایران) و بورس کالای کشاورزی در شهریور ۱۳۸۳ آغاز به فعالیت کردند.

بر مبنای قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران (مصوب ۱ آذر ۱۳۸۴، مجلس شورای اسلامی) و با تصویب شورای عالی بورس، شرکت بورس کالای ایران در آذر ۱۳۸۵ با درهم آمیختن بورس فلزات و بورس کالای کشاورزی تشکیل شد و پس از پذیره‌نویسی و برگزاری مجمع عمومی، از مهر ۱۳۸۶ کار خود را زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار آغاز کرد.

مهمترین اهداف بورس کالا

• ایجاد بازاری منسجم ، سازمان یافته و قانونمند برای تسهیل داد و ستد نقدی و آتی کالا ، که در آن قیمت ها به صورت شفاف و در اثر تقابل آزاد عرضه و تقاضا کشف می شود.
• سامان دهی بازار کالاهای خاص نظیر محصولات فلزی کشاورزی ، انرژی و پتروشیمی از طریق مکانیزم اجرائی ناظر بر تعهدات و منافع طرفین معامله.
• کشف قیمت کالاها براساس تعامل و تقابل عرضه و تقاضا و نیاز بازار.
• حذف واسطه گری و واسطه های غیرضروری در معاملات و خرید و فروش مستقیم بین فروشنده و خریدار.
• کاهش نوسانات مخل بازار و امکان انتقال ریسک.
• کاهش ریسک بین فروشنده و خریدار به دلیل اجرای عملیات از طریق اتاق پایاپای.
• امکان انجام معاملات نقدی و آتی کالا با استفاده از ابزارهای مناسب .
• فراهم سازی تسهیلات مالی برای خرید و فروش.
• تحلیل آماری وضعیت بازار و ارائه خدمات مشاوره در پیش‌بینی نوسانات بازار کالاها به منظور کمک به طرفین معاملات در برنامه ریزی و انجام به موقع تعهداتشان.
• حرکت از یک بازار سنتی به سمت بازار مدرن سرمایه و کالا و تعامل بهتر و قوی تر با بازارهای بین المللی.
• استفاده از مکانیزم فروش سلف در جهت کسب نقدینگی برای بنگاه های تولیدی
• استفاده از مکانیزم معاملات آتی در جهت کاهش ریسک بازار و نیز رونق بخشیدن به بازار کالا و حفظ منافع تولید کنندگان و مصرف کنندگان

مراجعه کنندگان به بورس کالا

• دسته اول کسانی هستند که می‌خواهند از ریسک نوسان کاذب قیمت ها در امان باشند و در واقع بورس‌های کالا، به عنوان خطرپوش شناخته می‌شوند، مانند تولیدکنندگان کالا، مصرف‌ کنندگان عمده.
• دسته دوم، بر خلاف گروه اول کسانی هستند که از نوسانات قیمت استفاده کرده و سود خود را حداکثر می کنند. در بورس‌های کالا، این گروه با نام سوداگران (Speculator) شناخته می‌شوند.

قدیمی ترین بازار های بورس کالا دنیا

1. بورس تجاری شیکاگو (CME) با ۱۷۰ سال سابقه
2. بورس فلزات لندن (LME) با ۱۳۰ سال سابقه با ۱۳۰ سال سابقه
3. بورس کالای نیویورک (NYMEX)
4. بورس کالای توکیو (TOCOM)
5. بورس کالای شانگهای (SHFE)
6. بورس کالای هند (MCX)

قراردادهای قابل معامله در بورس کالا

همه داد و ستدها در بورس کالا در قالب قراردادهای استاندارد انجام می‌گیرد. به طور کلی، قراردادهای مشخصات کالا در معامله سَلَف زیر برای داد و ستد هر کالا وجود دارد:

• قرارداد نقدی spot
• قرارداد سلف forward
• قرارداد نسیه credit
• قرارداد آتی
• قرارداد اختیار معامله option
• قراردادهای صلح
• قراردادهای خاص موضوع ماده ۱۰ قانون مدنی
• قراردادهای معاوضه swap

قرارداد نقدی (spot):

خریدار کل مبلغ قرارداد را به همراه کارمزد کارگزار، نقدی پرداخت می‌کند و فروشنده می‌بایست حداکثر ظرف سه روز، کالای مورد معامله را به خریدار تحویل دهد.

قرارداد سلف (forward):

خریدار کل مبلغ را در زمان انجام معامله پرداخت می‌کند و فروشنده متعهد می‌شود کالا را در تاریخ و زمان معین به خریدار تحویل دهد.

قرارداد نسیه (credit):

خریدار کالا را فوراً تحویل می‌گیرد و بهای آن در تاریخ سررسید، به فروشنده پرداخت می‌کند.

قرارداد آتی:

فروشنده مطابق قرارداد صلح، مقدار معینی از دارایی مشخص را در مقابل مبلغی معین به دیگری صلح می‌کند. فروشنده دارایی مورد مصالحه را در سررسید مشخص تحویل می‌دهد و خریدار نیز مبلغ مورد مصالحه را در سررسید می‌پردازد. طرفین در قالب شرط ضمن عقد به اتاق پایاپای وکالت می‌دهند که از وجه‌الضمان آنها متناسب با نوسانات قیمت در بورس به طرف دیگر اباحه تصرف کند. هر یک از طرفین می‌توانند قبل از سررسید با انعقاد قرارداد صلح دیگری، شخص ثالثی را جایگزین خود در قرارداد صلح اولیه نمایند و پس از تسویه، از قرارداد خارج شوند. کلیه قراردادها در زمان سررسید مقرر تسویه خواهند شد.

قرارداد اختیار معامله (option):

که خود بر دو نوع اختیار خرید و اختیار فروش است: آ) قرارداد اختیار خرید: عرضه کننده کالا، حق خرید مقدار معینی از کالایی مشخص و مشخصات کالا در معامله سَلَف منطبق با استاندارد بورس را در زمان معین و با قیمت مشخص به طرف قرارداد مصالحه می‌نماید، بدون آنکه طرف دیگر ملزم به خرید آن باشد. ب) قرارداد اختیار فروش: قراردادی است که به عنوان شرط ضمن عقد لازم که به موجب آن (خریدار) حق فروش مقدار معینی از کالایی مشخص و منطبق با استاندارد بورس را در زمان معین و با قیمت مشخص با طرف دیگر مصالحه می‌نماید بدون آنکه طرف دیگر (فروشنده) ملزم به فروش آن باشد.

قراردادهای صلح :

قراردادهای خاص موضوع ماده ۱۰ قانون مدنی: بورس کالای ایران درصدد آن است که پس از انجام مراحل کارشناسی حقوقی این نوع قراردادها را اجرا کند.

قراردادهای معاوضه (swap):

مبادله یک دارایی فیزیکی یا یک تعهد در برابر یک دارایی فیزیکی یا تعهدی دیگر، به منظور تمدید یا کاهش زمان سررسید معامله و یا افزایش (کاهش) نرخ برگه‌های معاملاتی جهت حداکثر نمودن درآمد معاملاتی و یا کاهش هزینه‌های مالی آن.